Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի Դաշնակիցներ

1914 թվականի օգոստոսի 1-ին բռնկվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմը։ Այն մղվում էր երկու խոշոր ռազմաքաղաքական խմբավորումների՝ Անտանտի ( Ռուսաստան, Անգլիա և Ֆրանսիա) և Եռյակ միության ( Գերմանիա, Ավստրո-Հունգարիա և Իտալիա) միջև։ Անտանտի և Եռյակ դաշինքի երկրները փորձում էին ռազմական ճանապարհով հասնել համաշխարհային գերիշխանության։

Առաջին աշխարհամարտի ընթացքում Կենտրոնական տերությունների ( Գերմանիա, Ավստրո-Հունգարիա, Օսմանյան կայսրություն և Բուլղարիա) դաշինքի դեմ պատերազմող պետությունների կոալիցիայի անդամներին անվանել են դաշնակիցներ։ Դաշնակիցներ անվանումը նույնական չէ «Անտանտ» հասկացությանը։ Անտանտը, որպես ռազմական դաշինք ստեղծվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ, 1907 թվականին։ Դաշինքի անդամներն էին՝ Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան և Ռուսաստանը։

Իտալիան Անտանտի կողմից պատերազմի մեջ է մտել 1915 թվականին։ Անտանտի լիարժեք անդամներ չեն համարվել Ճապոնիան, Բելգիան, Սերբիան, Չեռնոգորիան, Հունաստանը, Ռումինիան և Չեխոսլովակիան։ Հետագայում պատերազմի մեջ են մտել Պորտուգալիան, Միացյալ նահանգները և այլ պետություններ։

Միացյալ նահանգները Գերմանիային պատերազմ է հայտարարել Մեքսիկա ուղարկված Ցիմերմանի հեռագրի պատճառով և այն հիմքով, որ Գերմանիան խախտել է ԱՄՆ չեզոքությունը՝ հարձակվելով միջազգային ծովային փոխադրումներ իրականացնող ամերիկյան նավերի վրա։ ԱՄՆ-ը պատերազմի մեջ է մտել ոչ թե Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի պաշտոնական դաշնակից, այլ որպես ասոցածված իշխանություն։

 

1914 թվականին սկսված պատերազմում Կենտրոնական տերություններին դիմակայում էր Մեծ Բրիտանիայի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի միջև 1907 թվականին ձևավորված դաշինքը՝ Եռյակ Միությունը կամ Անտանտը (Ռուսաստան, Անգլիա և Ֆրանսիա)։ Ռազմական գործողությունները սկսվել են Ավստրո Հունգարիայի կողմից, 1914 թվականի հուլիսի 28-ին Սերբիա ներխուժմամբ, պատճառաբանելով, որ Սերբիայի իշխանությունները հրաժարվում են ընդունել թագաժառանգ Ֆրանց Ֆերդինանդի սպսնությունից հետո ներկայացված վերջնագիրը։ Ռուսաստանը հանդես է եկել Սերբիայի պաշտպանությամբ և հայտարարել է ընդհանուր զորահավաք։ Ի պատասխան՝ Գերմանիան 1914 թվականի օգոստոսի 1-ին (հին տոմարով՝ հուլիսի 19-ին) պատերազմ է հայտարարել Ռուսաստանին և Ֆրանսիային։ Այդ օրն էլ ընդունված է անվանել Առաջին աշխարհամարտի սկիզբը։

Օգոստոսի 8-ին պատերազմի մեջ է մտել Սերբիայի դաշնակից Չեռնոգորիան՝ հարձակվելով Քաթար քաղաքում գտնվող ավստրիական ռազմածովային բազայի վրա։ Գերմանիան համաձայն Շլիֆենի ծրագրի գրոհել է չեզոք Բելգիայի և Լյուքսեմբուրգի վրա՝ Բելգիայի տարածքի 95%-ը օկուպացնելով, բայց բելիգիական բանակը պատերազմի ողջ ընթացքում իր դիրքերը պահել է ֆլամանդական ճակատում։ Բելգիան Անտանտի ճանաչված դաշնակիցն է եղել ի տարբերություն գրավված Լյուքսեմբուրգի։

Ճապոնիան միանալով Անտանտին 1914 թվականին պատերազմ է հայտարարել Գերմանիային, իսկ օգոստոսի 25-ին՝ Ավստրիային։ Ճապոնական կայսերական բանակը Չինաստանում պաշարել է Ցինդաո քաղաքը և գրավել Խաղաղ օվկիանոսում գտնվող գերմանական գաղութներ Մարիանյան, Մարշալյան և Կարոլինյան կղզիները։

Իտալիան իր չեզոքությունը պահպանել է մինչև 1915 թվականի մայիսի 23-ը։ Անտանտին միանալուց հետո պատերազմ է հայտարարել Ավստրիային, բայց ոչ Գերմանիային։ 1916 թվականի հունվարի 17-ին Չեռնոգորիան կապիտուլացիայի է ենթարկվել և լքել Անտանտը։ 1916 թվականի մարտին Գերմանիան պատերազմ է հայտարարել Պորտուգալիային, իսկ Ռումինիան 1916 թվականի օգոստոսի 27-ին ռազմական գործողություններ է սկսել Ավստրիայի դեմ։

1917 թվականի ապրիլի 6-ին Միացյալ նահանգները պատերազմ է սկսել Լիբիայի, Թաիլանդի և Հունաստանի դեմ։ 1917 թվականի Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո Ռուսաստանը դուրս է եկել Անտանտի կազմից և սկսել է անջատ հաշտության բանակցությունները։ 1918 թվականի մարտի երեքին Խորհրդային Ռուսաստանը Գերմանիայի և նրա դաշնակիցների հետ Բրեստ-Լիտովսկում կնքել է հաշտության պայմանագիր։ Ռումինիան ստիպված է եղել նույնն անել 1918 թվականին Բուխարեստում, սակայն նոյեմբերի 10-ին նա հրաժարվել է պայմանագրից, կրկին պատերազմ հայտարարելով Կենտրոնական տերություններին։

1919 թվականին Վերսալյան պայմանագրի շուրջ բանակցություններ վարած դաշնակից տերությունների ցանկում ընդգրկված էին Ֆրանսիան, Բրիտանիան, Իտալիան, Ճապոնիան և Միացյալ նահանգները։ Վերսալյան պայմանագրի համաձայն՝ ստեղծվել է Ազգերի Լիգան։ 1920 թվականի հունվարի 16-ին Բրիտանիան, Ֆրանսիան, Իտալիան և Ճապոնիան դարձել են Գործադիր խորհրդի մշտական անդամներ։ ԱՄՆ սենատը հրաժարվել է Վերսալյան պայմանագրի վավերացումից և առանձին պայմանագիր կնքել Գերմանիայի հետ։