Destpêk

Enzîm, makromolekulên proteînî ne ku wekî katalîzatorên biyolojîkî (biyokatalîst) tevdigerin. Hemû zindewer di xaneyên xwe de enzîmên xwe berhem dikin. Di nav xaneyên mirov de her roj bi sedan reaksiyonên biyokîmyayî rû dide. Xane bi saya ev reaksiyonan, hemû pêwistiyên jiyanê bi cih tîne. Peydakirina ATP, duhendebûna ADN, dabeşbûna xaneyê, çêkirina lebatokan, çêkirin an jî herisandina makromolekulan û hwd., hemû bi reaksiyonên kîmyayayî yên xaneyê tên pêkanîn. Ji boy her reaksiyonê pêdivî bi enerjiyê heye. Bingeha reaksiyonên kîmyayî, an çêkirin an jî qetandina bendên navbera molekulan e. Wekî mînak laktoz dîsakkarîd e, ji boy hîdrolîza laktozê li gel benda navbera molekula avê, divê benda navbera glukoz û galaktozê jî bên qetandin. Laktoz bi serê xwe molekulek xweragir e. Molekulên xweragir tevî reaksiyonan nabin.(bêhtir...)

Bûyer

• 1895 – El Salvador, Honduras û Nîkaragûa, Komara Mezin a Amerîkaya Navîn (Greater Republic of Central America) ava kirin.
• 1914 – Arşdûkê Awistriyayê Franz Ferdinand û jina wî Sophia ji aliyê nîjadperestekî sirb ê bi navê Gavrilo Princip ve hatin kuştin. Ev bûyer ji Şerê Cîhanî ya Yekem re bû sedem (casus belli).
• 1919 – Di dawiya Şerê Cîhanî ya Yekem de di navbera Dewletên Mittefîq û Almanyayê de Peymana Aştiyê ya Versayê hate îmzekirin.
• 1936 – Japonya, li bakurê Çînê bi navê Mengjiangê dewletekî kukla ava kir.
• 1942 – Şerê Cîhanê yê Duyemîn: Almanyaya Nazî li dijî Yekîtiya Sovyetan bi nasnavê Case Blue dest bi êrîşek havînê yê stratejîk kir.
• 1950 – Şerê Koreyê: Bajarê Sêûlê ku aniha li Korêya Başûr dimîne ji aliyê qewetên Korêya Bakur ve hate bidestxistin.
• 1950 – Şerê Koreyê: Tê îdiakirin ku di navbera 100,000 û 200,000 sempatîzanên komunîst yên gumanbar di Komkujiya Bodo Leagueyê de hatine qetilkirin.
• 1964 – Malcolm X, Rêxisitina Yekîtiya Afro-Amerîkiyan ava kir.
• 2000 – Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê, qerar da ambargoya ku li dijî Kubayê danîbû û 41 sal dewam dabû kirin nerm bike.
• 2006 – Montenegro wekî endamê 192. ji Neteweyên Yekbûyî re hate qebûlkirin.
• 2011 – Google projeyê xwe ya nû yê torên civakî a bi navê Google+'ê îlan kir.

Jidayîkbûn

• 1712 – Jean-Jacques Rousseau, fîlosof, nivîskar, awazvan û têorîstek siyasî yê swîsreyî-frenseyî
• 1867 – Luigi Pirandello, helbestvan, şanonivîs, nivîskarê îtalî, xwediyê Xelata Nobelê
• 1906 – Maria Goeppert-Mayer, fîzîknasa alman-amerîkayî, xwediyê Xelata Nobelê
• 1940 – Muhammad Yunus, aborîzanê bangladeşî, xwediyê Xelata Nobelê
• 1943 – Klaus von Klitzing, fîzîknasê alman, xwediyê Xelata Nobelê

Mirin

• 1836 – James Madison, siyasetmedarê amerîkî, Serokdewletê Çarem yê Amerîkayê
• 1914 – Franz Ferdinand, mîrê împaratoriya Nemsa - Macaristanê
• 1942 – Yanka Kupala, dramatîker, weşanger, wergêr û helbestvanê neteweyî yê Belarûsê
• 2007 – Orhan Dogan, siyasetmedar, dadnas û parlamenterê kurd