Pochadźejo z nahladneje byrgarskeje swójby dósta Goethe hižo w młodych lětach wuběrne wukubłanje přez domjacych wučerjow a studowaše potom w Lipsku a Straßburgu prawnistwo. Po studiju skutkowaše jako prawiznik w Frankobrodźe a Wetzlaru, při čimž wužiwaše wólny čas za basnistwo. Z dramu Götz von Berlichingen docpě zažny wuspěch a připóznaće w literarnym swěće.
Jako šěsćadwacećilětny bu přeprošeny na Weimarski dwór, hdźež nadeńdźe swoju nowu domiznu. Jako přećel a minister wójwody Carla Augusta zastawaše tam politiske a administratiwne zastojnstwa a bě přez běrtlk lětstotka nawoda dwórskeho dźiwadła.
Goethowa twórba wobjima lyriku, dramy, epiku, awtobiografiske, literarnoteoretiske kaž tež přirodowědne spisy. Tohodla płaći jako jedyn z „uniwersalnych ženijow“ tuteje doby kaž tež jako pućrubar a najwažniši zastupjer periody „Sturm und Drang“. Hromadźe z Schillerom, Herderom a Wielandom wuwiwaše tak mjenowanu Weimarsku klasiku. Jeho monumentalny Faust płaći hač do dźensnišeho jako najwuznamniša twórba němskorěčneje literatury, Goethe sam jako němski narodny basnik.
Po nim pomjenowane su mjez druhim Goethowe instituty, kiž šěrja němsku rěč a kulturu we wukraju, Goethowy narodny muzej we Weimarje a Johanna Wolfganga Goethowa uniwersita w ródnym Frankobrodźe kaž tež mnoholičbne šule, dróhi, myta a towarstwa w cyłym němskorěčnym rumje.
Wubrane twórby
Dramy:
Die Laune des Verliebten (lubosćinska hra), spisana 1768, čišćana 1806
Die Mitschuldigen (wjeselohra), zahajena 1769, čišćana 1787
Götz von Berlichingen mit der eisernen Hand (činohra), 1773
Ein Fastnachtsspiel vom Pater Brey, 1774
Jahrmarktsfest zu Plundersweilern (farsa), 1774
Hanswursts Hochzeit (farsa), 1775
Götter, Helden und Wieland (farsa), 1774
Clavigo (tragedija), 1774
Egmont (tragedija), zahajena 1775, čišćana 1788.
Erwin und Elmire (činohra ze spěwanjom), 1775
Die Geschwister. Ein Schauspiel in einem Akt, 1776.
Stella. Ein Schauspiel für Liebende, 1776.
Der Triumph der Empfindsamkeit. Eine dramatische Grille, spisane 1777
Proserpina (monodram), 1778/1779
Iphigenie auf Tauris (drama), prozaiska wersija 1779, čišćana 1787.
Torquato Tasso (drama), wot 1780, čišćana 1790.
Faust. Ein Fragment, 1790
Der Groß-Cophta (wjeselohra), 1792.
Der Bürgergeneral (wjeselohra), 1793
Faust. Eine Tragödie. Wot 1797, čišćana pod tutym titlom hakle 1808.
Mahomet der Prophet, přełožk tragedije Voltaira, 1802.
Die natürliche Tochter (tragedija), 1803.
Pandora. Ein Festspiel, nastata 1807/08, čišćana 1817.
Faust. Der Tragödie zweiter Teil, 1832 (postum).
Goethe na bankowce NDR
Romany a nowele:
Die Leiden des jungen Werthers (listowy roman), 1774, druha wersija 1787
This article uses material from the Wikipedia Hornjoserbsce article Johann Wolfgang von Goethe, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Wobsah pod CC BY-SA 4.0 k dispoziciji steji, jeli njeje so hinak podało. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Hornjoserbsce (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.