Latvii vai Lätänma (latv.: Latvija ), oficialižikš Latvijan (Lätänman) Tazovaldkund (latv.: Latvijas Republika), om valdkund Evropan pohjoižes, Baltijan meren randal.
Pälidn da kaikiš suremb lidn om Rig.
Flag | Valdkundznam |
Pälidn | Rig |
Eläjiden lugu (2018) | 1,923,559 ristitud |
Pind | 64,589 km² |
Kel' | latvijan |
Valdkundan pämez' | Egils Levits |
Päministr | Krišjanis Karin'š |
Religii | hristanuskond |
Valüt | evro (€) (EUR) |
Internet-domen | .lv |
Telefonkod | +371 |
Aigvö | tal'vel UTC+2, kezal UTC+3 |
Latvii tedištoiti ičeze ripmatomudes vn 1918 18. päiväl kül'mkud Venälaižes imperijaspäi. Vl 1934 sodakukerduz tegihe Latvijas.
Vozil 1940−1991 Latvii oli Nevondkundaližen Ühtištusen palaks. Latvijan käskusišton mödhe, se oli okkupacii. Toštmižripmatomuden dat om 21. eloku 1991.
Jäl'gmäine valdkundan Konstitucii (latv.: Satversme) om vahvištadud Konstitucižel Suimal vn 1922 15. päiväl uhokud da tuli väghe sen-žo voden 7. päiväl kül'mkud, sen vägi om udištadud vl 1993, om olmas äiluguižidenke vajehtusidenke. Toižed Konstitucijad oliba vozišpäi 1919, 1920 i 1940.
Latvijal om mavaldkundröunoid Estinmanke pohjoižes (röunan piduz — 333 km), Venämanke päivnouzmas (332 km), Vaugedvenämanke suvipäivnouzmas (161 km) da Litvanmanke suves (544 km). Ühthine röunoiden piduz om 1370 km. Valdkundan päivlaskmaižed da lodehližed randad lainištab Baltijan meri, sen randanpird om 498 km pitte valdkundan südäimes.
Reljef om tazo, ülüded da alangištod vajehteldas keskneze. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Gaizin'kalns-kukkaz (312 m). Mererandaline alangišt om kaikiš pidemb. Znamasižed joged oma Gaui da Daugav (Päivlaskmaine Dvin). Kaik om 12 tuhad jogid da 3 tuhad järvid valdkundas.
Klimat om ven Baltijan meren. Järghine pil'višt om paksus, om vaiše 30..40 päivoikast päiväd vodes. Tal'v vedase koume kud: kesktal'vkuspäi keskkeväz'kuhusai. Uhokun keskmäine lämuz om −9 C°, heinkun lämuz — +15..+17 C°. Paneb sadegid 500..800 mm vodes. Kaikiš kuivamb da päipaštokahamb ku om semendku.
Londuseližed varad oma turbaz, mouckivi, dolomit, letked, jartal', mec (territorijan viž ühesandest), väghine mahuz, gidroenergii, kala.
Ohjandusen form om unitarine parlamentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om valitud Suimal prezident (latv.: Valsts prezidents). Hänen valdatusiden strok om nell' vot, ühten kahtenden strokun voimuz om olmas. Prezident paneb radnikusele märitud ristitud formiruimha ohjastust, Suim vahvištab ohjastusen ministrid radnikusiš päministranke (latv.: Ministru prezidents — «ministriden prezident») pämeheks äniden enambusel.
Käskusenandai organ om üks'kodine parlament — Latvijan Suim (latv.: Saeima), kudamban 100 ühtnijad Latvijan rahvahanikad täuzidenke oiktusidenke valitas nelläks vodeks.
Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2018 6. päiväl redukud. Prezidentan järgenduseližed valičendad Suimas oliba vn 2019 29. päiväl semendkud, Egils Levits-prezident sai 61 än't 100:späi i radab heinkun 8. päiväspäi. Krišjanis Karin'š om päministraks vs 2019 vilukun 23. päiväspäi.
Kacu kirjutuz: Latvijan administrativiž-territorialine jagand.
Latvii jagase 110 agjaks (üks'lugu latv.: novads) da 9 lidnaks tazovaldkundan alištusenke (üks'lugu latv.: republikas pilsēta). Toižed agjad alajagasoiš volostikš (üks'lugu latv.: pagasts), toižed agjad seištas jagamatomikš.
Mugažo valdkund kogoneb vides statistižes regionaspäi: Kurzemen, Latgalijan, Rigan, Zemgalen i Vidzemen.
Latvijas elädas latvijalaižed. Vl 2014 valdkundan eläjiden lugu oli 1 997 500 ristitud. Kaikiš suremb ristitišt oli 2 668 140 eläjad vl 1990, se poleni emigracijan tagut.
Rahvahad (2018): latvijalaižed — 62,2%, venänikad — 25,2%, vaugedvenälaižed — 3,2%, ukrainalaižed — 2,2%, pol'šanmalaižed — 2,1%, litvalaižed — 1,2%, toižed rahvahad — 1,6%, rahvahuden ozutandata — 2,3%.
Kodikelen mödhe (2011): latvijan kel' — 56,3%, venäkel' — 33,8%, toižed keled — 0,6%, märhapanendata — 9,3%.
Uskondan mödhe (2017): lüteranad — 36,2%, riman katolikad — 19,5%, ortodoksižed hristanuskojad — 19,1%, toižed hristanuskojad — 1,6%, toižed uskojad — 0,1%, märhapanendata i religijatomad — 23,5%.
Toižed järedad lidnad (enamba 50 tuh. ristituid vl 2011, surembaspäi penembha): Daugavpils, Lepai, Elgav, Jurmal. Kaik om 77 Latvijan lidnad. Lidnalaižiden pala om 68,3% (2020).
Šingotadud postindustrialine ekonomik. Radnikoiden 7,7% oma ottud maižandushe, 24,1% ratas industrijas, 68,1% — holitišiden sferas (2016).
Latvijan ižandusen päsarakod oma bankad, logistik (transportiruind da varažomad), turizm, sömtegimišt sijaližel torhudel i elektrotehnižed tegimed.
Vl 2011 valdkundan päeksport oli elektromašiništ da mašinad (12%), raud da teraz (11%), pumaterialad (7%); toine eksport oli zelläd (4%), sobad (3%), toižed metallad da tegesed niišpäi (2%).
Vl 2012 Litvanma, Venäma, Estinma, Saksanma da Pol'šanma oliba valdkundan pätorguindpartnörikš.
Latvii Vikiaitas |
Evropan valdkundad | ||
Alamad | Albanii | Andorr | Armenii1 | Azerbaidžan1 | Avstrii | Bel'gii | Bolgarii | Bosnii da Gercegovin | Čehanma | Danii | Estinma | Francii | Grekanma | Gruzii1 | Horvatii | Irlandii | Islandii | Ispanii | Italii | Kazahstan1 | Kipr1 | Latvii | Lihtenštein | Litvanma | Lüksemburg | Mad'jaranma | Mal't | Moldov | Monako | Mustmägi | Norvegii | Pohjoižmakedonii | Pol'šanma | Portugalii | Ročinma | Romanii | San Marino | Saksanma | Serbii | Slovakii | Slovenii | Suomenma | Sur' Britanii | Šveicarii | Turkanma1 | Ukrain | Vatikan | Vaugedvenäma | Venäma1 | ||
1 Om Azijas mugažo. |
This article uses material from the Wikipedia Vepsän article Latvii, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Südäimišt voib kacta CC BY-SA 4.0, ku ei ole ozutadud nimidä tošt. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Vepsän (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.