Алла (араб.: الله ), кейде Аллаһ — Ислам дініндегі бiр Құдайды (Тәңірді) бiлдiретiн араб сөзi.
Бұл сөз әл-илаһ (al-ilāh) - "осы Құдай, Тәңір" деген сөзден қалыптасқан болып, "Құдай" мен "Тәңір", мағынасындағы Ел және Елаһ деген иврит және арамей сөздерінен бастау алады.
Исламға дейін Алла сөзі арабтардың түрлі діндерінде қолданылып келген. Анығырақ айтқанда бұл атау мұсылман және христиан арабтарының арасында бірдей қолданыс тапқан. Бұл сөзді жаппай болмаса да, Бабистер, Баһаи, Мандеилер(орыс.)қаз., Индонезия мен Мальта христиандары және Мизраһи еврейлері қолданған. Батыс Малайзиядағы христиандар мен сикхтердің бұл сөзді қолдануы таяуда саяси және құқықтық келіспеушіліктерге әкелген болатын.
Аллаһ сөзі қазақ тілінде Алла деп бұрыннан айтылып және жазылып келді, ҚМДБ да бұл туралы өз пәтуасын берді.
Алла сөзінің этимологиясын араб ғалымдары талқылап келеді. Басра мектебінің грамматиктері оны "өздігінен" (murtajal) мағынасында түсіндіреді, яғни, «жоғары» немесе «жасырын» деген мағынасы бар ауызша түбірі lyh болған lāh-тың белгілі бір нысаны ретінде таниды. Басқалар бұл сөзді сириялық және иврит тілінен алынған деп есептеп, бастысы араб сөз алды қосымшасы әл (al-) "осы" деген сөз бен Илаһ (ilāh) "Тәңір, Құдай" сөзі бірігіп Ал-лаһ (al-lāh) "осы құдірет", "бір Құдай" деген мағына береді дейді. Қазіргі ғалымдардың көбі екінші нұсқаны растайды, сырттан келген сөз дегенге күмәнмен қарайды.
Алла сөзімен тамырлас басқа сөздер иврит және арамей тілінде кездеседі. Қатысты арамейше нұсқасы Елаһ (Elah, אלה) болса, ол дәріптелген күйде Елаһа (Elaha, אלהא) делінген. Мұның Інжілдік Арамейлік жазбаша нұсқасы Елаһа (ʼĔlāhā, ܐܠܗܐ) болса, Ассириялық шіркеудегі сириялық нұсқасы Аллаһа (ʼAlâhâ, ܐܲܠܵܗܵܐ) болған. Бұл екеуі де қарапайым түрде '"Құдай'" деген мағынаны береді. Інжілдік иврит көбінесе көпше түрде Елоһім (Elohim, אלהים) деп қолданылса, анда-санда ол жекеше түрде Елоаһ (Eloah, אלוהּ) деп қолданылады.(אלוהּ).
Ислам дінінде
Мұсылмандардың сенiмi бойынша, Алла - бүкіл әлемнің жаратушысы және билеушісі. Алладан басқа ешкім бұндай күш иесі емес. Алланың болуы ғалам үшiн өте керек нәрсе, оның жоқтығы мүмкiн емес. Аллаға тең ешкім жоқ және бұл сөзді барлығы мойындап отыр. Алла сөзінің маңызы зор. Барлық өте жақсы аттар және сапалардың иесi, тиiстi шын жаратушыға және құдайға теңестіреді, ол - жалғыз. Алла мәңгi, ол туылмаған және туылмайды да. Оның ойына адамның ақылымен жету мүмкiн емес.
Бiр құдайлық
Негiзгi бап: Таухид Таухид - Алла бiр, Құдай жалғыз жаратушы екенін мойындау. Құдаймен жинағы маңызды (таухиду-ррубубийа), табынуға тек қана Ол лайықты (таухиду-ль-улухийа) және мұндай атрибуттарға жəне ешкім ие болмайтын сапаларға ие болатын, тiптi (таухид-уль-асма уа сыйфат) таухид ислам дiнiн құрайтын бас болып табылады.
Алланың көркем есімдері
Алла
әр-Рахман – аса қамқор
әр-Рахим – аса мейірімді
әл-Мәлик – бүкіл әлемдердің егесі, әміршісі
әл-Қуддус – барша кемшіліктен пәк, қасиетті
әс-Сәлам – жаратқандарын амандықта ұстаушы
әл-Мумин – жүрекке иман беруші, азаптан қорғаушы
әл-Мухаймин – әр уақыт өз саясына алушы, үкімінің астына алушы
әл-Азиз – ұлы, жеңілуі мүмкін емес жеңімпаз
әл-Жаббар – өзінің үкімін барша әлемге жеткізуші, қалағанын күштеп жасатушы
әл-Мутәкәббир – барлық нәрседе ұлылығын көрсетуші
әл-Халиқ – барлық нәрсені жаратушы, жоқтан жаратушы
әл-Бари – кемшіліксіз жаратушы
әл-Мұсаууир - әрбір қалаған нәрсесіне бейне беруші
әл-Муқаддим – қалаған нәрсесін қалауы бойынша бірінші кезекке қоюшы
әл-Муаххир – қалаған нәрсесін кейінге шегеруші
әл-Әууәл – бастауы болмаған
әл-Ахир – соңы болмаған
әз-Захир – бар болуы ашық болған
әл-Батин – заты мен болмысы жасырын болған
әл-Уали - әлемді жалғыз өзі басқарып иелік етуші
әл-Мутәали – нұқсандықтардан пәк
әл-Бәрр – құлдарына деген жақсылығы көп
әт-Таууаб – тәубелерді қабыл етуші
әл-Мунтақим – күнәні әділ түрде жазаландырушы
әл-Афуу – кешірімшіл
әр-Рауф – мейірімі көп
Маликул–мулк – мүліктің, дүниенің шынайы егесі
Зул-жәләли уәл-Икрам – ұлылық пен жомарттықтың иесі
әл-Муқсит – әрбір істі ретімен, уақытымен жасаушы
әл-Жамиғ – қалаған нәрсені қалаған уақытта бір жерге жинаушы
әл-Ғани – өте бай, ешкімге мұқтаж емес
әл-Муғни – қалаған пендесін бай етуші
әл-Мани – қалаған нәрсеге кедергі бола алушы
әд-Дзарр – қалағанын зиянға душар етуші
ән-Нафи – қалағанына көп пайда беруші
ән-Нур – нұрландырушы, нұр беруші
әл-Хади – дұрыс жолға салушы, хидаят беруші
әл-Бадиғ – ешқандай үлгісіз, мысалсыз жаратушы
әл-Бақи – мәңгілік, соңы болмайтын
әл-Уарис – мүліктің шынайы иесі
әр-Рашид – жол көрсетуші
әс-Сабур - асқан сабыр иесі
Алла тағалаға иман келтіру
Алла тағалаға иман келтіру мына нәрселерді қамтиды:
Алла тағаланың бар екендігіне
Оның періштелеріне
Оның кітаптарына
Оның елшілеріне
Қияметке
Барлық жақсылық пен жамандық Алла тағаланың тарапынан екендігіне сену
Алла тағаланың барлығына болмыс, ақыл, дін және сезім дәлел бола алады.
Сілтемелер
This article uses material from the Wikipedia Қазақша article Аллаһ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәлімет CC BY-SA 4.0 лицензиясы аясында қолжетімді (басқа шарттар көрсетілмеген жағдайда). Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Қазақша (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.