Steinn Steinarr: íslenskt ljóðskáld (1908-1958)

október">13. október 1908, dáinn 25. maí 1958) var íslenskt ljóðskáld og meðal áhrifamestu ljóðskálda Íslendinga á 20. öld. Steinn Steinarr hefur verið kallaður frumkvöðull hinna svo kölluðu atómskálda en ekki vilja þó allir telja hann eitt þeirra. Hann hefur þó alltaf verið talinn helsta skáld módernismans hér á Íslandi.

Steinn Steinarr fæddist á Laugalandi í Skjaldfannardal, Nauteyrarhreppi, Norður-Ísafjarðarsýslu, þar sem foreldrar hans, Kristmundur Guðmundsson og Etelríður Pálsdóttir, voru í húsmennsku. Sú kenning hefur þó gengið ljósum logum að Steinn hafi verið rangfeðraður, og faðir hans verið Sigurður Þorláksson (1891-1974), trésmiður í Hafnarfirði.

Steinn naut farkennslu meðal annars hjá Jóhannesi úr Kötlum, en kynntist einnig Stefáni frá Hvítadal sem varð nágranni þeirra í Miklagarði.

Steinn Steinarr fékk aðstoð vinar síns og útgefanda, Ragnars í Smára, við að reiða fram fyrstu útborgun til að kaupa skólahúsið í Viðey. Steini varð ekki svefnsamt í húsinu vegna draugagangs og kallaði til vin sem kunni að reka allt óhreint úr húsinu. Sá flæmdi þá draugana út í ákveðið horn í húsinu, dró krítarstrik fyrir hornið og tilkynnti hinum framliðnu að þeim væri ekki heimilt að fara yfir strikið. Eftir það hafði Steinn svefnfrið. Hann hélt vinum sínum eftirminnilegar veislur í skólanum, en fluttist síðan úr skólahúsinu og náði aftur útborgun sinni.

Steinn Steinarr var einn þriggja manna sem skáru niður nasistafána sem blakti við hún á Siglufirði, 6. ágúst 1933. Í Morgunblaðinu þann 8.ágúst 1933 voru mennirnir ávíttir harkalega undir fyrirsögninni „Siglfirskir kommúnistar svívirða stjórnarfána Þjóðverja“. „Það er vitað,“ stóð í greininni, „að afkoma síldarútgerðarinnar nú, sjómanna, verkamanna og útgerðarmanna, er mjög undir því komin, hvernig tekst með viðskiptin við Þjóðverja.“ Ásamt stærri hópi ætlaðra samverkamanna, var Steinn ári síðar dæmdur fyrir verknaðinn til fangelsisvistar fyrir landráð. Hæstiréttur staðfesti dóminn árið 1935, en honum var þó ekki fullnægt. Málið var aldrei tekið til endurskoðunar fyrir dómstólum.

Árið 1967 kom út hljómplatan Tíminn og vatnið þar sem Steinn las upp samnefnt verk eftir sjálfan sig.

• Rauður loginn brann (1934)
• Ljóð (1937)
• Spor í sandi (1940)
• Ferð án fyrirheits (1942)
• Tindátarnir (1943)
• Tíminn og vatnið (1948)

 

Wikivitnun er með safn tilvitnana á síðunni Steinn Steinarr.

• Steinn Steinarr 1908-1958 Aðalsteinn Kristmundsson
• Steinn Steinarr, minning; grein í Morgunblaðinu 1958
• Hugleiðing um óbundið mál Steins Steinars; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1992
• Án takmarks og tilgangs; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1968
• Svo að ljóðið megi lifa; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1968
• Um hið veglausa haf; 3. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1968
• Miðvikudagur; birtist í Lesbók Morgunblaðsins 1996
• Tónlistartengd umfjöllun um Stein Steinarr á Glatkistunni