Քոսութիւնը (scabies) մորթային զօրաւոր փոխանցիկ հիւանդութիւն մըն է, որ կը յատկանշուի շատ ուժգին քերուըտուքով: Տիզ կոչուած մակաբոյծի մը վարակումով կը յառաջանայ քոսոտութիւնը:
Քոսութիւն Sarcoptes scabiei | |
---|---|
| |
ՀՄԴ-9 | 133.0 |
ՀՄԴ-10 | B86 |
MedlinePlus | 000830 |
MeSHID | D012532 |
Տիզ մակաբոյծը ունի հետեւեալ յատկութիւնները.
Շուներ եւ կատուներ կը վարակուին քոսութեամբ, բայց` տարբեր տեսակ տիզ-մակաբոյծներով: Հետեւաբար շուներու եւ կատուներու քոսութիւնը փոխանցիկ չէ մարդոց:
Տիզը կը մխրճուի մորթին մէջ եւ հոն կը տեղաւորէ իր հաւկիթները, որոնք վարակուող անհատին մօտ կը զարգացնեն զգայունացում մակաբոյծի սպիտակուցներուն դէմ: Այս զգայունացումը կը յառաջացնէ քերուըտուք: Քոսութեան թխսաւորումը կը տեւէ մօտաւորապէս 6-8 շաբաթ:
Քոսութեան ախտանշանները ի յայտ կու գան վարակումէն 1-2 ամիս ետք: Այս ժամանակամիջոցին, հակառակ որ ախտանշաններ չեն տեսնուիր, վարակուած անձը կրնայ վարակել ուրիշ անձ մը:
Քոսոտութեան առաջին ախտանշանը զօրաւոր եւ մնայուն քերուըտուքն է, որ կը սկսի անյայտօրէն եւ առանց ազդանշանի, մարմնի զանազան բաժիններուն վրայ: Հիւանդը կը հակազդէ քերուըտուքի զգացումին` քերելով մորթին որոշ մէկ բաժինը:
Քերուըտուքին հետ կամ քանի մը օրեր ետք մարմնի զանազան բաժիններուն վրայ կը յայտնուին կարմրագոյն կամ սրճագոյն պզտիկ թելանման բշտիկաւոր բարձրութիւններ` 2-6 մմ երկարութեամբ, որոնք յաճախ շատ դժուարութեամբ կը նշմարուին: Այս վէրքերը նախ կը յայտնուին մատներու միջեւ եւ ետքը` դաստակին եւ անութներուն վրայ, արմուկին ետեւը, ծունկին վրայ, ոտքին ետեւը եւ կողմերը, փորի ամբողջ շրջապատը, պորտին շուրջը, կրծքապտուկներուն վրայ եւ շուրջը, արտաքին սեռային օրկաններու շուրջը եւ յետոյքին վրայ:
Վարակուած անձին ամբողջ մարմնին վրայ ընդհանրապէս միայն 10-15 տիզ կ՛ապրին, որոնք կը յառաջացնեն հազարաւոր բշտիկներ:
Քոսութեան տիզը անձէ անձ կը փոխանցուի ուղղակի դպչելով. այսինքն վարակումը կը յառաջանայ, երբ քոսոտ անձի մը մարմինը հպի առողջ մարդու մը մարմնին: Վարակուած անձի մը մորթին տիզերը կը փոխանցուին առողջ անձին, եւ կը պատահի վարակումը: Տեսնուած է, որ վարակուած անհատի մը անկողինը կրնայ փոխանցման միջոց ծառայել: Սակայն սեռային յարաբերութիւնը նկատուած է քոսութեան փոխանցման հիմնական պատճառներէն մէկը: Վարակուած անձը կրնայ փոխանցել հիւանդութիւնը առողջ անհատի մը, մինչեւ այն ատեն որ ինք չէ դարմանուած եւ մինչեւ 24 ժամ իր դարմանումէն ետք:
Քոսութիւնը տարածուած հիւանդութիւն մըն է բոլոր երկիրներուն մէջ: Անիկա շուտով կրնայ համաշխարհային համաճարակ մը դառնալ: Քոսութիւնը համաճարակի ձեւով կը յայտնուի խիտ հաւաքականութիւններու մէջ, օրինակ` մանկամսուրներու, դպրոցներու, բանտերու, բանակի, ծերանոցներու եւ անտուններու կեդրոններուն մէջ:
Քոսութիւնը կը պատահի հաւասարապէս երկու սեռերուն մէջ եւ առանց խտրութեան` գոյնի, տարիքի եւ ժողովուրդներու ընկերատնտեսական կացութեան: Ամէն տարի ամբողջ աշխարհի մէջ կը տեսնուին մօտաւորապէս 300 միլիոն քոսութեան պարագաներ: Մանուկներու մօտ միայն գլխու քոսոտութիւնն է, որ կը պատահի:
Քոսութեան ախտաճանաչումը կը կատարուի ընդհանրապէս մորթաբուժի (dermatologist) պարզ քննութեամբ` տեսնելով մորթին վրայ քոսութեան իւրայատուկ ախտանշան բշտիկները: Սակայն մորթաբուժը երբեմն կը հարկադրուի յայտնաբերել տիզը մանրադիտակային քննութեամբ:
Քոսութեան դարմանումը տեղի կ՛ունենայ հետեւեալ գործընթացով.
Շատ քիչ պարագաներուն դարմանումէն ետք, մինչեւ երեք շաբաթ թերուըտուքը կրնայ շարունակուիլ, հակառակ որ բոլոր տիզերը մեռած կ՛ըլլան:
Քոսութենէ տառապող անձը կրնայ ունենալ մորթային երկրորդական վէրքեր եւ բորբոքումներ, եթէ ան շարունակ քերէ քոսութեան վէրքերը: Այս պարագային հակաբորբոքումի դեղեր պարտադիր կը դառնան:
Գոյութիւն ունի յատուկ քոսութեան տեսակ մը, որ կը կոչուի Նորվեկեան քոսութիւն: Անիկա կը պատահի այն անձերուն մօտ, որոնք շատ տկար դիմադրողականութիւն կ՛ունենան հետեւեալ պատճառներով` տարեցութիւն, ընկալուած դիմադրողականութեան անբաւարարութեան ախտանիշ (AIDS), մարդկային դիմադրողականութեան անբաւարարութեան ժահր (HIV) եւ աւշագեղձային ուռ (lymphoma): Անհատը կը վարակուի հազարաւոր տիզերով` հակառակ պարզ քոսութեան, ուր միայն 10-15 տիզերով կը պատահի վարակումը:
This article uses material from the Wikipedia Արեւմտահայերէն article Քոսութիւն, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Արեւմտահայերէն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.