Կիպա (/kɪˈpɑː/ գրվում է նաև kippa, kipah, հոգնակի՝ כִּיפּוֹת kippot; իդիշ՝ קאפל koppel կամ יאַרמולקע) կամ երմոլկա (yarmulke (օգնություն • ինֆո)), տղամարդու հրեական ավանդկան գլխարկ։ Դալի բառարանում- երմոլկա - «թեթև գլխարկ գլխին , առանց որևէ ավելորդությունների, այնպես ինչպես կարվում է հրեաների կողմից» : «Կրոն» հանրագիտարանում կիպան` «գլխարկ՝ բարեպաշտ հրեայի համար, որը խորհրդանշում է համեստություն, խոնարհություն և ակնածանք Տիրոջ առջև ։ Իրենից ներկայացնում է փոքր , կլոր գլխարկ (գործված կամ կտորից կարված) ,որը ծածկում է գլխի վերնամասը » ։ Կարող են կրել առանձին , կամ գլխարկի վրայից ։ Երմոլկան երբեմն մազակալով ամրացնում են մազերին։
Քրիստոնյաների մոտ տղամարդը հանելով գլխարկը ՝ ցույց է տալիս իր հարգանքը Աստծո նկատմամբ, իսկ հրեաները՝ դնելով այն։ Օրվա ընթացքում , հատկապես աղոթքի , կամ Տորայի ընթերցանության ժամանակ գլուխը պետք է ծածկված լինի կիպայով։ Դրա հետ մեկտեղ երմոլկայի կրումը ավանդույթ է , և ոչ թե օրենք. Տորայի կամ Թալմուդի էջերում հրեաներին չի պատվիրվում անպայման ծածկել գլուխը։ Ուղղափառ հրեաները միշտ կրում են կիպա, պահպանողականները ՝ սինագոգում և ուտելու ժամանակ։ Բարփոխող հուդայականությունը կիպայի կրումը համարում է ոչ պարտադիր։ Ոչ կրոնավոր հրեաները կիպան կրում են սինագոգ այցելելու ժամանակ, թաղումների և Բար Միցվայի (չափահասության տոն) ժամանակ. : Ոչ հրեաները ցանկության դեպքում նույնպես երմոլկա կրելու իրավունք ունեն (որպես հրեական ավանդույթների նկատմամաբ հարգանքի նշան , շատ-շատերն այդպես էլ անում են) ուղղափառ հրեաների մոտ կինը երբեք չի կրում կիպա, սակայն ամուսնացած հրեաները ծածկում են գլուխները գլխաշորով , կամ կեղծամով (ամուսնությունից հետո միայն ամուսինը կարող է տեսնել կնոջ մազերը).: Սակայն կիպայի ավանդույթի համաձայն ,այն միայն տղամարդու գլխարկ է և հրեականաության ժամանակակից մի շարք հոսանքներ կանանց չի արգելում կրել կիպա։
Գոյություն ունեն երմոլկայի տարբեր տեսակներ (գույն, չափս, կտորի որակ), որոնցով կարելի է որոշել ոչ միայն հրեայի կրոնավոր լինելը, այլև թե հուդայականության որ ուղղությանն է պատկանում երմոլկա կրող մարդը։ Աշկենազյան կիպաները հիմնականում կարված են չորս կամ հինգ տիպի խիստ գույնի կտորներից. որպես կանոն սև վերնամաս և սպիտակ պաստառ։ Սեֆարիդները նախընտրում են փոքր չափսի, գունավոր , գործված կամ ասեղնագործած տարբերակներ։ Խասիդները կրում են կիպան գլխարկի տակից։ Սպիտակ կիպա՝ վայսե յարմուլկե կրում են օրինակ խասիդների մի շարք ներկայացուցիչներ , ովքեր ուզում են ընդգծել իրենց պատկանելությունը կաբալա ուսումնասիրողների դասին(մասնավորապես Ռեբ Արելեյի (անվանվում են նաև Տոլդես-Արն) և Մեա Շեարիմ թաղմասում ապրող Բրեսլովյան խասիդների մի մասը )։ «Խաբաթ» շարժման հետևորդները կրում են սև չորսկողմանի կիպա։ Սև թավշյա երմոլկան ծառայում է խասիդների համար որպես տոնական գլխարկ ՝ շտրայմլ։
Երմոլկա բառը հավանաբար ունի թուրքական ծագում ։ Մի շարք մասնագետների կարծիքով ծագել է թուրքական յագմուրլուկ ՝ հովանոց բառից:Չեզոք աղբյուրի համաձայն փոխառությունը արված է լեհական jarmułka բառից, որը նշանակում է «գլխարկ»։ Հրեական ժողովրդկան ծագումնաբանությունը բառը կապում է արամեական յարե մալկա արտահայտության հետ, որը նշանակում էր «ակնածանք թագավորի նկատմամբ» (նկատի ունի Բարձրյալին)։ Մյուս տարբերակը , որը դա« երկու հրեական բառերի կրճատ միավորումն է ՝ իյերե մե-էլոկա (վախենալով Աստծուց)»։ Համաձայն հրեական ավանդության , ծածկված գլուխը նշան է այն բանի, որ ձեր վրա գերբնական ուժ կա:Եբրայերենով կիպա բառը նշանակում է «կափարիչ» կամ «հովանոց»։ Դրա համարժեքը ֆրանսերեն calotte և իտալերեն calotta բառերն են , որոնք երկուսն էլ նշանակում են «հովանոց» ՝ճարտարապետության մեջ։ Իսրայելցիները ,ինչպես եբրայերենում, կիպա բառի մեջ շեշտը դնում են երկրորդ վանկի վրա.:
Ի տարբերություն «կիպա» տերմինի , «երմոլկան» ավելի լայն նշանակություն ունի . նշանակում է ոչ մեծ կլոր գլխարկ, որը կարող են կրել ոչ միայն հրեաները։ Երբեմն Ռուսաստանում երմոլկան եղել է նշանավոր մարդկանց գլխարկ։ XIX-րդ դարում երմոլկա անվանում էին այն գլխարկը, որը կրում էին տանը, խալաթի հետ կամ շլաֆրիկով (տնային կոստյում)։ «Երմոլկան ՝ կլոր տղամարդու գլխարկ է, կրում են սենյակում » (Մ. Պոպով «Օտար լեզուների ընդհանուր բառարան, որոնք մտել են օգտագործման ռուսաց լեզվում », 1907)։
Նմանատիպ գլխարկները հանդիսանում են նաև կաթոլիկ հոգևորականների հանդերձանքի մի մասը։ Արժանապատվության ընդունման և մազերը կտրելու արարողությունից հետո կաթոլիկ հոգևորականը պետք է գլխարկ կամ soli Deo (լատիներենից ՝ «միայն Աստծուն»)։
Երբ 1964 թվականին Պավել VI -ը այցելեց Իսրայել , «Երուսաղեմ պոստ» թերթում հայտնվեց նկար . Պապին դիմավորում է Իսրայելի նախագահ Զալման Շազարը, իսկ նկարի մեկնաբանությունում գրված էր. «Պապը նա է , ով կրում է երմոլկա»<: Երմոլկային նման է նաև սվանական գլխարկները՝ սվանների ավանդական հագուստի մի մասնիկ (Վրաստան)։ Ռուսաց լեզվում գոյություն ունի «խոզը երմոլկայում» արտահայտությունը, որն առաջին անգամ օգտագործել է Ն. Վ. Գոգլը ՝ իր «Ռևիզորում», կապված մի կերպարի հետ, անհաջողակ մարդու, որն ունի ոչ հիմնավորված հավակնություններ։
Հորդանան գետի արջմտյան ափին ապրող պաղեստինի կանայք գյուղերում զբաղվում են երմոլկաներ գործելով , որոնք հետո վաճառվում են Իսրաելում.:
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Կիպա, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.