Têrbûna Berhemên Hundirî: Nirxê bazarê yê kelûpel û rajeyan ên ku li welatekî hatine hilberandin

(nîsan 2024)">çavkanî hewce ye] (kinbûn: TBH^{[çavkanî hewce ye]}; bi Înglîzî gross domestic product, GDP)

Ew pêk tê ji hemû mal û berhem û xizmetan bihayê giştî yê bar dike, ên di nava salekî de di nava sînorên neteweyî yên aboriya neteweyî dikin. Bi vî awayî tenê dikarî hemû mal ên dawî ango mal ên li ser asta bikaranîna-dawî, wek encama aborî tomar bikin. Di nav bikaranîna hesaba malên ne bi rasterastî de, lê hema di Wargehê de danînê dikin, wek guherandinên di Pişkên hesibandin.

Li hember Têrbûna Hatina Salê ya Neteweyî hesaba TBHê bi tenê ji bo alîkariyên aliyê Nîştecîhan de pêk tîne, ku di bin navê prensîba navxweyî serî ye. Têrbûna Hatina Salê ya Neteweyî li aliyê din jî li ser rêgezên prensîba navxweyî dadmend e. Eger ji TBHê amortîsman were dabirîn, wê ji Berhemên Net Neteweyî (BNN) were dayîn.

TBHê di pîvana encama aborî yên di warê aborî de di demeke dayîn e. Rêjeya guhertina di TBHê raste ku wek nîşana mezinbûna aboriyê de bikarhênerên netewiyên ji faktora herî girîng bikar tînin.

Têrbûna berhemên hundirî dikare ji bo Dewletan û bi Yekîneyên Îdarî yên cografîk de were wergirtin. Bi qismî warê Têrbûna Berhemên Herêmî, Têrbûna Berhemên Bajar, Têrbûna Berhemên Cîhanê û yên din jî têne bikaranîn.

TBH ya Kurdistanê

Berhevkirina daneyên

Bi naskirina zêdebûna buhayê ji ber ku sala basîs, dikare TBH rast bikaranîna hesabkirinê ji formula TBHê binavkirî bîne:

${\displaystyle \mathrm {TBH} _{\text{real}}={\frac {\mathrm {TBH} _{\text{binavkirî}}}{\text{Îndeksa buhayê}}}}$ 

TBH-Deflator

${\displaystyle \mathrm {TBH} _{\text{Deflator}}={\frac {\mathrm {TBH} _{\text{binavkirî}}}{\mathrm {TBH} _{\text{real}}}}}$ 

TBH û BNN

Têrbûna Hatina Salê ya Neteweyî li aliyê din jî li ser rêgezên prensîba navxweyî dadmend e. Eger ji TBHê Amortîsman were dabirîn, wê ji Berhemên Net Neteweyî (BNN) were dayîn.

Têrbûna Berhemên Cîhanê û Hêza Aborî

Têrbûna Berhemên Cîhanê (TBC), jî Têrbûna Berhemên Hundurîn-Cîhan binav kiriye, di sala 2007 de bû bi 54.274 Mîlyar US$. Li Welatên endustriyel parmenda ji 70,8 % ye, ev dike 38.400 Mîlyar US$. Welatên pêşxistin ku ji 25,9 % e û ev dike 14.100 Mîlyar US$. Ji 3 % parmend li ser Başûrrojhilatê-Ewrûpa ye.

Dewletên bi bilindtirînên TBH – Yekbûyî yên Dewleta Amerîkayê, Japon, Almanya, Îngilîstan û Fransa – bi tenê bikarhênerên hesibandinên ji 50,7 % hilket. Ev gorî 27,5 Trîlyon US$. Tenê Dewletên di „Top Ten“ de parmenda TBH'a bilindtirîn ji 67,1 % ya TBH-Cîhan (36,4 Trîlyon US$).

TBH ji her Serî û Dewlemendbûn

Têrbûna Berhemên Hundurîn ji her Serî wek. TBH ji her Gelhe dide ber hev, ji hev cuda:

${\displaystyle {\text{TBH her Serî}}={\frac {\mathrm {TBH} }{\text{Hejmara Gelhe}}}}$ 

Têrbûna Berhemên Hundurîn her Serî 2013

Rêz	Welat	TBH her Serî
Welatên di warê aborî de pêşketî		41.520
Welatên di warê aborî de paşketî		7.284
0.		Yekîtiya Ewropayê	31.947
1.	Qatar	103.401
2.	Lûksembûrg	77.935
3.	Singapûr	62.428
6.	DYA	52.839
8.	Swîsre  Swîsre	45.999
11.	Awistriya  Awistriya	42.553
18.	Almanya  Almanya	39.468
21.	Keyaniya Yekbûyî	37.299
22.	Japonya	37.135
24.	Fransa	35.680
92.	Çîn	9.828
186.	Komara Demokratîk a Kongo	382