Koufei

Enne XIV-vuozisadua koufei kazvoi Efiopias luonnonkazvoksennu. Sen jälles koufeipuu työnnettih Aravian niemimuale. Koufei XVI-vuozisual algoi levitämäh Osmanan imperiees. XVI-vuozisuan lopus Jevroupan myöjät allettih ostamah koufeidu aruabien portis da työndiä sidä Jevrouppah 1600-luvul. Legendan mugah XVII-vuozisuan keskel islamsan pyhilekävyi peitoči vedi koufein jyvii Suvi Indiah. Indiaspäi XVII-vuozisuan lopus Gollandien myöjät peitoči viettih koufeipuun Java-suarele da Sumatrale. Tämä rodih arabian koufeimonopoulien lopukse. Sit, vuvvennu 1706 Gollandien vallatun muan eläjät työndih koufien istuttajazen Amsterdaman kazvitiedosaduh, täs rodih koufein kazvattamine Amerikan vallatulois mualois. Monien vuvven peräs Frantsien kuningas sai lahjakse koufeipuun istuttajazen gollandilazil. Sen jälles frantsielazet viettih mokko-lajit Jemenaspäi Burbon-suarele. Muga algai arabika-lajin histourii, kuduadu nimitetäh "burbonakse". Vuvvennu 1721 istutettih plantatsiet Gvianas da Martinikal, vuvvennu 1721 - Brazilias, 1730 - Jamaikal (tundietun Blue Mountain -lajin algu), 1748 - Kubal, 1760 - Gvatemalas, 1779 - Kosta-Rikas.

 

Muailmas on enämbi 90 kazvoksien lajii, kuduat ollah koufein roduu (lat. Coffea). On olemas kaksi koufeipuun peruslajii, kuduadu käytetäh tevolližusmiäris: Coffea arabica L. — arabika da Coffea canephora Pierre ex Froehn., eli robusta, kuduadu toiči nimitetäh kongolezan koufeikse. Nämä kaksi koufein lajii ollah läs 98% koufeidu. Muailmas luajitah arabikua 70%, robustua - 30%. Levittävin koufein laji on arabika, se kazvau 900-2000 metrin korgevuol meren pinnan piäl. Koufein jyvät ollah piduličat, siliet, niilöin keskel on S-muvvon viivu, kuduas jiäjäh koufein marjan palazii.