ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡ್ಡಯನ ವಾಹನ-Gslv

• en:Geosynchronous Satellite Launch Vehicle --GSLV (-D5)

(ಇದು ಇಂಗ್ಲಿಷ್`ತಾಣದ ಗೂಗಲ್ ಅನುವಾದ..ಎಡಿಟ್` ಮಾಡಿದೆ.)

(Geosynchronous Satellite Launch Vehicle -ಜಿ,ಎಸ್.ಎಲ್.ವಿ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಿದೆ)

• ಇದು ಒಂದು ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡ್ಡಯನ ವಾಹನ ಆಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಇಸ್ರೋ) . ಇದನ್ನು ವಿದೇಶಿ ರಾಕೆಟ್ ಮತ್ತು ಪೂರೈಕೆದಾರರ ಅವಲಂಬನೆ ಇಲ್ಲದೆ ಸಾಧಿಸಲು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದ ತನ್ನ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ಉಡಾವಣೆ ಆರಂಭಿಸಲು -ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿ-5-1-2014 ರಲ್ಲಿ ಅದರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಮಂಗಳಯಾನದ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಜಿ.ಎಸ್.ಎಲ್.ವಿ ಡಿ.5 (GSLV-D5)ಉಡಾವಣೆ ಮೂಲಕ. (2001) ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಎಂಟು ಉಡಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು (ಪಿ.ಎಸ್.ಎಲ್.ವಿ. ಮಂಗಳಯಾನ-ಮಂಗಳಯಾನ -5-11-2013)
• ಮಂಗಳಯಾನ -ಪಿ.ಎಸ್.ಎಲ್.ವಿ (PSLV)ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು 5-11-2013 ರಂದು ಇಸ್ರೋ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಉಡ್ಡಯನ ಮಾಡಿತು.

ಜನವರಿ 5,2014 ರಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವದೇಶಿ ನಿರ್ಮಿತ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದ ಜಿಎಸ್‌ಎಲ್‌ವಿ – ಡಿ5 ಶ್ರೀಹರಿ ಕೋಟಾದಿಂದ ಗಗನಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯಿತು. ‘ಜಿಎಸ್ಎಲ್‌ವಿ’ ಡಿ5 ಉಪಗ್ರಹ ವಾಹಕದ ಯಶಸ್ವಿ ಉಡಾವಣೆ ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಸತತ ಪರಿಶ್ರಮದ ಫಲ. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಜಾಗತಿಕ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸ್ಥಾನ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿವೆ.

 

ಇಸ್ರೊ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಯೋಜನೆಯ ರೂವಾರಿಯಾಗಿದ್ದವರು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಎಸ್.ನಂಬಿ ನಾರಾಯಣನ್ 71 ರ(2014)(ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ) ವಯೋವೃದ್ಧ ಎಸ್.ನಂಬಿ ನಾರಾಯಣನ್. ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಪಿಎಸ್‌ಎಲ್‌ವಿ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ವಿಕಾಸ್ ಎಂಜಿನ್’ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದವರೂ ಕೂಡ ನಂಬಿ ನಾರಾಯಣನ್. *ಸ್ವದೇಶೀ ನಿರ್ಮಿತ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಸಿದ್ಧವಾಗಬೇಕೆನ್ನುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ 1994 ರಲ್ಲಿ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಹಿರಿಯ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಎಸ್.ನಂಬಿ ನಾರಾಯಣನ್ (೫೨ ವರ್ಷ) ಆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸೋರಿಕೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆಂಬ ಸುಳ್ಳು ಆಪಾದನೆ ಮೇಲೆ (GSLV ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸಿಗಬಾರದೆಂಬ ಉದ್ದೇಶದ ವಿದೇಶೀ ಷಡ್ಯಂತ್ರವೇ ಕಾರಣವೆಂದು ಊಹೆ ) ಇಸ್ರೋದಿಂದ ತೆಗೆಯಲಾಯಿತು(ಶ್ರೀಹರಿಕೋಟಾದ ಸತೀಶ ಧವನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ 5-1-2014ರಲ್ಲಿ GSLV ಉಡಾವಣೆ)

• ರಾಕೆಟ್`ಗಳಲ್ಲಿ ಘನ, ದ್ರವ, ಘನ-ದ್ರವದ ಮಿಶ್ರಣ, ಮತ್ತು ಪರಮಾಣು ಇಂಧನ ಹೊಂದಿರುವ ಎಂಜಿನ್`ಗಳಿವೆ. ಘನ-ರಾಕೆಟ್-ಎಂಜಿನ್ ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದ ಇಂಧನ ಮತ್ತು ಉತ್ಕರ್ಷಣಕಾರಿಯ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ರಾಕೆಟ್’ ಎಂಜಿನ್ ಗೆ ಅಲ್ಯೂಮಿನಿಯಂ ಪುಡಿಯನ್ನು ಇಂಧನವಾಗಿ ಅಮೋನಿಯಂ ಪರ್ಕ್ಲೋರೇಟ್’ ಅನ್ನು ಉತ್ಕರ್ಷಣಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಎಂಜಿನ್’ ಗೆ ಒಮ್ಮೆ ಬೆಂಕಿ ತಾಕಿಸಿದರೆ ಇಂಧನ ಮುಗಿಯುವವರೆಗೂ ನಿಲ್ಲದೇ ಉರಿಯುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ರಾಕೆಟ್’ಗಳು ಘನ ಮತ್ತು ದ್ರವ ಇಂಧನದ ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ.

• ಆರಂಭದ ಉಡಾವಣೆ ಹಂತಕ್ಕೆ ಘನ ಇಂಧನ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.. ರಾಕೆಟ್ ನಿಗದಿತ ವೇಗ ಪಡೆದಾಗ ದ್ರವ ಇಂಧನವು ರಾಕೇಟಿನ ಭಾರಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಿ, ಸರಿಯಾದ ಪಥವನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.. ಈ ಮೊದಲು ಉಪಗ್ರಹ ಉಡಾವಣೆಗೆ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ‘ಪಿಎಸ್ಎಲ್‌ವಿ’ಗೆ (ಪೊಲಾರ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಲಾಂಚ್ ವೆಹಿಕಲ್) ಹೆಚ್ಚು ಭಾರವಾದ ಉಪಗ್ರಹ ಹೊರುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅದರಿಂದ‘ಜಿಎಸ್ಎಲ್‌ವಿ’ (ಜಿಯೋಸಿಂಕ್ರೋನಸ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಲಾಂಚ್ ವೆಹಿಕಲ್) ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬಳಸಲು ಪ್ರಯತ್ನ ನೆಡೆಯಿತು.
• ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಇಂಧನವು ಅತ್ಯಧಿಕ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ತಂಪಾಗಿಸಿದ ಜಲಜನಕ ಮತ್ತು ಆಮ್ಲಜನಕದ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. (ಅಂದರೆ –253 ಡಿಗ್ರಿ ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್‌ನಷ್ಟು ಜಲಜನಕ ಮತ್ತು –183 ಡಿಗ್ರಿ ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್‌ನಷ್ಟು ಆಮ್ಲಜನಕ).
• ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ರಾಕೆಟ್` ಎಂಜಿನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಇಂಧನ ಅಥವಾ ಉತ್ಕರ್ಷಣಕಾರಿ (oxidizer) ಇಲ್ಲವೇ ಎರಡೂ ಬಗೆಯ ಇಂಧನಗಳನ್ನೂ ದ್ರವೀಕೃತಗೊಳಿಸಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ತಾಪಮಾನದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ
• ಈ ಇಂಧನವನ್ನು ಎಂಜಿನ್ ನ ಉರಿ ಕೊಳವೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದಾಗ 2ರಿಂದ 2.5 ಟನ್ ಭಾರೀ ತೂಕದ ಉಪಕರಣವನ್ನು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ (ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 4.4 ಕಿ.ಮೀ ವೇಗ) ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಇಂಧನ ಅಥವಾ ಉತ್ಕರ್ಷಣಕಾರಿ (oxidizer) ಇಲ್ಲವೇ ಎರಡೂ ಬಗೆಯ ಇಂಧನಗಳನ್ನೂ ದ್ರವೀಕೃತಗೊಳಿಸಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ತಾಪಮಾನದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಇಂಧನವನ್ನು ಎಂಜಿನ್ ನ ಉರಿ ಕೊಳವೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದಾಗ 2ರಿಂದ 2.5 ಟನ್ ಭಾರೀ ತೂಕದ ಉಪಕರಣವನ್ನು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ (ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 4.4 ಕಿ.ಮೀ ವೇಗ) ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಆಗುತ್ತದೆ.(ಆಧಾರ:ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ೩೦-೭-೧೪[[೧]])

• ‘ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್’ ಪದವನ್ನು ಗ್ರೀಕ್ ಪದವಾದ ‘kyros’ ಅಂದರೆ ‘ಶೀತ’ ಅಥವಾ ‘ಘನೀಕರಿಸು’ ಎಂದು, ಮತ್ತು ‘genes’ ಅಂದರೆ ‘ಹುಟ್ಟು’ ಅಥವಾ ‘ಉತ್ಪತ್ತಿ’ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಿಂದ ಕೂಡಿದೆ
• ‘ಕ್ರಯೋಜೆನ್’ ಎಂದರೆ ಶೀತಲೀಕರಣದ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಎಂದರ್ಥ. ಅಂದರೆ –150 (ಮೈನಸ್‌) ಡಿಗ್ರಿ ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್‌, –238 ಡಿ.ಎಫ್ (ಡಿಗ್ರಿ ಫ್ಯಾರನ್‌ಹೀಟ್‌) ಅಥವಾ 123 ಕೆ. (ಕೆಲ್ವಿನ್) ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ತಾಪಮಾನ ಎಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಇಂದು ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಪದವು ಅತ್ಯಂತ ‘ಕಡಿಮೆ ತಾಪಮಾನ’ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ.

 

• ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಭೌತವಿಜ್ಞಾನದ ಪ್ರಕಾರ ಕಡಿಮೆ ತಾಪಮಾನದಲ್ಲಿ ವಸ್ತುಗಳ ಭೌತಿಕ ರೂಪ ಬದಲಾವಣೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ
• ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ತಂಪಾಗಿಸಿದ ದ್ರವ ಇಂಧನ, ಅಂದರೆ ಜಲಜನಕ ಮತ್ತು ಆಮ್ಲಜನಕವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ತಾಪಮಾನದಿಂದ ಕೂಡಿದೆ
• ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಲೋಹವನ್ನು ತಣ್ಣಗಾಗಿಸಿದ ನಂತರ ಉಳಿಯುವ ಉಷ್ಣತೆಯನ್ನೂ ತಗ್ಗಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆ
• ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ತಾಪಮಾನದ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ನಿರಪೇಕ್ಷ ತಾಪಮಾನ ಮಾಪಕಗಳಾದ ಕೆಲ್ವಿನ್ ಮತ್ತು ರಾಂಕಿನ ಮಾಪಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಇಂಧನವನ್ನು ದ್ರವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ತಂಪಾದ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಇಡಲು ಜೇಮ್ಸ್ ಡೆವರ್‌ ಎಂಬ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿರುವ ‘ಡೆವರ್‌ ಫ್ಲಾಸ್ಕ್’ ನಲ್ಲಿ (Dewar flasks) ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಇಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ವಿಶ್ವದ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹೊತ್ತೊಯ್ಯಲು ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ತಾಪಮಾನದಿಂದ, ಅಂದರೆ –150 ಡಿ. ಸೆ, –238 ಡಿ. ಎಫ್‌ಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ iddare ಮಾತ್ರವೇ ಸಾಧ್ಯ ಎಂಬುದನ್ನು, ಜರ್ಮನ್, ಅಮೆರಿಕ ಮತ್ತು ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾದ ಎಂಜಿನಿಯರ್‌ಗಳು ಕಂಡುಕೊಂಡರು.

ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್

• ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ದ್ರವರೂಪದ ಜಲಜನಕ ಇಂಧನ ಮತ್ತು ಆಮ್ಲಜನಕದ ಸಂಯೋಗ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ.ಈ ಎರಡೂ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಮತ್ತು ಅಗ್ಗವಾಗಿ ದೊರೆಯತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಇಂಧನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲು 1940ರಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಯೂಜೆನ್ ಸ್ಯಾಂಗರ್ ಅವರು ಮೊದಲು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು.
• (ಆಧಾರ-ಅಚ್ಚರಿಯ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ | ಪ್ರಜಾವಾಣಿ[^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]}]

• ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡ್ಡಯನ ವಾಹನ (GSLV) ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಭಾರತವೇ ಹೊಂದುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ 1990 ರಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಯೋಜನೆ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತೀಯ ಸರ್ಕಾರದ ಉಡಾವಣಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಉಪಗ್ರಹಗಳು ಮತ್ತು ಬಗೆಯ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ಇನ್ಸಾಟ್ ವರ್ಗವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಭಾರತವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪ್ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿತ್ತು.

 

• (GSLV ಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಬಳಸಿದ) ಪೋಲಾರ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಲಾಂಚ್ ವೆಹಿಕಲ್ (ಪಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ) S125 / S139 ಘನ ಬೂಸ್ಟರ್ ಮತ್ತು ದ್ರವ ಇಂಧನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಉಡಾವಣಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ವಿಕಾಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಉಪಯೋಗದ ಮೂಲಕ ಸಾಬೀತು ಪಡಿಸಲಾಯಿತು(Polar Satellite Launch Vehicle (PSLV). ಮೂರನೇ ಹಂತಕ್ಕೆ ರಷ್ಯಾದ ಕಂಪನಿಯಿಂದ -Glavcosmos 1991 ರ ಕರಾರಿನ ಮೇರೆಗೆ ಖರೀದಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು . ರಷ್ಯಾದ ಒಪ್ಪದದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ,ಏಪ್ರಿಲ್ 1994 ರಲ್ಲಿ ಇಸ್ರೋ ತನ್ನದೇ GSLV ಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದ ಶೈತ್ಯಜನಕ ಮೇಲ್ ಹಂತ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು.ಆದರೆ ಮೇ 1992 ರಲ್ಲಿಯೇ ಅಮೇರಿಕಾವು ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ವನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕೊಡದಂತೆ ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ರಷ್ಯಾದ ಮೇಲೆ ವಿಧಿಸಿತು.ರಷ್ಯಾ ತನ್ನ ಒಪ್ಪಂದದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿದರು.
• ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಹಂತ: ರಷ್ಯಾ ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ 7 ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 1 ನೆಲದ ಅಣಕು ಅಪ್ ಹಂತದ ಬದಲಾಗಿ 5 ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲು ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿಗೆಕೊಟ್ಟಿತ್ತು.
• GSLV Mk.I (ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ-D1,) ಮೊದಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಉಡಾವಣೆ ರಾಕೆಟ್ (ಉಪಗ್ರಹ ವಾಹಕ)ವನ್ನು 18 ಏಪ್ರಿಲ್ 2001 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಉಡಾವಣೆ-ಉಪಗ್ರಹ ವಾಹಕ - ಜಿಸ್ಯಾಟ್ -1 ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಸರಿಯಾದ ಕಕ್ಷೆಗೆ ಸೇರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಇದು ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಕಕ್ಷೆ ಕೆಳಗೆ ಹಲವಾರು ಸಾವಿರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಹೊರಗೆ ಇತ್ತು. ಇದನ್ನು ಸರಿಯಾದ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು (ನೆಡೆಸಲು) ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಪ್ರೊಪಲ್ಷನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಿದ ಜಿಸ್ಯಾಟ್ -1 ನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವೂ ಫಲ ನೀಡಲಿಲ್ಲ.
• ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2004 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಉಪಗ್ರಹವಾಹಕವು- 2003 ರಲ್ಲಿ ಜಿಸ್ಯಾಟ್ -2 ಸರಿಯಾದ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿತು. ಎರಡನೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಉಡಾವಣೆ ಉಪಗ್ರಹ, ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.
• GSLV EDUSAT ಬಿಡುಗಡೆ - ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಉಪಗ್ರಹ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸೇವೆಗಳಿಗಾಗಿ ಮೀಸಲಾದ ಉಪಗ್ರಹವಾಗಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು . ಆದರೆ, ಜುಲೈ 10 ರಂದು ನಡೆಸಿದ ಎರಡನೇ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಉಡಾವಣೆ, GSlV-F02, 2006 ರಲ್ಲಿ ಉಪಗ್ರಹ ಇನ್ಸಾಟ್ 4C ಅನ್ನು ಕಕ್ಷೆಗೆ ಇರಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಯಸ್ವಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ.

 

ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ-F04 ಭಾರತದ ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡ್ಡಯನ ವಾಹಕ (ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ) ಐದನೇ ವಾಹಕವಾಗಿದೆ ,ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು 'ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ವರ್ಗಾವಣೆ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ' (a Geosynchronous Transfer Orbit (GTO )21.7 °ಸಮೀಪದ ಕಕ್ಷೀಯ-ಓರೆಯನ್ನೂ, 170km ಗೂ, ಏರಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪರಮಾವಧಿ ದೂರದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು (GTO) 35.975 km ಗೂ ಇಡಲಾಯಿತು. (ಇದು ಭೂಮಧ್ಯ ರೇಖೆಗೆ ಅನ್ವಯಿಸಿ) ಇನ್ಸಾಟ್ 4CR ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2, 2007 ರಂದು ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಿದ ತರುವಾಯ; ಉಪಗ್ರಹ ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಪ್ರೊಪಲ್ಷನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಭೂಸ್ಥಿರ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಿತ ಗೊಂಡಿತು (maneuvered).

 

• 2010 ರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಉಡಾವಣೆಗಳು ವಿಫಲವಾಗಿವೆ;, ಏಪ್ರಿಲ್ 2010 ರಲ್ಲಿ, ಹಿಂದಿನ ರಷ್ಯಾದ ಎಂಜಿನ್ ಬದಲಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಿಂದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದ ಮೂರನೇ ಹಂತದ ಎಂಜಿನ್ GSLV Mk.II ಮೊದಲ ಉಡಾವಣೆ ಆಗಿತ್ತು. ಮೂರನೇ ಹಂತದ ಉರುವಲು (ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ) ಬೆಂಕಿಹೊತ್ತಿ ಕೊಳ್ಳದೆ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಮುಂದಿನ ಬಿಡುಗಡೆ, ಡಿಸೆಂಬರ್ 2010 ರಲ್ಲಿ,ಆಯಿತು. ರಷ್ಯಾದ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ವಾಹನದ ಹಾರಾಟದ ಮೊದಲ ಹಂತದಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಣ ತಪ್ಪಿತು ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷತಾ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯು (ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು) ನಾಶವಾಯಿತು.
• ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ-D5, ಜನವರಿ 5, 2014 ರಂದು ದೇಶೀಯವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಿದ ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ Mark.II ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು.
• 2001 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ , ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಎಂಟು ಉಡಾವಣೆಯ ಪ್ರಯತ್ನ ನೆಡೆದಿದೆ.ನಂತರದ ಕೊನೆಯ- ಜನವರಿ 5, 2014 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ಉಡಾವಣೆಯು ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇಸ್ರೋ ಅದನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ನಡೆಸಿತು.

 

GSLV-D5 (Mission)ಕಾರ್ಯಯೋಜನೆ

• GSLV D5-ಒಟ್ಟು ಎತ್ತರ =49 ಮೀಟರ್ (161 ಅಡಿ)( 49.13 metre)
• ಒಟ್ಟು ತೂಕ (Lift-off Mass) : 414.75 Ton (415 ಟನ್) (457 ಟನ್?)
• ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮೂರು ಹಂತವುಳ್ಳ ವಾಹಕ= ಘನ, ದ್ರವ ಮತ್ತು ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಹಂತದ ವಾಹನವಾಗಿದೆ.
• 7.8 ಮೀಟರ್ (26 ಅಡಿ) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಳತೆ 3.4 ಮೀಟರ್ (11 ಅಡಿ)
• ಇದು ಪೇಲೋಡ್ ಸುಗಮೀಕರಣವುಳ್ಳದ್ದು, ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದಾಗ ಅದರ ಆರೋಹಣ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಾಹನವು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ-ವಾಹಕವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು, ವಾಹನವು 115 ಕಿಮೀ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ತಲುಪಿದಾಗ ತಿರಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ (ಕಳಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ).
• ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ D5 ಉಪಗ್ರಹ-ವಾಹಕವು,ಎಸ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ದೂರಸ್ಥಮಾಪಕ ಮತ್ತು ಸಿ ಬ್ಯಾಂಡ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಪಾಂಡರ್ಗಳು ವಾಹನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ, ಟ್ರ್ಯಾಕಿಂಗ್, ಶ್ರೇಣಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆ / ಉಪಗ್ರಹ ವಾಹಕ ಸುರಕ್ಷತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಕಕ್ಷೆಯ ತೀರ್ಮಾನ, ಟ್ರಾನ್ಸ್ಪಾಂಡರ್ಗಳ ಸುರಕ್ಷತೆ ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
• (The Redundant Strap Down Inertial Navigation System/Inertial Guidance System of GSLV housed in its equipment bay guides the vehicle from lift-off to spacecraft injection)
• ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ D5 ಯಲ್ಲಿರುವ ಅಗತ್ಯವಾದ ವಾಹಕ ಪಟ್ಟಿಯು ಅದರ ಉಪಕರಣಗಳು-ಜಡತ್ವದ ಸಂಚಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ / ಜಡತ್ವದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಇಂಜೆಕ್ಷನ್`ಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಮಾಡುವುದು.
• (The digital auto-pilot and closed loop guidance scheme ensure the required attitude manoeuvre and guide injection of the spacecraft to the specified orbit.)
• ಡಿಜಿಟಲ್ ಸ್ವಯಂ ಪೈಲಟ್ ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ಕುಣಿಕೆಯ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಯೋಜನೆ ನಿಗದಿತ ಕಕ್ಷೆಗೆ ನೌಕೆಯ ಇಂಜೆಕ್ಷನ್ ಮಾಡಲು ಅಗತ್ಯ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನಿಡುವುದು.
• GSLV ಸುಮಾರು 5,000 ಕೆಜಿ (11,000 ಪೌಂಡು) ತೂಕದ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು / ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಭೂಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಬಹುದು. ಭೂಕಕ್ಷೆ . GSLV Mk.I ಜೊತೆಗೆ, KVD-1 ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ರಾಕೆಟ್ ಜೊತೆ ರಶಿಯನ್ 12KRB ಮೇಲಿನ ಹಂತದ, GSLV ಯು 2,200 ಕೆಜಿ (4,900 ಪೌಂಡು)ಭಾರದ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಜಿಯೋಸ್ಟೇಶನರಿ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ (ಭೂಸ್ಥಿರ ವರ್ಗಾವಣಾ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ) ಇರಿಸಬಹುದು . GSLV Mk.II ಒಂದು ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಸಿಇ -7.5 ಬದಲಿಗೆ ರಶಿಯನ್ ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಮೂರನೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತದೆ.
• Editing Continued

ಮೊದಲ ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ ಹಾರಾಟದಲ್ಲಿ (ಉಡಾವಣೆಯಲ್ಲಿ), ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ-D1, L40 ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಲಾಯಿತು. . ನಂತರದ ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ ಉಡಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಬೂಸ್ಟರ್ಸ್ L40H ಎಂಬ ಅಧಿಕ ಒತ್ತಡ ವಿರುವ(strap-on boosters0 ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಲಾಯಿತು.. ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ ಬಳಸುವ ನಾಲ್ಕು L40H ದ್ರವ ಸ್ಟ್ರಾಪ್ ಬೂಸ್ಟರ್ಸ್ 40 ಟನ್ ದ್ರವ ಇಂಧನ ತುಂಬಿದೆ. ಇದು L37.5 ಎರಡನೇ ಹಂತದ, ಪಡೆದ hypergolic ವೇಗ ವರ್ಧಕ ( UDMH & N 2 O 4).( propellants ) ಎರಡು 2.1 ಮೀಟರ್ ವ್ಯಾಸದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸ್ವತಂತ್ರ ತೊಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂಧನ ತುಂಬಿದ ಎಂಜಿನ್-ಪಂಪ್ 149 ಸೆಕೆಂಡುಗಳ ಇಂಧನ ಉರಿಯುವ ಸಮಯದೊಂದಿಗೆ, ಆಫ್ 680 kN (150,000 lbf ನೂಕುವ /ಒತ್ತಡಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.

ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ-D1, 125 ಟನ್ ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಘನ ( ದೃಢ ನೋದಕ) ಚಲನ ಉತ್ತೇಜಕ ವಸ್ತು ಮತ್ತು 100 ಸೆಕೆಂಡುಗಳ ದಹನ (ಸುಡುವ) ಸಮಯ ಹೊಂದಿದ್ದ S125 ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ನಂತರದ ಎಲ್ಲಾ ಉಡಾವಣೆಗಳು ) ಚಲನ ಉತ್ತೇಜಕ ವಸ್ತುವನ್ನು(ವರ್ಧಿತ ನೋದಕ) ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. S139 ಹಂತದಲ್ಲಿ, 2.8 ಮೀ ವ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 109 ಸೆಕೆಂಡುಗಳ ಅತ್ಯಲ್ಪ ದಹನ(ಸುಡುವ) ಸಮಯ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಹಂತ 4700 ಕಿಲೋನ್ಯೂಟನ್ ಗರಿಷ್ಠ ಒತ್ತಡವನ್ನು (ಮೇಲೆ ನೂಕುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು) ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.

GS2 ಹಂತದಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ವಿಕಾಸ್ ಎಂಜಿನ್ . ಇದು 2.8 ಮೀಟರ್ ವ್ಯಾಸದ ಹೊಂದಿದೆ.

 

• GSLV Mk.II ಮೂರನೇ ಹಂತ ದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೂಕುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು (ಮುಂದೂಡಲ್ಪಡುವ) ಸಿಇ -7.5 , ದೇಶಿ ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ರಾಕೆಟ್ ನಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಯಿತು.. ಇದರ ಇಂಜೀನು(engine) ವ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ 2.8 ಮೀ ಇರುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಶೈತ್ತೀಕರಿಸಿದ ದ್ರವ ಜಲಜನಕ . ಬಳಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದ್ರವರೂಪದ ಆಮ್ಲಜನಕದ (ಲಾಕ್ಸ್) ಬಳಸುತ್ತದೆ .ಇದಕ್ಕೆ, ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಮಹೇಂದ್ರಗಿರಿಯ (Mahendragiriya) ಲಿಕ್ವಿಡ್ ಪ್ರೊಪಲ್ಷನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್`ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು

•ಎಲ್ಲಾ GSLV ಉಡ್ಡಯನಗಳು ಶ್ರೀಹರಿಕೋಟದ ಸತೀಶ್ ಧವನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಸೆಂಟರ್ ನಿಂದ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ . ರಶಿಯನ್ ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಹಂತ (ಸಿಎಸ್) ಅನ್ನು ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ ಈ GSLV Mk--I ಎಂದೂ ಮತ್ತು ನಿಯುಕ್ತ ಸ್ವದೇಶೀ ಶೈತ್ಯಜನಕದ ಮೇಲಿನ ಹಂತ (CUS) ವನ್ನು GSLV Mk-II (ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ-Mk-II)ಎಂದೂ ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ.

ಈ ಬದಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ 125 ಟಿ (ಎಸ್ 125) ಮೊದಲ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅದು 1500 ಕೆಜಿಯ ಉಪಅಗ್ರಹವನ್ನು ಭೂಸ್ಥಿರ ವರ್ಗಾವಣಾ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಇಡಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿದೆ .ಆದರೆ ಈ ಪರ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕೈ ಬಿಡಲಾಗಿದೆ.

ಈ ಪರ್ಯಾಯಅ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಎರಡನೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸ್ಟ್ರಾಪ್ boosters (ಉತ್ತೇಜಕ) 139 ಟಿ (ಎಸ್ 139) ಮೊದಲ ಹಂತದ ಸುಧಾರಿತ ಇಂಧನ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಈ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದ ಭೂಸ್ಥಿರ ವರ್ಗಾವಣಾ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ 1900 ಕೆಜಿ ಭಾರದ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸ ಬಹುದು.

• ಈ ಬದಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸಿ -15 ಎಂಬ ಮೂರನೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ 15 ಟನ್ ಲೋಡ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ-F06 ಉಡಾವಣೆ 6, ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಮಾರ್ಕ್ I (ಸಿ) ಮಾತ್ರ ಉತ್ತಮ ಪ್ರಯತ್ನ ಆಗಿದೆ.

 

• ಈ ಬದಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಒಂದು ಭಾರತೀಯ ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದು ಸಿಇ -7.5 , ಮತ್ತು ಭೂಸ್ಥಿರ ವರ್ಗಾವಣಾ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಗಿ 2500 ಕೆಜಿ ಭಾರದ ಉಪಗ್ರಹವಕ್ಕು ಸ್ಥಾಪಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಹಿಂದಿನ GSLV ವಾಹನಗಳು (GSLV Mk.I) ರಶಿಯನ್ ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಿದೆ.

ಈ ಬದಲಾವಣೆ ಸ್ಟ್ರಾಪ್ ಬೂಸ್ಟರ್`ಸ್` (boosters) ಹಾಗೂ ಎರಡನೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ 139 ಟಿ (ಎಸ್ 139) ಮೊದಲ ಹಂತದ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಿತ ಇಂಧನ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಈ ಬದಲಾವಣೆ ಭೂಸ್ಥಿರ ವರ್ಗಾವಣಾ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ 1900 ಕೆಜಿ ಉಪಗ್ರಹ ಸಾಗಣೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಬಹುದು.

• ಚಿತ್ರ -ಇಸ್ರೋ ಫೋಟೋ ಗ್ಯಾಲರಿಯಿಂದ ->

Main article: Geosynchronous Satellite Launch Vehicle Mk III

ಈ ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡ್ಡಯನ ವಾಹನ Mk III ಅಥವಾ ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡ್ಡಯನ ವಾಹನ- ಮಾರ್ಕ್ III, ಅಥವಾ GSLV Mk III - ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಮೂರು ಹಂತದ ಲಾಂಚ್ ಅಂತರಿಕ್ಷ ಉಡಾವಣೆ ವಾಹಕವಾಗಿದೆ. ಈ, GSLV Mk III ವಾಹಕದ ಮೊದಲ ಹಂತವು ಒಂದೇ ವಿಧದ ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಘನ ಬೂಸ್ಟರ್ಸ್ ಹೊಂದಿದೆ. ಅದು- ಎರಡನೇ ಹಂತದ ದ್ರವ ಇಂಧನವುಳ್ಳ ಹಂತಕ್ಕೆ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಮೂರನೇ ಹಂತವು ಸ್ವದೇಶೀ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ದ್ರವ ಭೂಸ್ಥಾಯೀ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡ್ಡಯನ ವಾಹಕವಾಗಿದೆ.

• D5 ರ ಉಡಾವಣೆಯನ್ನು, 19 ಆಗಸ್ಟ್ 2013 ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಒಂದು ಗಂಟೆ ಮತ್ತು 14 ನಿಮಿಷಗಳ ಲಿಫ್ಟ್ ಆಫ್ ಮೊದಲು, ಒಂದು ಸೋರಿಕೆ ವರದಿ ಕಂಡುಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ಉಡಾವಣೆ ಮುಂದೂಡಲಾಯಿತು.
• ಇಸ್ರೊದ ಲಿಕ್ವಿಡ್ ಪ್ರೊಪಲ್ಷನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ (LPSC) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ರೈಯೊಜೆನಿಕ್ ಮೇಲ್ ಹಂತದ (CUS) ಜೊತೆ ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ ಎರಡನೇ ಉಡಾವಣೆ ಜನವರಿ 2014, 5 ರಂದು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು 40 ಮೀಟರ್ (130 ಅಡಿ) ನಿಖರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ಹಂತಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಈ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಇಂಜೀನು ಮೂರು ಹಂತದ ಮೊದಲ ಯಶಸ್ವೀ ಹಾರಾಟ ಆಗಿದೆ.

• ಇಂದಿನಿಂದ ಸರಿಯಾಗಿ 75 ದಿನದಲ್ಲಿ ಇಸ್ರೋದ ಬಹುನಿರೀಕ್ಷಿತ ಅಂತರಿಕ್ಷ ನೌಕೆ ಮಂಗಳಯಾನ ಮಂಗಳನ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ಇಳಿಯಲಿದೆ.
• ಈಗಾಗಲೇ ಭೂಮಿಯಿಂದ ನೆಗೆದು 5.25 ಕೋಟಿ ಕಿಮೀ ಸಾಗಿರುವ ಮಂಗಳಯಾನದಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳು ಭೂಮಿಯನ್ನು ತಲುಪಲು ಕನಿಷ್ಠ 15 ನಿಮಿಷ ಬೇಕಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನೆ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಬೆಂಗಳೂರು ಕಚೇರಿ ಹೇಳಿದೆ.
• ಮಾರ್ಸ್‌ ಆರ್ಬಿಟರ್ ಮಿಷನ್‌(ಎಂಒಎಂ) ಅನ್ನು ಮಂಗಳನ ಕಕ್ಷೆಗೆ ಬಿಡಲು ಇನ್ನು 75 ದಿನಗಳಷ್ಟೇ ಉಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಇಸ್ರೋ ತನ್ನ ಫೇಸ್‌ಬುಕ್‌ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ
• ಇದೇ ವರ್ಷದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ 24ರಂದು ಮಂಗಳನ ಅಂಗಳಕ್ಕೆ ಲಗ್ಗೆ ಇಡಲಿರುವ ಇಸ್ರೋದ ಬಹುನಿರೀಕ್ಷಿತ ಅಂತರಿಕ್ಷ ನೌಕೆ ಮಂಗಳಯಾನಕ್ಕೆ 450 ಕೋಟಿ ರೂ ವೆಚ್ಚವಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ 680 ದಶಲಕ್ಷ ಕಿಮೀ ದೂರದ ಪ್ರಯಾಣ ಇದಾಗಿದ್ದು ನೌಕೆ ಬಹುತೇಕ ದೂರವನ್ನು ಸಾಗಿದಂತಾಗಿದೆ. ಮಾರ್ಸ್‌ ಆರ್ಬಿಟರ್ ಮಿಷನ್‌(ಎಂಒಎಂ) ಹಾಗೂ ಅದರಲ್ಲಿರುವ ಉಪಕರಣಗಳು ಸುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ಇಸ್ರೋದ ಎಂಒಎಂನ ಫೇಸ್‌ಬುಕ್‌ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿದೆ.
• ಜೂನ್‌ 11ರಂದು ಮಂಗಳಯಾನದ ಪಥವನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಇಸ್ರೋ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದ ಖಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ದಾಖಲೆ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತು. ಕಳೆದ ವರ್ಷದ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ 1ರಂದು ನಡೆದ ಪಥ ತಿದ್ದುಪಡಿಯ ನಂತರ ಇದು ಅಂಥ ಎರಡನೆಯ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯಾಗಿತ್ತು. ಇಂಥ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳಿಂದ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಯು ತನ್ನ ಪಥ ಹಾಗೂ ಅಗತ್ಯವೇಗವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.
• ಇಸ್ರೋ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು ಪಥ ಬದಲಾವಣೆ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡಲಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಸೆ.24ರಂದು ನೌಕೆ ಮಂಗಳನ ಕಕ್ಷೆಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುವ ಮುನ್ನ ಮಾಡುವ ಮೂರನೇ ಹಾಗೂ ಕೊನೆಯ ತಿದ್ದುಪಡಿಯಾಗಲಿದೆ.
• ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಮಂಗಳನೆಂಬ ಕೆಂಪು ಗ್ರಹದ ಅಂಗಳಕ್ಕೆ ಅಂತರಿಕ್ಷ ನೌಕೆಯನ್ನು ಉಡ್ಡಯಣ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಸಾಹಸಕ್ಕೆ ಕೈ ಹಾಕಿತ್ತು. ಮಂಗಳನ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಗಳಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಲೆಂದು ಕಳುಹಿಸಿರುವ ಮಂಗಳಯಾನ ನೌಕೆಯು ಮಿತವ್ಯಯದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಉಪಕರಣವಾದರೂ ಜಾಗತಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ವ ಸಾಧನೆಯೇ ಆಗಿತ್ತು.([[೨]])

1. ಡಿ 6 [41]2015 ; Mk II ದಎರಡನೇಜಿಸ್ಯಾಟ್ -6--2100 ಕೆಜಿ
2. F08 [42]201X ; Mk II ದಎರಡನೇಚಂದ್ರಯಾನ 2--3200 ಕೆಜಿ(ಲಾಂಚ್)
3. F09 [43]201X ; Mk II ದಎರಡನೇಜಿಸ್ಯಾಟ್ 9--2330 ಕೆಜಿ
4. DX [44]2016 ; Mk II ದಎರಡನೇ ಜಿಸ್ಯಾಟ್ -10

• ದಿ.೮-೯-೨೦೧೬:ಜಿಎಸ್‌ಎಲ್‌ವಿ - ಎಫ್05 ಉಡಾವಣೆ ಯಶಸ್ವಿ;
• ಶ್ರೀಹರಿಕೋಟಾದಿಂದ ಸ್ವದೇಶಿ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್‌ ಎಂಜಿನ್‌ನಿಂದ ಚಾಲನೆಗೊಳ್ಳುವ ಜಿಎಸ್‌ಎಲ್‌ವಿ- ಎಫ್05 ರಾಕೆಟ್‌ ಉಡ್ಡಯನ ಗುರುವಾರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅದು ನಿಗದಿಯಂತೆ ಇನ್ಸಾಟ್‌-3ಡಿಆರ್‌ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಕಕ್ಷೆಗೆ ಕೂರಿಸಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ 'ಇಸ್ರೋ' ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದೆ. ಗುರುವಾರ ಸಂಜೆ 4.50ಕ್ಕೆ ಉಡ್ಡಯನ ನೆರವೇರಿದ್ದು, 2,211 ಕೇಜಿ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಉಡ್ಡಯನವಾದ 17 ನಿಮಿಷದಲ್ಲಿ ಕಕ್ಷೆಗೆ ಕೂರಿಸಿದೆ. ಇದೇ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಾಕೆಟ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸ್ವದೇಶಿ ಕ್ರಯೋಜನಿಕ್‌ ಎಂಜಿನ್‌ ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಇನ್ಸಾಟ್‌-3ಡಿಆರ್‌ ಉಪಗ್ರಹ 10 ವರ್ಷಗಳ ಜೀವಿತಾವಧಿ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಕರಾವಳಿ ಕಾವಲು ಪಡೆ, ಭಾರತೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಹಡಗು ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಶೋಧ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗೂ ಈ ಉಪಗ್ರಹ ಬಳಕೆಯಾಗಲಿದೆ.

• ಜಿಎಸ್‌ಎಲ್‌ವಿಗೆ ಇದು 10ನೇ ಉಡ್ಡಯನವಾಗಿದ್ದು, ಅಧಿಕ ಭಾರದ ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತೂಯ್ಯುವುದಕ್ಕೆ ತೀರ ಅಗತ್ಯದ್ದಾಗಿದೆ. 2014ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಸತತ ಮೂರನೇ ಜಿಎಸ್‌ಎಲ್‌ವಿ ಉಡಾವಣೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ. ಇದೇ ವೇಳೆ ಮತ್ತೂಂದು ಸಾಧನೆ ಮೈಲುಗಲ್ಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಇಸ್ರೋ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನು ಇಸ್ರೋ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಎ.ಎಸ್‌.ಕಿರಣ್‌ ಕುಮಾರ್‌ ಅವರು ಅಭಿನಂದಿಸಿದ್ದಾರೆ.

• ಇಸ್ರೊ ಸಂಪೂರ್ಣ ದೇಶೀಯವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿರುವ ಭೂಸ್ಥಿರ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡಾವಣಾ ವಾಹನ (ಜಿಎಸ್‌ಎಲ್‌ವಿ) ಮಾರ್ಕ್ 3, 200 ಏಷ್ಯಾ ಆನೆಗಳಷ್ಟು (ಏಷ್ಯಾ ಆನೆಗಳ ಸರಾಸರಿ ತೂಕ 3ಟನ್‌) ತೂಕವಿದೆ. ಜಿಎಸ್‌ಎಲ್‌ವಿ ಮಾರ್ಕ್ 3 ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ 640 ಟನ್ ತೂಕದ ಉಡಾವಣಾ ವಾಹನವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಇಸ್ರೊ) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದೆ. ಮಾನವಸಹಿತ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಯಾನಕ್ಕಾಗಿ ಇದನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಇಸ್ರೊ ಈವರೆಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದ ಅತ್ಯಂತ ತೂಕದ ರಾಕೆಟ್‌ ಎನಿಸಿದೆ.

• ‘ಸಂಪೂರ್ಣ ದೇಶೀಯವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿರುವ ಕ್ರಯೋಜೆನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಇರುವ ಮಾರ್ಕ್‌ 3, ಭೂಸಮನ್ವಯ ಕಕ್ಷೆಗೆ 4 ಟನ್‌ ತೂಕದ ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಎಂಜಿನ್‌ನ ಪರೀಕ್ಷೆ ಈಗಾಗಲೇ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಡೆದಿದೆ. ಆದರೆ ಮಾರ್ಕ್‌ 3ನಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿ, ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪರೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಬೇಕಿದೆ’ ಎಂದು ಇಸ್ರೊ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಎ.ಎಸ್. ಕಿರಣ್ ಕುಮಾರ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

• ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ತಾನದಿಂದ ಅನುವಾದಿತ[[https://web.archive.org/web/20140223050505/http://isp.justthe80.com/launchers/isro-s-cryogenic-upper-stage-cus Archived 2014-02-23 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.]]
• Geosynchronous Satellite Launch Vehicle-From Wikipedia, the free encyclopedia[[೩]]
• [[೪]]

1. ಮಂಗಳ ಗ್ರಹದ ಅನ್ವೇಷಣೆ-|-
2. ಮಂಗಳಯಾನ-|-
3. ಮಹಾ ಸ್ಪೋಟ-|-
4. ಮೆಸ್ಸೆಂಜರ್ ಗಗನನೌಕೆ-|-
5. ಲೂನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ-|-
6. ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಮರುಪ್ರವೇಶಿಸುವಿಕೆ-
7. ಸೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನ-|-
8. ಹಬಲ್ ದೂರದರ್ಶಕ-|-
9. ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ,ಮಿಷನ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ರೂಮ್,ಕೆ ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್,ಜಿಸ್ಯಾಟ್ -14
10. ಪೋಲಾರ್ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡಾವಣಾ ವಾಹನ-ಸಿ35-ಪಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ-ಸಿ35