Ablatiw (z łaćonšćiny ablativus, t.
r. "forportanto") je jedyn z wósom padow indoeuropska prarěč. Originalnje přez tutón pad bu wuprajeny městno z kotrymž dźeja abo wosoba kotraž něšto wuskutkuje. Kedźbu, zo tutón je njejenaki hač akuzatiw (z směr) a lokatiw (za městno).
Ablatiw w rozdźělnych rěčach móže tež instrument, čas, wašnje čina wuprajić. Tute funkcije najskerje su přewzaty wot instrumentala.
Dźensa ablatiw we wjele indoeuropskich rěčach hižo njeeksistuje: genitiw je často jeho funkciju přewzał.
Ablatiw bě jedyn z padow indoeuropskeje prarěče. Wón so wobchowowaše w žanej germanskich, słowjanskich, baltiskich a romaniskich rěčow, ale pak jón znaje łaćonšćina, armenšćina, albanšćina a sanskrit.
Łaćonšćina: Wuraz ablatiw so je stał z łaćonskeho (casus) ablativus. Po tutym wurazu, ablatiw tuž je pad, kotryž wupraji rozdźělenje resp. formovigxon abo "indirektny" pad.
Na př. Roma venire "přińć z Roma", oculis videmus "z wóčkomaj widźimy"
We łaćonšćinje znaju tež absolutny ablatiw, kotryž je kuša podsada z ablatiwnym subjektom a kongruentnym participom jako werb: Iove veniento, ... "Mjeztym zo Jupiter přińdźe, ..."
W sanskriće ablatiw je, kaž we łaćonšćinje, indirektny pad.
W albanšćinje jeho kóncowka zdźěl je identiski z kóncowku genitiwa a datiwa. Wón ma jenož swójsku kóncowku w pluraliskej, indefinitnej formje, a to -sh.
W finšćinje ma kóncowku -ltä abo -lta wotwisnje wokalneje harmonije. Ablatiw wupraji w finšćinje pohibowanje potrjecheneho městna (talolta - "wot doma"). Zo by wuprajił čas, modifikuje ličbniki (viideltä - "pjećoch (hodźina)").
W estišćinje ma kóncowku -lt resp. w pluralu je -telt abo -delt.
Na př.: kellelt "wot koho?", minult "wote mnje", turult "wot wikach"
W madźaršćinje ma kóncowku -tól abo -től wotwisnje wokalneje harmonije.
Na př. ágytól "preč wot łoža"
W mongolšćinje ablatiw wotmołwi prašenje "zwotkel?", "wot koho?", "wot hdy?" a "wot čeho?" Kóncowka wotwisuje wokalneje harmonije a wot družiny słowneho zdónka: -аас, -ээс, -оос, өөс; -гаас, -гээс, -гоос, -гөөс; -иас, -иос.
Na př.: улсаас (z улс "stat"), модноос (z мод "štom, drjewo, koł"), ангиас (z анги "klasa, studijne lěto")
W turkowšćinje ablatiw wotmołwi prašenje "zwotkel?". Wón so wutwori z dodawkom kóncowki den resp. dan a wariěruje po prawidłach małkeje wokalneje harmonije. Po njespěwnych konsonantach so warianty ten resp. tan jewja.
Na př.: Nereden geliyorsun? "Zwotkel přińdźeš?" Sinemadan geliyorum. "Přińdu z kina."
W baškiršćinje ablatiw ma podobne kóncowki kaž w turkowšćinje. Ale wjace wariěruje tam dla konsonantoweje harmonije. T.r. nic jenož so formy -дән dɛn resp. -дан dan a -тән tɛn resp.. -тан tan jewja, ale tež -ҙән ðɛn, -ҙан ðan, -нән nɛn -нан nan.
Na př: өҫтәлдән "wot blida"; шкафтан "z kamora"; Германиянан "z Němskeje".
W hornjoserbšćinje |
---|
nominatiw | genitiw | datiw | akuzatiw | instrumental | lokatiw | wokatiw | |
W druhich rěčach |
abesiw | ablatiw | absolutiw | adesiw | alatiw | delatiw | delimatiw | deriwatiw | elatiw | ergatiw | esiw | ilatiw | inesiw | instruktiw | komitatiw | partitiw | sublatiw | superesiw | terminatiw | translatiw | |
This article uses material from the Wikipedia Hornjoserbsce article Ablatiw, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Wobsah pod CC BY-SA 4.0 k dispoziciji steji, jeli njeje so hinak podało. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Hornjoserbsce (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.