Բելլո Ուղղագրություն

Բելլո ուղղագրություն կամ Չիլիերեն ուղղագրություն (իսպ.՝ La ortografía de Bello1 u ortografía chilena), իսպաներեն ուղղագրություն, որը ստեղծել են վենեսուելացի լեզվաբան Անդրես Բելլոն և Խուան Գարսիա դել Ռիոն, հրատարակվել է Լոնդոնում 1823 թվականին։ Ուղղագրության մի մասը որոշ ժամանակահատված պաշտոնապես օգտագործվել է Չիլիում և այն ազդել է իսպանախոս այլ երկրների վրա։ Ուղղագրության նպատակը գրաֆեմաների և հնչյունների միջև կատարյալ համապատասխանություն ստանալն է։ Բարեփոխումները հաջողության չեն հասել։ Ստանդարտ իսպանական ուղղագրությունը, որն օգտագործվում է իսպանախոս ամերիկյան իսպաներենում ներառում է բազմաթիվ հոմոֆոններ (⟨c⟩, ⟨k⟩, ⟨qu⟩; ⟨c⟩, ⟨s⟩, ⟨z⟩; ⟨g⟩, ⟨j⟩, ⟨x⟩; ⟨b⟩, ⟨v⟩; ⟨y⟩, ⟨ll⟩; ⟨i⟩, ⟨y⟩) կամ մեկից ավելի հնչյուն ունեցող տառեր (⟨c⟩, ⟨g⟩, ⟨r⟩, ⟨x⟩, ⟨y⟩), այլ տարբերակներ (⟨h⟩; ⟨u⟩ ⟨g⟩ և ⟨q⟩) հետո։ Բելլոն առաջարկեց մի քանի փոփոխություններ, որոնք նա հավատում էր, որ պետք է ձեռնարկվեն երկու փուլով՝

  • Առաջին փուլ
Բելլո Ուղղագրություն
Բելլոյի ուղղագրությունը Չիլիի համալսարանի ճարտարագիտական դպրոցի մուտքին: ESCUELA DE INJENIERIA. այժմյան ստանդարտ ուղղագրությամբ կլինի՝ ESCUELA DE INGENIERIA.
  1. ⟨j⟩ փոխարինել փափուկ ⟨g⟩ հնչյունով (jeneral, jinebra)
  2. ⟨z⟩ փոխարինել փափուկ ⟨c⟩ հնչյունով (zerdo, zisma)
  3. հեռացնել խուլ ⟨h⟩-երը (ombre) և համր ⟨u⟩ ⟨qu⟩-ից (qeso)
  4. ⟨i⟩ փոխարինել ⟨y⟩-ները, որոնք օգտագործվում են որպես ձայնավոր (rei, i)
  5. միշտ գրել ⟨rr⟩ որտեղ գլանաձև ⟨r⟩ է արտասանվում (rrazón, alrrededor)
  • Երկրորդ փուլ
  1. ⟨q⟩ փոխարինել հնչեղ c հնչյունով (qasa)
  2. համր ⟨u⟩ հեռացնել ⟨gu⟩-ից - (gerra, ginda)

1843 թվականի հոկտեմբերի 17-ին Դոմինգո Ֆաուստինո Սարիմոնտոն (Չիլիի համալսարանի Բելլոյի ռեկտորը) Հումանիտար և փիլիսոփայության ֆակուլտետին ներկայացրեց «Ամերիկյան ուղղագրության մասին զեկույց» ծրագիրը։ 1844 թվականի փետրվարի 19-ին ֆակուլտետը բարեփումը համարեց արմատական, բայց առաջարկեց որոշ Բելլոյի գաղափարներ։ Չիլիի կառավարությունը հետևեց այս առաջարկին, և այդ տարի ներկայացրեց հետևյալ բարեփոխումները՝

  1. ⟨j⟩ փոխարինել ⟨g⟩ փափուկ հնչյունով (jeneral, jinebra)
  2. ⟨i⟩ փոխարինել ⟨y⟩ օգտագործելով որպես ձայնավոր (rei, i)
  3. բաղաձայներից առաջ ⟨x⟩ փոխարեն գրել ⟨s⟩ (testo)

Փոփոխություններն ազդեցին Արգենտինայի, Էկվադորի, Կոլումբիայի, Նիկարագուայի և Վենեսուելայի վրա։ Ժամանակի ընթացքում, իսպանական ուղղագրությունը վերադարձավ այն ձևին, ինչպես եղել էր նախկինում։ Վերջին երկիրը, որն անցավ ստանդարտ ուղղագրության, Չիլին էր, որտեղ նախագահ Կարլոս Իբանես դել Կամպոն հաստատել էր Իսպանական թագավորական ակադեմիայի ուղղագրությունը 1927 թվականի հուլիսի 20-ի թիվ 3876 հրամանագրով՝ դասավանդման և պաշտոնական փաստաթղթերում կիրառման համար, որն ուժի մեջ մտավ 1927 թվականի հոկտեմբերի 12-ին։

Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, բանաստեղծ Խուան Ռամոն Խիմենեսն իր աշխատանքում օգտագործել է Բելլոյի նման ուղղագրություն։

Մատենագիտություն

  • Bello, Andrés y Juan García del Río. (1823) 1826. Indicaciones sobre la conveniencia de simplificar la ortografía en América. Biblioteca Americana (pags 50-66), Londres. Reimpreso en El Repertorio Americano (octubre de 1826, pags. 27-41) [1]
  • Bello, Andrés.1827. Ortografía castellana, en El Repertorio Americano (abril de 1827, pags. 10-16). Londres [2]
  • Bello, Andrés. 1844. Ortografía, en El Araucano 10 y 24 de mayo de 1844, Santiago. [3]
  • Bello, Andrés. 1847. Gramática de la lengua castellana destinada al uso de los americanos [4]
  • Carbonell, José Antonio. 2007. Andrés Bello en Babel, trabajo presentado en el IV Congreso Internacional de la Lengua Española 2007. Cartagena de Indias. [
  • Contreras E, Lidia. 1993. Historia de las ideas ortográficas en Chile Centro de Investigaciones Barros Arana. Santiago.
  • Rosenblat, Ángel. 1981. Las ideas ortográficas de Bello, en Andrés Bello, Obras completas, t. V, La Casa de Bello, Caracas, 1981, pp. IX–CXXXVIII.
  • Rosenblat, Ángel. 2002. El español de América. Biblioteca Ayacucho, Caracas.
  • Lodares, Juan Ramón (2001). Gente de Cervantes: historia humana del idioma español. España: Editorial Taurus. ISBN 9788430604234.
  • Lope Blanch, Juan Miguel (1990). «Notas sobre los estudios gramaticales en la España del Renacimiento». Estudios de historia lingüística hispánica. Madrid: Arco Libros. p. 55. ISBN 978-8476350898.
  • Mac-Iver, Enrique (1900). La crisis moral de la república. Santiago. «Es gradable i honroao para mí hablar desde esta tribuna levantada por una asociacion que dedica sus esfuerzos al estudio de las ciencias, al cultivo de las letras i al esclarecimiento de los variados problemas sociolójicos que interesan al pais, i que, en mi concepto, sirve de refujio i amparo a los principios de libertad que, predominantes ayer, peligran hoi ante las tendencias autoritarias i absorbentes creadas por el egoismo de clases i fortificadas por el adulo al poder del número».
  • Matus, Alfredo (1982). «Don Andrés Bello y la Real Academia Española». En Instituto de Chile. Homenaje a don Andrés Bello (1.ª edición). Santiago de Chile: Editorial Jurídica de Chile, editorial Andrés Bello. pp. 75–76.

Tags:

Անդրես ԲելլոԻսպաներենԼոնդոնՀնչյուն (խոսքի միավոր)ՈւղղագրությունՉիլիՎենեսուելացիներ

🔥 Trending searches on Wiki Հայերեն:

Շաքիի ջրվեժՀայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանBooking.comԴանիել ՎարուժանՏիգրանաշենԾիծեռնակաբերդի նշանավոր այցելուների ցանկԳուգլ (որոնողական համակարգ)ԲնությունԲարդ նախադասությունՀայաստանի տոների և հիշատակի օրերի ցանկՎահագնՄեսրոպ ՄաշտոցՆոյՀայրենական մեծ պատերազմԴեղանյութերԵռանկյունՕքսիդՀայկական ատոմային էլեկտրակայանԱրքիմեդեսՈւղիղ խնդիրԻմպրեսիոնիզմԳործադիր իշխանությունԱրեգակնային համակարգՀեկտարՓոքր ՄհերՄարքեթինգՀին աշխարհի յոթ հրաշալիքներԵրևանի պետական համալսարանՍերմնահեղուկՀայկական գորգՆար-ԴոսՀայկական ազգային հագուստ (տարազ)Սամվել (վեպ)Սանահինի վանական համալիրՀին աստվածներ (դրամա)Բարդ ստորադասական նախադասությունՊոլ ՄորֆիՀայկական պետականությունների ղեկավարների ցանկԱրևշատ Ավագյան (բանաստեղծ, նկարիչ)Ալեքսանդր ՊուշկինԿենդանակերպի նշաններԿասկադ համալիրԱրամ ԱսատրյանՍննդային շղթաՔրիստափոր ԿոլումբոսԱվստրալիաԵրակների վարիկոզ լայնացումԿաթվածԲրոնխաբորբՀակոբ ՊարոնյանՀայկական դրամԴիզայնԱվտոմեքենաՎիտամին AՔաոս (վեպ)Սևանի իշխանՀեշտոցային արտադրությունՀայաստանի առաջին հանրապետությունՏիգրան ՄեծՀովազներԾաղիկՀայաստանի ՍահմանադրությունԾիծեռնակներՀաստատուն բաղադրության օրենքԿարսՄարգինալացումՎարդգես ՍուրենյանցԴերենիկ ԴեմիրճյանՓոքրիկ իշխանըԱնանիա ՇիրակացիՔարտեզՀրամայական եղանակԴրաստամատ ԿանայանՀաղորդակցային գործընթացՄեծ ՄհերԼիմֆոմա🡆 More