Parikan: Pantun asalne ing sumatra , Kepuloan Malayu

Ukara sepisanan ukara kanggo narik kawigatèn, kang kapindho minangka isi. Parikan iki kaya pantun nanging mung rong larik. Parikan migunaake purwakanthi swara.

Kang diarani parikan

Ya iku unèn-unèn mawa paugeran telung warna ya iku:

• kadadèn saka rong ukara kang dhapukaké nganggo purwakanthi guru swara
• saben saukara kadadéan saka rong gatra
• ukara kapisan mung minangka purwaka; déné isi utawa wosé dumunung ing ukara kapindho.

Tuladha: Tawon madu, ngisep sekar. (ukara kapisan, 2 gatra). Calon Guru, kudu sabar (ukara kapindho, 2 gatra). Gunane purwaka (ukuran kapisan) mung dianggo narik kawigatené wong kang nedya sikandhani utawa dipituturi. Perluné, supaya ing sadurungé ukara kang isi utawa “wosé” dikandhakaké, wong kang nedya dikandhani wis ketarik atiné, satemah banjur nggatekaké, bisa ngerti temenan marang maksudé ukuran kang isi “ngese” (ukara kapindho).

Manu (cacahing) wandane, parikan iku kena diperangi dadi telu, ya iku:

Parikan kang kadadéan saka (4 wanda + 4 Wanda) X 2

Tuladha

Iwak bandheng, durung wayu (4 wanda + 4 Wanda)  Priya nggantheng, sugih ngèlmu (4 wanda + 4 Wanda 

Tuku manggis, karo tapé (4 wanda + 4 wanda) Aku nangis, mikkir kowé (4 wanda + 4 wanda) 

Wèdang bubuk gula jawa (4 wanda + 4 wanda) Yèn kepethuk ati lega (4 wanda + 4 wanda) 

Parikan kang kadadéan saka (4 wanda + 8 Wanda) X 2

Tuladha

Kembang adas, sumebar tengahing alas (4 wanda + 8 Wanda). Tuwas tiwas, nglabuhi wong ora waras. (4 wanda + 8 wanda). 

Parikan kang kadadéan saka (8 wanda + 8 Wanda) X 2

Tuladha

Enting-enting gula jawa, sabungkus isiné sanga Ingatane para siswa, wajib seneng nggubah basa. 

Parikan kang kadadéan saka (8 wanda + 8 wanda) X 2

Parikan kang kadadéan saka (8 wanda + 8 wanda) X 2, sawéneh ana kang ngarani parikan patang padha. Iku keliru, sebab tembung “padha” iku tumrap reriptan kanggone mung ana ing tembang. Déné yèn tembung “padha” iku kang dikarepaké kudu mung ora ukara, siji-sijining ukura kadadéan saka 2 gatra: dadi kabéh ana 4 gatra Wondené carané nulis 4 gatra iku, kena baé didadékake 4 larik.

Tuladha mau kena katulis mangkene

Enting-enting gula jawa Sabungkus isiné sanga Ingatase para siswa Wajib seneng nggubah basa 

Wétan kali kulon kali Arep nyabrang gak onok uwote Wétan gati kulon yo gati Yèn ditimbang padha abote

Ali-ali temunpang kasur Aku lali pira regane Aja lali pahlawan kang jujur Ngelingana jasa2ne

Esuk nyuling sore nyuling Sulingane arek Suroboyo Esuk eling sore eling Sing di eling ora rumongsa

Parikan kang dianggo nggérongi lelagoning gendhing

Ing parikan iki dhapukaning ukara mesthi bae ora bisa tansah nglungguhi paungeran, sebab cacahing wandane kawengku ing laguning gendhing.

Tuladha

• Lelagon Parikan (Slendro Patet 9)

Cengkir Wungu, wungune ketiban daru (Dhu Ibu) Calon guru, kudu sabar momot mengku (Pm) 

Katrangan Pérangan kang dikurung, ya iku (Dhu Ibu), iku wuwuhan, kanggo senggakan.

• Suwe Ora Jamu. Pelog Pathet 6

Suwe ora jamu, jamu godhong kencur Suwe ra ketemu, temu pisan maju mundur. 

Carane ngarang parikan

Sing dikarang luwih dhisik ukara kapindho, ya iku kang isi “ngese” utawa “Wose”. Ukarane kadedean saka 4 wanda + 4 Wanda, utawa 4 wanda + 8 wanda + 8 wanda.Sawisé rampung pangarange ukara kapidho, banjur ngarang ukara kapisan, ya iku ukara kang mung dianggo purwaka. Kehing wandane padha karo ukara kapindho, lan dhapukane kudu minangka purwakanthi guru swara karo ukara kang kapindho.

Klebu rerengganing basa

Parikan kalebu rerengganing basa, sebab basa kang mawa parikan iku agawé senenge wong kang maca utawa kang ngrungokake. Guneman mawa parikan bosa njalari rame nengsemake.Gendhing digerongi nganggo sakepan kang mawa parikan, bisa marakake saya gayeng.

Tuladha parikan warna telu

Parikan (4 wanda + 4 wanda) X 2

Wajik Kletik, gula jawa Luwih becik, kang prasaja 

Nang jeruk, jambu nanas Rada watuk, ngelu panas 

Wedang bubuk, tanpa gula Aja ngamuk, énggal tuwa 

tuku  belut karo iwak lele ojo gelut karo bolo dhéwé 

Tawon madu ngisep sekar Dadi guru kudu sabar  Kiwa tengen gawa jamu Aku kangen péngin temu 

Parikan (4 wanda + 8 wanda) X 2

Kembang aren, sumber tepining kalen Aja dahwen, yèn kowe pepengen kajen 

Kembang kencur, ganda sedhep sandhing sumur Kudu jujur, yèn kowe kepéngin luhur 

Kembang menur, den sebar den awur-awur Bareng makmur, banjur lali mring sadulur  Manuk kutut, manggunge ngganter Yèn ra nurut, bisa keblinger 

Parikan (8 wanda + 8 wanda) X 2

Gawe cao nangka sabrang, kurang setrup luwih banyu Aja awatak gumampang, ingatase calon guru 

Sega punar lawuh empal, segane pengenten anyar Dadi murid aja nakal, kudu ulah ati sabar 

Jangan kacang jangan kara, kaduk uyah kurang gula Piwelingku mring mudha, aja wedi ing rekasa. 

Purwakanthi parikan bisa digawé mawa petungan kang dhedhasar petungan wanda (suku tembung).

wajik klethik, gula jawa luwih becik wong prasaja 

jemek-jemek gula jowo aja ngenyek padha kanca 

manuk emprit menclok pager dadi murid kudu pinter 

tawon madu, ngisep sari kembang jambu aja nesu yèn dituduaaké luputmu 

kembang menur, den sebar den awur-awur bareng makmur, banjur lali mring sadulur 

manuk emprit, nggawa kawat ing wit waru dadi murid, kudu hurmat marang guru 

ana baya, mangan roti karo kanca péngin mulya, aja wedi ing rekasa 

kayu urip ora ngepang, ijo-ijo godhong jati wong urip ora gampang, mula padha ngati-ati 

• Purwakanthi
• Pantun