Човеколики Мајмуни

Човеколики мајмуни Период: Доцен олигоцен - денес
Ларски гибон (Hylobates lar)
Научна класификација
Царство:	Animalia
Колено:	Chordata
Класа:	Mammalia
Ред:	Primates
Подред:	Haplorrhini
Парворед:	Catarrhini
Натсемејство:	Hominoidea Gray, 1825
Семејства

Човеколиките мајмуни, хоминоидите или антропоморфидите (латински: Hominoidea, Anthropomorphidae) се натсемејство на тесноносни мајмуни (Catarrhini) чија градба на телото е слична со онаа на човекот.

Според последните антрополошки податоци и општоприфатената теорија за потеклото на видовите, сите мајмуни од Стариот Свет (Catarrhini) се делат на две поголеми натсемејства: кучелики и човеколики мајмуни. Многу анатомски одлики ги одделуваат првите од вторите. За човеколиките мајмуни е најкарактеристично многу покрупното тело, отсуството на опашка, присуството на образните торбички и седалните перничиња (тие постојат и кај гибоните, но се помали). За човеколиките мајмуни е својствен принципиелно различен начин на движење по дрвја: наместо да трчаат по гранките со сите четири екстремитети, тие најчесто се движат на нив само со рацете, под гранките (се придржуваат за нив). Овој начин на движење е познат како брахијација. Приспособувањето на ваков начин на движење по гранки предизвикало низа анатомски промени: пофлексибилни и подолги раце, подвижен раменски зглоб, зарамнување на антериопостериорната оска на градната празнина.

Сите човеколики мајмуни имаат слична градба на забите и покрупен (во однос на кучеликите мајмуни) черепен мозок. Освен тоа, нивниот мозок е и посложен, со високоразвиени оддели одговорни за движењето на јазикот и очите.

Човеколиките мајмуни најпрво се појавиле во Стариот Свет при крајот на олигоцен (пред околу 30 милиони години). Меѓу нивните најпознати предци се проплиопитекусите — примитивни гибоновидни мајмуни од тропските шуми на Ел Фаијум (Египет), кои дале почеток на развитокот на плиопитекусите, гибоните и дриопитекусите. Во миоцен дошло до остро зголемување на бројот и разнообразието на видовите на човеколики мајмуни. Тоа била епохата на расцут на дриопитекусите и други хоминиди, кои пред околу 20-16 милиони години се раселиле од Африка во Европа и Азија. Среде азиските хоминоиди биле и сивапитекусите — предци на орангутаните, чија линија се одделила пред околу 16-13 милиони години. Според податоците на молекуларната биологија, одделувањето на шимпанзата и горилите од заедничкото стебло со човекот се случило пред околу 8-6 милиони години.

Традиционално се разликуваат три семејства на човеколики мајмуни: гибони, понгиди (орангутани, горили и шимпанзи) и хоминиди (човекот и неговите предци). Меѓутоа, скорешните биохемиски истражувања укажуваат дека оваа поделба е необјаснива поради сродството меѓу човекот и понгидите е многу блиско. Поради тоа, семејството на понгидите денес е вклучена во семејството на хоминиди како потсемејство понгини, а некои автори во семејството на хоминиди ги вбројуваат уште и гибоните.

Современата систематика на човеколиките мајмуни е следна (зборот ,,род‘‘ не е укажан):

• Семејство на гибоните или мали човеколики мајмуни (Hylobatidae)
  • Обични гибони, Hylobates: 6 вида
  • Хулоки, Hoolock: 2 вида
  • Номаскуси, Nomascus: 5 вида
  • Сиаманги, Symphalangus: 1 вид
• Семејство на хоминидите или големи човеколики мајмуни (Hominidae)
  • Потсемејство Ponginae
    • Орангутани, Pongo: 2 вида
  • Потсемејство Homininae
    • Горили, Gorilla: 2 вида
    • Шимпанзи, Pan: 2 вида
    • Луѓе, Homo: единствен современ вид — разумен човек (Homo s. sapiens).

Најстарите познати претставници на хоминоиди се камојапитекус (од пред 25 милиони години) и моротопитекус (пред 20,6 милиони години).

• Hominoid systematics The soft evidence