მოლა პანაჰ ვაგიფი
მოლა პანაჰი (აზერ.
1717 წელი, იუხარი-სალაჰლი, ყაზახეთის სახანო - გ. 1797 წელი შუშა, ყარაბაღის სახანო) — მე-18 საუკუნის აზერბაიჯანელი პოეტი და რეალიზმის ჟანრის ფუძემდებელი. ის იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, დიპლომატი და ვეზირი - საგარეო საქმეთა მინისტრი ყარაბაღის სახანოში.
| მოლა პანაჰ ვაგიფი | |
|---|---|
| აზერ. ملاپناه واقف | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 1717 |
| დაბადების ადგილი | იუხარი-სალაჰლი, ყაზახეთის სახანო |
| გარდაცვალების თარიღი | 1797 (79-80 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | შუშა (ქალაქი), ყარაბაღის სახანო |
| დასაფლავებულია | ვაგიფის მავზოლეუმი |
| საქმიანობა | პოეტი |
| ენა | აზერბაიჯანული |
| ეროვნება | აზერბაიჯანელი |
| მოქალაქეობა | სეფიანთა იმპერია ყარაბაღის სახანო |
| ჟანრი | ლირიკა, Q6605273? და ghazal |
| მიმდინარეობა | რეალიზმი |
ადრეული ცხოვრება
მკვლევარების მიერ ძირითადად მიღებულია, რომ იგი დაიბადა 1717 წელს, სოფელ სალაჰლიში, ყაზახეთის სასულთნო. თუმცა, ზოგიერთი ავტორი, როგორიცაა ფირუდინ ბეი კოჩარლი, ჰასანსუს თვლიდა ჰანაჰის დაბადების ადგილად, ხოლო სალმან მუმთაზი ამტკიცებდა რომ ჰანაჰი 1733 წელს დაიბადა. მისი მშობლები იყვნენ მეჰდი აღა და აღქიზ ხანუმი, რომლებმაც ის გაგზავნეს სასწავლებლად ადგილობრივ სასულიერო პირ შაფი ეფენდისთან არაბული და სპარსული ენების შესასწავლად. ყაზახეთის სასულთნოსა და საქართველოს სამეფოს შორის არეულობის გამო მისი ოჯახი 1759 წელს ყარაბაღის სახანოში გადავიდა.
ცხოვრება ყარაბაღში
Bayram oldu, heç bilmirəm neyləyim Bizim evdə dolu çuval da yoxdur Dügiylə yağ hamı çoxdan tükənmiş Ət heç ələ düşməz, motal da yoxdur Bizim bu dünyada nə malımız var Nə də evdə sahibcamalımız da var Vaqif, öyünmə ki, kamalımız var Allaha şükür ki, kamal da yoxdur — მოლა პანაჰ ვაგიფის ლექსი |
გარკვეული პერიოდის შემდეგ ის შუშაში გადავიდა და ქალაქის საათლის უბანში დააარსა თავისი სკოლა. იგი სასახლეში მიიწვია მმართველმა იბრაჰიმ ხალილ ხანმა, რომელმაც გაიგო ვაგიფის უნარის შესახებ, რომ მან 1769 წელს მთვარის დაბნელების დრო იწინასწარმეტყველა და დაინიშნა ხანატის ეშიკ აღად (გარე საქმეების პასუხისმგებელი პირი) სუნიტური ისლამიდან შიიზმზე გადასვლის შემდეგ.
ის ამ თანამდებობაზე 27 წლის განმავლობაში მუშაობდა. ამბობენ, რომ მას მნიშვნელოვანი სამსახური ჰქონდა თავისი სახანოს პოლიტიკურ და სოციალურ ცხოვრებაში. მან მონაწილეობა მიიღო შუშის განვითარებასა და დაგეგმარებაში, მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა სახანოს, საქართველოსა და რუსეთს შორის პოლიტიკური ურთიერთობის დამყარებაში. ამის გამო იგი რამდენჯერმე წავიდა თბილისში, სადაც დაუმეგობრდა საქართველოს უფლისწულ იულონს და მიუძღვნა ,,მუხამა".
როგორც ვეზირმა, ვაგიფმა ბევრი რამ გააკეთა ყარაბაღის სახანოს კეთილდღეობისა და პოლიტიკური განვითარებისთვის. ასევე, მან მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა შუშას თავდაცვის ორგანიზებაში აღა-მაჰმად-ხანი შემოსევების დროს 1795 და 1797 წლებში.
შუშას დაპყრობა და სიკვდილი
აღა-მაჰმად-ხანი მეორედ შეიჭრა ყარაბაღში 1797 წელს, მას შემდეგ, რაც რუსეთის ჯარები, რომლებმაც მცირე ხნით დაიკავეს კავკასია, ეკატერინე II-ის გარდაცვალების შემდეგ გაიყვანეს. ქალაქი სწრაფად დაეცა. ვაგიფი დააპატიმრეს და მეორე დილით სიკვდილით უნდა დაესაჯათ, მაგრამ გადაარჩინეს, რადგან შაჰი იმ ღამეს მოკლეს.
ახალმა შაჰმა სიკვდილით დასაჯა ვაგიფი და მისი ვაჟი ალი. გარდაცვალების შემდეგ მისი სახლი გაძარცვეს და მრავალი ლექსი დაიკარგა. ვაგიფის ნეშტი შუშაში ინახებოდა, სადაც 1970-იან წლებში საბჭოთა კავშირის დროს მის სახელზე მავზოლეუმი ააგეს. ეს მავზოლეუმი განადგურდა 1992 წელს პირველი მთიანი ყარაბაღის ომის დროს. ვაგიფის ნეშტის ბედი უცნობია.
პოეზია
ვაგიფის ლექსები პირველად 1856 წელს სომეხმა მწერალმა მირზა იუსიფ ნერსესოვმა გამოაქვეყნა მირზაჯან მადატოვთან ერთად. მალევე, მისი ლექსები 1867 წელს ადოლფ ბერგემ გამოაქვეყნა ლაიფციგში. ვაგიფის ნამუშევრები აზერბაიჯანულ პოეზიაში ახალ ეპოქას ასახავს, რომელიც უფრო ყოფით გრძნობებსა და სურვილებს აერთიანებს, ვიდრე იმდროინდელ სუფიურ პოეზიაში გავრცელებულ აბსტრაქტულ და რელიგიურ თემებს. ეს იყო ის მთავარი მახასიათებელი, რამაც ვაგიფი აზერბაიჯანულ პოეზიაში რეალიზმის ჟანრის ფუძემდებლად აქცია.
რესურსები ინტერნეტში
სქოლიო
This article uses material from the Wikipedia ქართული article მოლა პანაჰ ვაგიფი, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.