Կոն (լատին․՝ strobilus), ձևափոխված պտուղ, որը առաջանում է ճյուղերի գագաթներին, հիմնականում մերկասերմ բույսերի մոտ (եղևնի, սոճի, խեժափիճի, մայրի, գիհի և այլն)։ Մերկասերմերը բազմանում են սերմերով, որոնք առաջանում են կոներում և մերկ վիճակում գտնվում են կոների թեփուկների արանքում։
Տարբերակում են արական (microstrobilus) և իգական (megastrobilus) կոներ։ Կախված տեսակից լինում են միատուն կամ երկտուն, երբ արական և իգական կոները կարող են գտնվել նույն կամ տարբեր բույսերի վրա։ Մեծ մասամբ հանդիպում են միատուն ձևով։ Գարնանը սոճու նույն բույսի վրա առաջանում են կանաչադեղնավուն արական և կարմրավուն իգական կոներ։
Արական կոները խմբերով դասավորված են երիտասարդ ընձյուղի հիմքում։ Արական կոնն ունի առանցք, որին պարուրաձև ամրանում են թեփուկները։ Թեփուկների ստորին կողմի վրա տեղավորված են երկու արտափքվածք՝ փոշեպարկեր, որտեղ զարգանում եմ փոշեհատիկները։ Թեփուկները փոշեհատիկներով համապատասխանում են ծաղկավոր բույսերի առէջներին, իսկ փոշեպարկերը՝ փոշանոթներին։
Փոշեհատիկն ունի օդով լցված երկու պարկ, որոնք նպաստում են փոշեհատիկների տարածմանը։ Փոշեհատիկի հետագա զարգացումը կատարվում է իգական կոների վրա՝ սերմնասկզբնակներում։ Հասուն փոշեհատիկում կա երկու բջիջ՝ անթերիդիալ և վեգետատիվ։ Անթերիդիալ բջիջը հետագայում բաժանվում է, առաջանում է ոչ շարժուն, մտրակներ չունեցող երկու արական սեռական բջիջ՝ սպերմա, իսկ փոշեհատիկի վեգետատիվ բջիջը մասնակցում է փոշեխողովակի առաջացմանը։
Յուրաքանչյուր տարվա գարնանը սոճու երիտասարդ ճյուղերի գագաթին առաջանում են մանր (մոտ 5 մմ), կարմրավուն, մեկական դասավորված իգական կոներ։ Իգական կոնը կազմված է ավելի հաստ առանցքից, որին պարուրաձև ամրանում են սերմնային թեփուկները։ Թեփուկների վերին մակերեսի վրա զարգանում է երկու սերմնաբողբոջ (սերմնասկզբնակ)։ Սերմնաբողբոջում առաջանում է երկու արքեգոնիում, որոնցից յուրաքանչյուրում կա մեկ ձվաբջիջ։ Այդ ձվաբջիջներից զարգանում է միայն մեկը։ Բեղմնավորումը կատարվում է փակված կոների սերմնասաղմերում։ Իգական կոների թեփուկները խեժով սոսնձվում, կպչում են և ամուր փակվում։ Զիգոտից զարգանում է սաղմը, սերմնասաղմից՝ սերմը, իսկ կոները փայտանում են։ Սկզբում կոները կանաչ են, հետո՝ դարչնագույն։
Շատ բույսերի կոները թանկարժեք հումք են հանդիսանում։ Դրանցից պատրաստվում են տեխնիկական և կոսմետիկ յուղեր, բժշկական միջոցներ, ունեն դեկորատիվ կիրառություն։ Հին ժամանակներից Կովկասում սոճու երիտասարդ կոներից պատրաստված մուրաբայով և մեղրով բուժում են շատ հիվանդություններ (մրսածություն, գրիպ, ավիտամինոզ, կոկորդի և լնդերի հիվանդություններ, հազ, բրոնխիտ, թոքաբորբ)։
Որոշ կոներ ունեն համային լավ որակներ և դրանց օգտագործումը սննդի մեջ համարվում է ազգային ավանդույթ (օրինակ մայրու կոների մեջ գտնվող սերմերը)։ Սիբիրյան սոճու սերմերից ստանում են լավ սննդայուղ (մայրիի յուղ)։
Դպրոցական Մեծ Հանրագիտարան, Գիրք I, Արմավենի Արխիվացված 2011-12-18 Wayback Machine
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Կոն (բուսաբանություն), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.