ნობელის პრემია მშვიდობის განმტკიცებაში — ერთ-ერთი ნობელის ხუთი პრემიიდან, რომელიც ჩამოყალიბებული იქნა შვედი ინდუსტრიალისტის, გამომგონებლის და იარაღების მწარმოებელი ალფრედ ნობელის მიერ, ქიმიის, მედიცინის და ფიზიოლოგიის, ფიზიკის, ლიტერატურასა და ეკონომიკის ნობელის პრემიებთან ერთად.
1901 წლის მარტის შემდეგ, ის გაიცემა ყოველწლიურად (ზოგი გამონაკლისით) ადამიანებისათვის რომლებიც „შეიტანენ ყველაზე მეტ ან საუკეთესო წვლილს ერთა შორის ძმობის, არმიების შემცირების ან გაუქმების და სამშვიდობო კონფერენციების პოპულარიზაციისათვის“.
ნობელის პრემია მშვიდობის განმტკიცებაში | |
ნობელის მშვიდობის პრემია | |
ჯილდო | გამორჩეული დამსახურებისათვის მშვიდობაში |
წარადგენს | ნობელის ნორვეგიული კომიტეტი, ალფრედ ნობელის სახელით |
ადგილმდებარეობა | ოსლო, ნორვეგია |
Nobelprize.org |
---|
ალფრედ ნობელის სურვილის მიხედვით, პრემიის ლაურეატი ირჩევა ხუთ წევრიანი ნობელის ნორვეგიული კომიტეტის მიერ, რომელსაც ნორვეგიის პარლამენტი ირჩევს. 1990 წლის შემდეგ პრემია გაიცემა ყოველი წლის 10 დეკემბერს ოსლოს მერიაში. პრემია ძველად ოსლოს უნივერსიტეტის იურიდიული ფალუკტეტის ატრიუმში (1947-1989 წლებში), ნორვეგიის ნობელის ინსტიტუტში (1905-1946 წლებში) და ნორვეგიის პარლამენტი სტორინგის შენობაში (1901-1904 წლებში).
მისი პოლიტიკური ბუნების დამსახურებით, ნობელის პრემია ხშირად იყო სკანდალების ნაწილი.
ალფრედ ნობელის სურვილზე დაყრდნობით, ნობელის მშვიდობის პრემია უნდა გადაეცეს ადამიანს ვინც „შეიტანს ყველაზე მეტ ან საუკეთესო წვლილს ერთა შორის ძმობი, არმიების შემცირებისა ან გაუქმების და სამშვიდობო კონფერენციების პოპულარიზაციისათვის“. ალფერდ ნობელის სურვილში კიდევ არის დაზუზტებული რომ პრემია უნდა გასცეს ნორვეგიის პარლამენტის მიერ არჩეულმა ხუთ წევრინამა ჯგუფმა, რომელსაც ნობელის ნორვეგიული კომიტეტი ეწოდება.
ნობელი გადაიცვალა 1896 წელს და არ დაუტოვებია არანაირი განმარტებები მშვიდობის ნობელის პრემიის კატეგორიად არჩევისათვის. რადგანაც თავად ქიმიური ინჟინერი იყო, ქიმიის და ფიზიკის კატეგორიები აშკარა არჩევნები იყო. ხოლო მშვიდობის პრემიის კატეგორიად არჩევისათვის მიზეზები არც თუ ისე აშკარაა. ნობელის ნორვეგიული კომიტეტზე დაყრდნობით, ნობელის მეგობრობამ მშვიდობის აქტივისტ და პაციფისტ ბერთა ფონ სტანერთან იქონია გავლენა მშვიდობის ნობელის პრემიის კატეგორიად ჩამოყალებაში. ზოგი კი ფიქრობდა რომ ეს იყო კომპესაცია ისეთი დამანგრეველი ძალების შექმნისათვის როგორიც იყო დინამიტი და ბალისტიტი, რომელებიც ორივე ნობელის ცხოვრებისას გამოიყენებოდა ძალოდივრივი გზებით. ბალისტიტი კი გამოიყენებოდა ომში და ირლანდიის რესპუბლიკის საძმო, ირლანდიური ნაციონალისტური ორგანიზცია, ახდენდა დინამიტით თავდასხმებს ბრიტანეთის იმპერიის წინააღმდეგ 1880-იან წლებში. ნობელი ასევე პასუხისმგებელი იყო ბოფორსის, რკინის და ფოლადის მწარმოებელი საწარმოს, იარაღების მწარმოებელ ქარხანად გადაკეთებაში.
ასევე არ არის ცნობილი თუ რატომ სურდა ნობელს მშვიდობის პრემიის გაცემა ნორვეგიაში, რომელიც ნობელის გადაცვალებისას პერსონალურ კავშირში იყო შვედეთთან. ნობელის ნორვეგიული კომიტეტი მიირჩენევს რომ ნობელმა ნორვეგია აირჩია იმიტომ რომ, ნორვეგიას არ ჰქონდა ისეთი მილიტარისტული ტრადიციები როგროც შვედეთს. ასევე XIX საუკუნის ბოლოს გაკეთებულ ჩანაწერების მიხედვით, ნორვეგიის პარლამენტი გახდა პარლამენტშორისი კავშირის წევრი, რომელიც ცდილობდა კონფლიქტების შეამდგომლობით გადაწყვეტას.
ნორვეგიის პარლამენტი ნიშნავს ნობელის ნორვეგული კომიტეტის წევრებს, რომლებიც შემდგომში ირჩევენ ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატებს.
ყოველ წელს, ნობელის ნორვეგიული კომიტეტი სპეციალურად იწვევს კვალიფიცირებულ ადამიანთა ჯგუფს, რათა დაამტკიცონ ნობელის მშვიდობის პრემიის ნომინაციები. ნობელის ფონდის წესდებები აკონკრეტებენ კატეგორიებს საიდანაც შეიძლება ნობელის მშვიდობის პრემიის ნომინატორები არჩევა. ეს კატეგორიებია:
ნომინაციები როგორც წესი წარდგენილნი უნდა იყვნენ თებერვლის დასაწყისში. ხოლო კომიტეტის წევრების ნომინაციები შეიძლება მიღებული იქნას კომიტეტის პირველ შეხვედრამდე.
2009 წელს, მიღებული იქნა რეკორდული, 205 ნომინაცია, თუმა რეკორდი მოიხსნა 2010 წელსაც, 237 ნომინაციით და 2011 წელსაც, 241 ნომინაციით. ნობელის ფონდის წესედებაში აკრძალულია ინფორმაციების გამოქვეყნება ლაურეატების არჩევისას ნომინაციების, მოსაზრებების და გამოკვლევების შესახებ, და ეს ყველაფერი დაიშვება მხოლოდ დაჯილდოვებიდან 50 წლის შემდეგ. დღეს ბევრი ადამიანი არის ცნობილი „ნობელის მშვიდობის პრემიის ნომინატად“, მაგრამ ამ „წოდებას“ არ აქვს არანაირი ოფიციალური პოზიცია და ნიშნავს რომ ეს ადამიანი ათასობით ნიმინატორიდან მხოლოდ ერთმა მაინც დაასახელა. 1939 წელს, შვედეთის პარლამენტის წევრმა სატირულად წამოაყენა ადოლფ ჰიტლერის ნომინაცია, რითიც დასცინა სერიოზულ, თუმცა წარუმატებელ ნევილ ჩემბერლენის ნომინაციას.
ნობელის ნორვეგიული კომიტეტის თავმჯდომარე წარადგენს ნობელის მშვიდობის პრემიას ნორვეგიის მონაქის თანდასწრებით ყოველი წლის 10 დეკემბარს (ალფრედ ნობელის გარდაცვალების დღეს). ნობელის მშვიდობის პრემია ერთადერთი ნობლეის პრემიაა რომელიც არ გაიცემა სტოკჰოლმში. ნობელის პრემიის ლაურეატი იღებს დიპლომს, მედალს და დოკუმენტს რომელიც ადასტურებს პრემიის რაოდენობას. 2019 წლისათვის, პრემია შეადგენდა 9 მილიონ შვედურ კრონს. 1990 წლის შემდეგ, ნობელის მშვიდობის პრემიის დაჯილდოვების ცერემონია ტარდება ოსლოს მერიაში.
1947-1989 წლებში ნობელის მშვიდობის პრემიის დაჯილდოვების ცერემონია ოსლოს უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის ატრიუმში ტარდებოდა, ოსლოს მერიიდან რამდენიმე ასეული მეტრი მოშორობეით, 1905-1946 წლებში ცერემონია ტარდებოდა ნობელის ნორვეგულ ინსტიტუტში ხოლო 1901-1904 წლებში სტორინგის შენობაში (ნორვეგიის პარლამენტი შენობა).
2016 წლისათვის, ნობელის მშვდობის პრემია გადაეცა 104 ადამიანს და 23 ორგანიზაციას. ნობელის მშვიდობის პრემია მოგებული აქვს 16 ქალს, მეტის ვიდრე სხვა ნებისმიერ ნობელის პრეამიაში. ნობელის მშვიდობის პრემია ორჯერ ან მეტჯერ მხოლოდ ორ ნომინაციას აქვს მოგებული, წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტს (1919, 1944 და 1963 წლებში) და გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატს (1954 და 1981 წლებში). ლე დიკ თხო არის ერთადერთი ადამიანი რომელმაც უარყო ნობელის მშვიდობის პრემია.
This article uses material from the Wikipedia ქართული article ნობელის მშვიდობის პრემია, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.