ტოლერანტობა

Tolerantia — შემწყნარებლობა) — სოციოლოგიური ტერმინი, რომელიც აღნიშნავს განსხვავებული მსოფლაღქმის, ცხოვრების წესის, ქცევისა და ჩვეულებების ატანას. ტოლერანტობა არ ნიშნავს გულგრილობას ან განურჩევლობას, არც განსხვავებული მსოფლმხედველობის ან ცხოვრების წესის მიღებას; ის ნიშნავს სხვებისთვის უფლების მიცემას, იცხოვრონ თავიანთი ინდივიდუალური მსოფლმხედველობის შესაბამისად. ტოლერანტობა მოიცავს ადამიანის თავისუფალი არჩევანის ზოგადი უფლების პატივისცემას და არა რომელიმე კონკრეტული არჩევანის პატივისცემას.

ტოლერანტობის გააზრებული გამოვლინება შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როდესაც განსხვავებულის დაშვების, ნებართვის ნაცვლად, მავანს შეუძლია მისი აკრძალვაც. ისტორიულად, ტოლერანტობა ძირითადად გამოიყენებოდა სახელმწიფო რელიგიასთან დაპირისპირებული შეხედულებების კონტექსტში და „აღნიშნავდა დომინანტი რელიგიის წარმომადგენელთა მხრიდან სხვა რელიგიათა არსებობის დაშვებას, თმენას, გაძლებას, მიუხედავად იმისა, რომ ამ უკანასკნელთ უყურებდნენ უარყოფითად, როგორც დაბალი რანგისას, შემცდარს, ან საზიანოს“. მეოცე საუკუნიდან, ტოლერანტობის მოაზრება გაფართოვდა, მასში ჩაირთო პოლიტიკური და ეთნიკური ჯგუფები, ჰომოსექსუალები და სხვა უმცირესობები.

ტოლერანტობის პარადოქსი შეჯამებულია კარლ პოპერის წიგნში „ღია საზოგადოება და მისი მტრები“, სადაც პოპერი წერს:

„შეუზღუდავი ტოლერანტობა მიდის ტოლერანტობის გაქრობისკენ. თუ არატოლერანტებს შეუზღუდავი შემწყნარებლობით მივუდგებით, თუ არ ვართ მზად ტოლერანტული საზოგადოება დავიცვათ არატოლერანტების შემოტევისგან, მაშინ ტოლერანტი და მასთან ერთად ტოლერანტობა განადგურდება. - ამ ფორმულირებით არ ვგულისხმობ, რომ ვთქვათ, არატოლერანტულ ფილოსოფიათა გაჟღერება უნდა ჩავახშოთ; სანამ შეგვიძლია რაციონალური არგუმენტით დავუპირისპირდეთ და საზოგადოებრივი აზრით შევაკავოთ, მათი აკრძალვა ნამდვილად არაგონივრული იქნებოდა. მაგრამ უნდა გვეჭიროს უფლება, რომ საჭიროების შემთხვევაში, ისინი ძალითაც კი ჩავახშოთ; რადგანაც ადვილად შესაძლებელია არ იყვნენ მზად ჩვენთან რაციონალური არგუმენტებით დაპირისპირებისთვის, არამედ დაგმონ ყველანაირი არგუმენტი; შეიძლება მიმდევრებს რაციონალური არგუმენტისთვის, როგორც ცბიერებისთვის, ყურის დაგდება აუკრძალონ და არგუმენტებზე მუშტებითა და პისტოლეტებით პასუხი ასწავლონ. ამის გამო უნდა გვეჭიროს უფლება, ტოლერანტობის სახელით, არ შევიწყნაროთ არატოლერანტები. უნდა ვამტკიცოთ, რომ არატოლერანტობის მქადაგებელი ნებისმიერი მოძრაობა კანონგარეშეა, და უნდა ჩავთვალოთ, რომ არატოლერანტობისა და დევნის წაქეზება არის კრიმინალი, ისევე, როგორც კრიმინალად უნდა ვთვლიდეთ მკვლელობის, მონობით ვაჭრობის განახლების, ან მოტაცებების წაქეზებას.“