Սատունինի Սևագլուխ Ռինխոկալամուս
Սատունինի սևագլուխ ռինխոկալամուս , Սատունինի ռինխոկալամուս, Սատունինի կնճիթաձողիկ (լատին․՝ Rhynchocalamus melanocephalus satunini), լորտուների ընտանիքին պատկանող ռինխոկալամուս ցեղի օձ։ Հայաստանում հանդիպում է Կոտայքի, Արարատի, Վայոց ձորի և Սյունիքի մարզերի նախալեռներում, Երևանի շրջակայքում։ Տարածված է կիսաանապատային, տափաստանային, թփուտային կամ նոսրանտառային բուսականությամբ քարքարոտ, կավահողային և հիմնականում չոր կենսավայրերում։ Վարում է գլխավորապես փորող կենսակերպ։ Գարնանը և ամռան սկզբին, երբ հողը բավականին խոնավ է, հազվադեպ հանդիպում է քարերի և այլ թաքստոցների տակ, կենդանիների բներում և հողի փխրուն շերտերում։ Մարմինը բավականին բարակ է, երկարությունը տարիքի հետ փոխվում է (12-40 սմ), իսկ պոչը մոտ 4,5-5 անգամ կարճ է մարմնից։ Գլուխը մարմնից թույլ է տարանջատված և ծածկված է խոշոր վահանիկներով։ Աչքերը մանր են, ծիածանաթաղանթը՝ գրեթե սև, բիբը՝ կլոր։ Միջքթային վահանիկը լայնացած է՝ հարմարված փորելուն։ Բերանային անցքը բացվում է գլխի ստորին մակերեսին։ Մեջքային թեփուկները հարթ են և փայլուն։ Մեջքը դեղնավունից նարնջագույն է։ Գլուխը բաց գույնի է։ Վերաչքային վահանիկների վրայով անցնում է դեպի առաջ կորացած, սև լայնակի գիծ։ Ծոծրակային վահանիկների գրեթե ողջ մակերեսը ծածկված է սրտանման սև խալով։ Պարանոցի մեջքային մակերեսին կա առջևից խորը կտրվածքով լայն, սև և վզնոցանման գիծ։ Որովայնը սպիտակ կամ վարդագույն է։ Սնվում է մրջյունների թրթուրներով և հողում ապրող մանր անողնաշարավորներով։ Բազմացումը ուսումնասիրված չէ։ Մարդու և կենդանիների համար անվնաս է։ Գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։
| Սատունինի սևագլուխ ռինխոկալամուս | |
 Սատունինի սևագլուխ ռինխոկալամուս (արու) | |
| Դասակարգում | |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Սողուններ (Reptilia) |
| Կարգ | Թեփուկավորներ (Squamata) |
| Վերնաընտանիք | Colubroidea |
| Ընտանիք | Լորտուներ (Colubridae) |
| Ենթաընտանիք | Colubrinae |
| Ցեղ | Rhynchocalamus |
| Տեսակ | Սատունինի սևագլուխ ռինխոկալամուս (R. melanocephalus) |
| Միջազգային անվանում | |
| Rhynchocalamus melanocephalus Jan, 1862 | |
| Կարգավիճակ | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Քիչ մտահոգող տեսակ | |
Տարածվածություն
Տարածված է Առաջավոր Ասիայում (մինչև Իրանի արևմտյան հատվածը արևելքում), Հայաստանում և Նախիջևանում։ Հայաստանում տարածված է միայն Արաքս գետի հովտում, որտեղ բարձրանում է նախալեռներ՝ մինչև ծովի մակարդակից 1200 մ բարձրություններ։
Էկոլոգիա
Հանդիպում է միայն օշինդրային կիսաանապատներում, չոր և խիստ քարքարոտ լանջերին, որտեղ կան մերկացած ապարներ և քսերոֆիտ բուսածածկով բազմաթիվ քարաբեկորներ, ինչպես նաև ֆրիգանային գոտում։
Վարում է թաքնված մթնշաղային կենսակերպ և ցերեկային ժամերին հողի մակերես գրեթե դուրս չի գալիս։
Կենսաբանական առանձնահատկությունները գրեթե ուսումնասիրված չեն։
Պահպանություն
Հարավային Կովկասի առավել հազվադեպ և քիչ ուսումնասիրված տեսակներից մեկն է։ Հայտնի են շատ քիչ քանակով առանձնյակներ։ Գրանցված է նախկին ԽՍՀՄ-ի Կարմիր գրքում։ ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։
Բնության մեջ այս տեսակի թվաքանակը, հավանաբար, կայուն է։ Մինչ այժմ Հարավային Կովկասում հայտնաբերվել են 19 առանձնյակ, որից 17-ը` Հայաստանում և Նախիջևանում։
Սպառնացող վտանգներից է բնորոշ ապրելավայրերի յուրացումը։
Պահպանվում է «Խոսրովի անտառ» արգելոցում և «Արևիկ» ազգային պարկում։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։  |
Ծանոթագրություններ
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սատունինի սևագլուխ ռինխոկալամուս» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սատունինի սևագլուխ ռինխոկալամուս» հոդվածին։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Սատունինի սևագլուխ ռինխոկալամուս, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.