ჰაიკუ

ტერმინი ხმარებაში შემოიღო XIX საუკუნის იაპონელმა პოეტმა, მასაოკა შიკიმ, თუმცა ჰაიკუს მამამთავრად ითვლება მაცუო ბასიო, XVII საუკუნის იაპონელი პოეტი. ეს არის უკიდურესად მოკლე სტრუქტურის ლექსი, რომლის მიზანია წამიერი შეგრძნებების, საგანთა ხედვის გადმოცემა. ტრადიციულად ჰაიკუ შედგება სამი ტაეპისაგან, ანუ ერთი ტერცეტისგან, რომელიც მთლიანობაში 17 მარცვალს შეიცავს. პირველი და მესამე ტაეპები 5-მარცვლიანია, მეორე კი — 7-მარცვლიანი.

გარდა ამისა აუცილებელია ჰაიკუ შეიცავდეს ერთ კიგოს (წელიწადის დროის სახელი), ან ისეთ სიტყვას, რაც წელიწადის რომელიმე დროზე მიანიშნებს (მაგალითად, ახალი წელი, ატმის ყვავილობა და ა.შ.), თუმცა კიგოს წარმოქმნის ასევე „სავსე მთვარის“ ხსენებაც.

ჰაიკუ ერთგვარი მომენტური სურათია, რომელშიც, ყველაფერთან ერთად, აუცილებელია არ ჩანდეს მთხრობელი, პოეტის „მე“. თუმცა გამორიცხული არაა იუმორი, ტროპები, მაგრამ ეს ყველაფერი თავშეკავებულად უნდა იქნას გამოყენებული. ლექსი ერთი ამოსუნთქვით უნდა იკითხებოდეს, სასურველია ხმამაღლა. ჰაიკუმ მკითხველში აზროვნების სურვილი უნდა აღძრას. მან კი არ უნდა აღწეროს რაიმე, არამედ მკითხველის ფანტაზია აამოძრაოს და გამოიწვიოს მასში გარკვეული სურათი.

ჰაიკუს წესების დარღვევა ძალიან ხშირია კლასიკოს მწერლებთანაც კი. თუმცა მთავარი მოთხოვნა არის ე.წ. „ჰაიკუს სულის“ შენარჩუნება, რაც ნანახის, განცდილის, უბრალო მომენტების გამოთქმაში მდგომარეობს. ზოგადი სახით ყოველთვის შენარჩუნებულია ტაეპების სტრუქტურა (გრძელი-მოკლე-გრძელი).

არსებობს ჰაიკუს მრავალი სკოლა და ტენდენცია: ქალაქური ჰაიკუ, ანგაჟირებული ჰაიკუ და ა.შ.

• მაცუო ბასიო
• იოსა ბუსონი
• მასაოკა შიკი
• ტაკაჰამა კიოში
• ტაკანო სუჯუ
• ტანიძავა კაკიო
• ნაგატა კოი

• ხორხე ლუის ბორხესი
• ალენ გინსბერგი
• ჯეკ კერუაკი
• ოქტავიო პასი
• ამირი ბარაკა
• ჯორჯ სვიდი

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 590.

• კლასიკური და თანამედროვე იაპონური ჰაიკუ
• ჰაიკუს მსოფლიო ანთოლოგია დაარქივებული 2006-08-31 საიტზე Wayback Machine.
• ჰაიკუს ფრანგული ასოციაცია დაარქივებული 2006-08-23 საიტზე Wayback Machine.