Պիեռ Բոմարշե: ֆրանսիացի գրող

Պիեռ Օգյուստեն Կարոն դե Բոմարշեն ծնվել է 1732 թվականի հունվարի 24–ին Փարիզ քաղաքում։ Ժամագործ Անդրե Շառլ Կարոնի որդին է (1698-1775), նա սկզբում գնացել է իր հոր հետքերով, բայց միևնույն ժամանակ հաճախել է երաժշտության դասերի։ Երաժշտական տաղանդը և հռետորական ձիրքը երիտասարդ Կարոնի առաջ դուռ են բացել դեպի բարձր հասարակություն, որտեղ էլ ձեռք է բերել մեծ կապեր, որոնք հետագայում զգալի օգուտ բերեցին նրան։ Նա նույնիսկ կարողացել է հասնել Լյուդովիկոս XV–ի արքունիք, որի աղջիկներին սովորեցնում էր տավիղ նվագել։

Երկու շահեկան ամուսնությունները (երկու անգամ էլ նա ամուսնացել է հարուստ այրիների հետ՝ Ֆրանկյոյի և Լևոկի, և երկու անգամ էլ այրիացել է), ինչպես նաև համագործակցությունը բանկիր Դյուվերնեի հետ (Duverney) նրան բավականին մեծ հարստության տեր դարձրեցին։ Առաջին ամուսնությունից հետո Կարոնը վերցրեց ավելի ազնվական հնչող «դե Բոմարշե» ազգանունը, որը պատկանում էր կալվածատեր կնոջը։

Առաջին կնոջ մահը տեղիք տվեց սպանության մեջ մեղադրանքների։ Այդ բամբասանքները տասնամյակներ անց արծարծվել են Պուշկինի «Մոցարտ և Սալիերի» փոքրածավալ ողբերգությունում («Արդյոք ճի՞շտ է, Սալիերի // որ Բոմարշեն ինչ–որ մեկին թունավորել է»), և Սալյերիի պատասխանը այս հարցին․ «Նա չափազանց ծիծաղելի էր// այդպիսի գործի համար»,- Պուշկինը մեջբերում է Վոլտերի խոսքերը Բոմարշեի մասին։ Սակայն նման մեղադրանքները չափազանց անհավանական էին, քանի որ իր կնոջ մահը ձեռնտու չէր ապագա դրամատուրգին, որին բաժին էին մնացել մեծ պարտքեր։ Նա կարողացավ դրանք վերադարձնել հետագայում իր ընկեր Դյուվերնեի օգնությամբ։

1760—1780 թվականներ

1764 թվականին Բոմարշեն ընտանեկան գործերով գնացել է Մադրիդ, որպեսզի պաշտպանի իր քրոջ պատիվը, որին խաբել էր իր փեսացուն՝ իսպանացի գրող Խոսե Կլավիխո ի Ֆախարդոն։ Իսպանիայում Բոմարշեն դրսևորեց ապշեցուցիչ էներգիա, սուր միտք և օգտակար կապեր հաստատելու և դրանք օգտագործելու մեծ հմտություն։ Լինելով մենակ օտար երկրում՝ նա կարողացել է թափանցել նախարարի մոտ և արքունիք, դուր է եկել թագավորին, իսկ հետո հասել է իր նպատակին և թշնամուն ազատել տվել պաշտոնից։ Վերադառնալով Փարիզ՝ Բոմարշեն առաջին անգամ բեմադրել է 1767 թվականին «Eugénie» («Էժենի») պիեսը՝ ունենալով որոշ հաջողություն։ 1770 թվականին նա հրատարակել է «Les deux amis» («Երկու ընկեր») դրաման, որը հաջողություն չի ունեցել։ Այդ նույն տարում մահացել է նրա ուղեկից և հովանավոր Դյուվերնեն, և նրա ժառանգորդը՝ Բոմարշեն, հրաժարվել է նրա պարքը վճարելուց և մեղադրվել է խաբեության մեջ։

Բոմարշեն սկսել է պայքարել Դյուվերնեի ժառանգորդների և կոմս Բլակի դեմ, և այստեղ առիթ է ունեցել փայլելու ոչ միայն զարմացնող ճկունությամբ, այլև գրական տաղանդով։ Բոմարշեն առաջին փուլում հաղթեց, բայց երկրորդում պարտվեց։ Սովորության համաձայն՝ նա այցելեց դատավորներին և նվերներ առաջարկեց դատավորների կանանց։ Երբ գործը ընթանում էր ի վնաս Բոմարշեի, տիկին Գեզմանը վերադարձրեց նրա նվերները՝ բացառությամբ 15 լուիդորի։ Բոմարշեն դա օգտագործեց դատավորի դեմ գործ հարուցելու համար, դատավորն իր հերթին նրան մեղադրեց զրպարտության մեջ։ Այնուհետև Բոմարշեն հրապարակեց «Mémoires» («Հուշագրություններ») գիրքը, որտեղ դատապարտեց այդ ժամանակվա Ֆրանսիայի դատական համակարգի թերությունները։ Գրված լինելով մեծ վարպետությամբ (Վոլտերը, իր իսկ խոստովանությամբ, ուղղակի հիացած էր)՝ «Հուշագրություններ» գիրքն ունեցավ աղմկոտ հաջողություն և հասարակական կարծիքը շրջեց հօգուտ Բոմարշեի։ 1774 թվականի փետրվարի 26-ին դատավորը զրկվեց պաշտոնից, իսկ տիկին Գեզմանը և Բոմարշեն ստացան «խիստ նկատողություն»։ Բայց 1776 թվականին Բոմարշեն վերականգնեց իր իրավունքները, իսկ 1776 թվականի («Suite de mémoires»՝ «Հուշագրությունների շարունակության» օգնությամբ շահեց Դյուվերնեի ժառանգության գործը։

Հյուսիսային Ամերիկայի գաղութների անկախության պատերազմի ժամանակ Բոմարշեն հատուկ դրա համար ստեղծված «Ռոդրիգո Գորտալես և Կո» կազմակերպության միջոցով զենք ու զինամթերք էր մատակարում ամերիկացի ապստամբներին։ 1777 թվականի սեպտեմբերին Բոմարշեն այդ գործում ներդրեց 5 միլիոն լիվր, որն այդպես էլ չհասավ ամերիկացիներին։ Այդ գործով բազմիցս դատաքննություն է տարվել, և միայն 19-րդ դարի վերջին Բոմարշեի ժառանգորդները ստացան որոշ փոխհատուցում, որը, համեմատած ժամանակին ներդրված գումարի հետ, բավականին փոքր էր։