ტრირი (გერმ.
მდებარეობს რაინლანდ-პფალცის დასავლეთ ნაწილში, მაგრამ იგი აგრეთვე გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის უკიდურესი დასავლეთით მდებარე ქალაქიცაა.
ქალაქი | |||||
---|---|---|---|---|---|
ტრირი Trier | |||||
| |||||
ქვეყანა | გერმანია | ||||
მხარე | რაინლანდ-პფალცი | ||||
კოორდინატები | 49°45′24″ ჩ. გ. 6°38′29″ ა. გ. / 49.75667° ჩ. გ. 6.64139° ა. გ. | ||||
მმართველი | Wolfram Leibe | ||||
დაარსდა | ძვ. წ. 16[1] | ||||
ფართობი | 117.14 კმ² | ||||
ცენტრის სიმაღლე | 124 მ | ||||
მოსახლეობა | 105,260 კაცი (2010) | ||||
სიმჭიდროვე | 899 კაცი/კმ² | ||||
სასაათო სარტყელი | UTC+1, ზაფხულში UTC+2 | ||||
სატელეფონო კოდი | 0651 | ||||
საფოსტო ინდექსი | 54290, 54292, 54293, 54294, 54295, 54296 | ||||
საავტომობილო კოდი | TR | ||||
ოფიციალური საიტი | trier.de | ||||
საავტომობ. კოდი | TR | ||||
ტრირში განთავსებულია შემდეგი დაწესებულებები:
ქალაქი ტრირი სახელწოდებით ავგუსტა ტრევერორუმი დაარსდა 2000-ზე მეტი წლის წინ (მე-3 საუკუნის მეორე ნახევრიდან ეწოდა ტრევერისი (Treveris)). გამომდინარე აქედან ქალაქ ტრირს აქვს პრეტენზია ერქვას გერმანიის უძველესი ქალაქი.
რომაულ ტრირში არსებული მდებარეობს არაერთი საინტერესო ისტორიულ-კულტურული ძეგლი, რომელთა მნიშვნელოვნებას ხაზს უსვამს მათი ადგილი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში. ესენია;
ქალაქი ტრირი მდებარეობს შუა მოზელის ხეობის ერთ-ერთ გაშლილ ხევში, რომლის მთავარი ნაწილი მდინარის მარჯვენა ნაპირზე მდებარეობს. ტყიანი და ნაწილობრივ ზვრებით დაკავებული ფერდობები სამხრეთში ჰუნსრუკის მაღლობს, ხოლო ჩრდილოეთში აიფელს ერთვის.
საზღვარი ლუქსემბურგის დიდ საჰერცოგოსთან დაახლოებით 15 კილომეტრითაა (ვასერბილიგი) დაშორებული. ტრირთან ახლომდებარე მოდიდო ქალაქები სამხრეთ-დასავლეთით ზაარბრჲუკენი, დაახლ. 80 კილომეტრის, ჩრდილო-აღმოსავლეთით კობლენცი, დაახლ. 100 კილომეტრის, ხოლო დასავლეთით კი ლუქსემბურგის დედაქალაქი ლუქსემბურგი სულ რაღაც 50 კილომეტრის დაშორებით მდებარეობს.
ქალაქის მცხოვრებნი ლაპარაკობენ მოზელის ერთ-ერთ ფრანკული დიალექტზე, რომელსაც ტრირის დიალექტი ჰქვია.
საოლქო დაქვემდებარების ქალაქ ტრირს ტრირ-ზაარბურგის რაიონი აკრავს ირგვლივ. გარდა ამისა, სულ რამდენიმე კილომეტრის მოშორებით მდებარეობს ბიტბურგ-პრიუმისა და ბერნკასტელ-ვიტლიხის რაიონები.
მეზობელი თემები (ჩრდილოეთიდან მოყოლებული) საათის ისრის მიმართულებით :
ქალაქი ტრირი 19 დასახლებად (ორტსბეცირკი) იყოფა. ყოველ დასახლებაში ფუნქციონირებს 9-15 წევრისაგან შემდგარი ე.წ. ორტსბაირათი, ანუ ადგილობრივი საბჭო , რომელსაც წარმოადგენს ე.წ. ორტსფორშტეერი, ანუ (ადგილობრივი) საბჭოს თავი.
ადგილობრივ საბჭოებში მოისმენენ დასახლებასთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან საქმეებს, ხოლო შემდეგ კი საბოლოო გადაწყვეტილებას ღონისძიების გატარების თაობაზე ქალაქის საბჭო მიიღებს. თუმცა, ადგილობრივ საბჭოებს შეუძლიათ მათთვის დასახლებისთვის გამოყოფილი ბიუჯეტის ფარგლებში მცირეოდენი ღონისძიებისთვის თვითონ გადაწყვეტილება.
ტრირის დასახლებები და ქალაქის ნაწილები (ფრჩხილებში) მათთვის მინიჭებული ბიუროთმმართველობითი ნომრების მიხედვით :
|
|
|
ქალაქი ტრირი მდებარეობს ზომიერ კლიმატურ ზონაში. საშუალო წლიური ტემპერატურა შეადგენს 9,3 გრადუს ცელსიუსს, საშუალო წლიური ნალექიანობა კი 719 მილიმეტრია. ყველაზე თბილ თვეებში – ივნისიდან აგვისტომდე საშუალო ტემპერატურა 16,1-დან 17,8 გრადუს ცელსიუსია, ხოლო ყველაზე ცივი თვეებისა (დეკემბრიდან იანვრამდე) კი საშუალოდ 0,6-დან 1,6-მდე გრადუს ცელსიუსი.
ნალექების ყველაზე დიდი რაოდენობა ივნის-აგვისტოზე მოდის 70-80 მილილიტრამდე, ყველაზე მცირე რაოდენობა კი მარტზე მოდის საშუალოდ 37 მილილიტრი.
ქალაქი ტრირი თავისი 100 000 მცხოვრებით რაინლანდ-პფალცის ფედერალური მხარის დიდ ქალაქებს შორის მეოთხე ადგილს იკავებს მაინცის, რაინის ლუდვიგსჰაფენის და კობლენცის შემდეგ. მასში გაერთიანებულია ხუთიდან ერთ-ერთი ობერცენტრი, რომელსაც ექვემდებარება მიტელცენტრი ბერნკასტელ-კუუსი, ბირკენფელდი, ბიტბურგი, დაუნი, გეროლშტაინი, ჰერმესკაილი, იდარ-ობერშტაინი, კონცი, ზაარბურგი და ვიტლიხი.
თქმულებაში ტრირის შესახებ (გესტა ტრევერორუმი – 1105 წ.) წერია, რომ ტრირი რომის დაარსებამდე 1300 წლით ადრე დაუარსებია ასურთა მეფის ნინუს ვაჟს ტრებეტას. ამასვე ამტკიცებს 1684 წელს ტრირის მთავარ ბაზართან წითელ სახლზე შესრულებული შემდეგი წარწერა : ANTE ROMAM TREVERIS STETIT ANNIS MILLE TRECENTIS (ქართ. რომამდე ტრირი იდგა ერთიათასსამასი წელი).
ქალაქის არეალში აღმოჩენილი ხაზოვანი კერამიკის ნიმუშების (ადრეული ნეოლითი) არსებობა იმაზე მიუთითებს, რომ ტრირის ხეობაში ძვ. წელთაღრიცხვის ჯერ კიდევ III ათასწლეულში არსებობდა ადამიანთა დასახლებები. მიუხედავად ამისა, ამდროინდელი ტრირის ტერიტორიაზე ქალაქური ტიპის დასახლების შესახებ საუბარი ნაადრევია. ახ. წ.-მდე რამდენიმე საუკუნით ადრე დღევანდელი ტრირის ტერიტორიაზე კელტური ტომის წარმომადგენელი ტრევერელები სახლობდნენ.
სარწმუნო წყაროების თანახმად ტრირი რომაული წარმოშობის ქალაქია: აქ ჩვ. წელთაღრიცხვის 30 წელს პეტრეს მთის ძირას სამხედრო ქალაქის მშენებლობას შედგომიან, მაგრამ რამდენიმე თვეში შეუწყვეტიათ იგი. ჩვ. წელთაღრიცხვის 16 წელს კი ქალაქის მშენებლობა რომაელებს განუახლებიათ ახალი სახელწოდებით (Augusta Treverorum) „ავგუსტუსის ქალაქი“, რომელიც პროვინცია ბელგიკას ცენტრი გახდა. პატივი მის სახელად წოდებისა ერგოთ მხოლოდ აუგსბურგსა და ჩრდილოეთ შვეიცარიის აუგსტს. კლავდიუსის მმართველობის ხანაში კლავდიუსი ქალაქ ტრირის მაშინდელ სახელწოდებას დაერთო სიტყვა ’’’კოლონია’’’ (Colonia) და სრული სახელით ეწოდა ასე – Colonia Augusta Treverorum (’’ავგუსტუსის ტრევერთა დასახლება’’).
სულ მცირე III საუკუნის მეორე ნახევარში ტრირი იქცა ეპისკოპოსის სარეზიდენციო ქალაქად; პირველი ეპისკოპოსი ევქარიუსი გახდა. 271-დან 274-მდე კი ქალაქი იქცა სეპარატისტული წარმონაქმნის ე.წ. გალურ-რომაულ იმპერიის კეისრის ტეტრიკუს I.-ს სარეზიდენციო ქალაქად. 275 წელს ტრირს ალემანები შემოსევიან და დაუნგრევიათ იგი. 293-392 წლებში კი ’’’ტრევერისი’’’ გადაიქცა დასავლეთ რომის კეისრის სარეზიდენციო ქალაქად. (იხ. გვიანი ანტიკური ხანა). კონსტანტინე დიდის (306-337) მმართველობისას ქალაქი ისევ აშენდა და სხვა შენობათა შორის, რომელიც ამ დროს აღიმართა, იყო სასახლე-დარბაზი (დღევანდელი კონსტანტინეს ბაზილიკა) და კეისრის აბანო.
326 წელს კეისრის ოჯახის სასახლის კერძო, საცხოვრებელი ნაწილები ორმაგ ბაზილიკად გადააკეთეს, რომლის ფრაგმენტების ამოცნობა ტაძრისა და ღვთისმშობლის ეკლესიის მიდამოებში დღესაც შეიძლება. 318 წელს ტრირი დასავლეთ რომის იმპერიის ’’’გალთა პრეფექტურის’’’ ცენტრი ხდება. აქვე, 328–340 წწ. იყო კეისარ კონსტანტინე 2-ის რეზიდენცია. 367-392 წწ. ტრირი ვალენტინიანეს, გრაციანეს, მაგნუს მაქსიმუსისა და ვალენტინიანე II.-ს მმართველობის ქვეშ იმყოფება, შესაბამისად დასავლეთ რომის იმპერიის სამთავრობო ცენტრია, ამავდროულად ქალაქის მოსახლება 80 000-დან 100 000- მდე მცხოვრებს შეადგენს და ალპების ჩრდილოეთით ყველაზე დიდი ქალაქად ითვლება.
407 წელს გალიაში ვანდალების, ალანებისა და სვებების შემოსევის შემდეგ ’’’გალთა პრეფექტურა’’’ არლში გადაიტანეს რონთან. V საუკუნეში ტრირი სავარაუდოდ 413-421 ფრანკებს, ხოლო 451 წელს ატილას მეთაურობით ჰუნებს დაუპყრიათ. 475 წლის დამდეგს კი ტრირი საბოლოოდ ფრანკთა ხელში გადავიდა იხ. (არბოგასტ უმცროსი).
ტრირი V საუკუნის ბოლოს გადავიდა ფრანკთა მმართველობაში. ვერდენის ხელშეკრულებით ლოთარინგიას მიკუთვნებული ტრირი ჰაინრიხ I. დროს 925 წელს აღმოსავლეთ ფრანკეთის იმპერიის ნაწილი გახდა.
წითელ ფონზე მდგარი, ოქროსფრად შემოსილი წმინდა პეტრე შემართული ოქროს გასაღებით მარჯვენა და წითელი წიგნით მარცხენა ხელში. ოქროსფერი ყვითელი და წითელი წარმოადგენს ქალაქის ფერებს.
ჯერ კიდევ 12-ე საუკუნიდან მოყოლებული წმინდა პეტრე არის ქალაქ ტრირის დამცველი, რაც მისი (წმ. პეტრეს) ბეჭდებზე გამოსახვით დასტურდება ქალაქის ოფიციალურ საბუთებში . წმინდა პეტრეს გამოსახულება მრავალჯერ შეუცვლიათ დროთა განმავლობაში, ხოლო მისი გამართულ მდგომარეობაში გამოსახვა 15-ე საუკუნიდან დაიწყეს. ქალაქის ფერები 19-ე საუკუნეში დადგინდა საბოლოოდ.
ტრირი მდებარეობს ლუქსემბურგს, მეცსა და ზაარბრჲუკენს შორის და ე.წ. ქალაქების ერთობას ანუ კვატროპოლს წარმოადგენს, რითაც ქმნის რაინლანდ-პფალც-ვალონიის დიდი რეგიონის ზაარ-ლორ-ლუქსის მთავარ ცენტრს.
მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 367 ინგლ. • რუს. • ფრ. |
This article uses material from the Wikipedia ქართული article ტრირი, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.