राशी

क्रांतिवृत्ताचे वट्ट 360 अंश आशिल्ल्यान दर एके राशीचे 30- 30 अंश जातात. हे विभाग गणिताचे सोयीखातीर आसात. म्हणून तांकां विभागात्मक राशी अशें म्हणटात. विभागात्माक राशी म्हळ्यार क्रांतिवृत्त मेजपाची मेजपट्टी आसा. सुर्यमार्गावयले हे 30 अंशावयले टप्पे लक्षांत दवरपाखातीर त्या मार्गावयल्यो कांय ठळक तारखो प्रत्योक विभागांत आकृतिबद्द करुन, तांच्यो बारा आकृत्यो कल्पिल्यात. तांकां तारात्मक राशी अशें म्हणटात. ह्या तारात्मक राशींचीं नांवां अशीं : 1) मेष 2) वृषभ 3) मिथून 4) कर्क 5) सिंह 6) कन्या 7) तूळ 8) वृश्चिक 9) धनु 10) मकर 11) कुंभ आनी 12)मीन.

तारात्मक राशींची गणना अश्र्विन्यादी नक्षत्रांक धरुन चार चरण म्हळ्यार चार भाग केल्ले आसात. ताकालागून णव चरणांची सव्वादोन मक्षत्रांची मेळून एक रास तयार जाता. हें कोश्टक फुडें दिल्या प्रमाण आसा :-

1) अश्र्विन, भरणी आनी कृत्तिकांचो पयलो चरण – मेष

2) कृत्तिकांचे तीन चरण, रोहिणी आनी मृगाचे पयलो दोन चरण- वृषभ

3) मृगाचे फुडले दोन चरण, आर्द्रा आनी पुनर्वसूच पयले तीन चरण – मिथून.

4) पुनर्वसूचो चवथो चरण, पुष्य आनी आश्र्लेषा – कर्क.

5) मघा, पुर्वा आनी उत्तरेचो पयलो चरण – सिंह.

6) उत्तरेचे फुडले तीन चरण, हस्त आनी चित्रेचे पयले दोन चरण – कन्या.

7) चित्रेचे फुडले दोन चरण, स्वाती आनी विशाखाचे पयले तीन चरण – तूळ

8) विशाखाचो चवथो चरण, अनुराधा आनी ज्येष्ठा – वृश्र्चिक. 9) मूळ, पूर्वाषाढा आनी उत्तराषाढाचो पयलो चरण – धनू.

10) उत्तराषाढाचे फुडले तीन चरण, श्रवण आनी धनिष्ठेचे पयले दोन चरण – मकर.

11) धनिष्ठेचे फुडले दोन चरण, शततारका आनी पुर्वा भाद्रपदेचे पयले तीन चरण – कुंभ.

12) पुर्वा भाद्रपदेचो चवथो चरण, उत्तर भाद्रपदा आनी रेवती – मीन.

फलज्योतिशांत राशी, नक्षत्रां आनी गीरे हांच्या संयोगान फळादेश सांगील्लो आसता. राशीचें फळ तिच्या स्वामीवयल्यानूय विचारांत घेतात. रास आनी तिचो स्वामी हांचो क्रम असो आसा : 1) मेष – मंगळ 2) वृषभ – शुक्र 3) मिथुन – बुध 4) कर्क – चंद्र 5) सिंह – रवी 6) कन्या – बुध 7) तूळ – शुक्र 8) वृश्र्चिक – मंगळ 9) धनू – गुरु 10) मकर – शनी 11) कुंभ – शनी आनी 12) मीन – गुरु.

चर ह्यो राशी जल्म लग्नकुंडलींतल्या ज्या जाग्यार येतात, त्या जाग्यांचे आनी राशींचें मेळून फळ विचारांत घेत गीरे आपले राशींत, इश्टाचे राशींत आनी वयले राशींत बरें फळ दितात आनी सकयल राशींत आनी दुस्मान राशींक वायट फळ दितात. पंचांगांत चंद्र आनी सूर्य हांच्यो राशी दिल्ल्यो आसात. पंचांगांतल्या निमाण्या खांब्यांत ज्या राशींचीं नांवां दिल्लीं आसतात तीं चंद्रचें राशीभ्रमण सांगपी आसतात. ह्या खरीज पंचांगांत ‘मेषेडर्क:’, ‘वृषभेडर्क:’ अशें एखाद्रे तिथीच्या कोश्टकाभायर बरयल्ल् आसात. त्यो सौर राशी आसतात. ‘मेषेडर्क:’ म्हळ्यार सूर्यान मेष राशींत प्रवेश केलो असो ताचो अर्थ. एका वर्साक सीर्य बारा राशींतल्यान भोंवडी करता.भारतीय वेदांगांतलें ज्योतिश 27 नक्षत्रांचेर आदारिल्लें आसा. महाभारतांत लेगीत राशींचो उल्लेख येनासतना नक्षत्रांचोच उल्लेख येता. बौध्द त्रिपिटकांतूय राशींचो उल्लेख नासून नक्षत्रांचोच उल्लेख मेळटा. बौध्दांचे चडशे ग्रंथ बुध्दाच्या निर्वाणाउपरांत (475) आनी अशोकाच्या काळामेरेन तयार जाले. तेन्ना भारतीय ज्योतीशांत राशींचो उल्लेख अशोक उपरांत जालो जांवये. राशींचीं कल्पना भारतीय ज्योतिशांनी ग्रीक ज्योतिशांकडल्यान घेतल्या अशें विद्वानांचें मत आसा.

इ. स. प. 6 व्या शेंकड्यांत पर्शियन सम्राट दरायस हाणें पंजाबाचेर घुरी घाली आनी त्या उपरांतच्या काळांत ग्रीक ज्योतीशी आनी भारतीय जोतिशी हांचो शेंकड्यांनी वर्सां सपर्क आयलो. ग्रीकांचें ज्योर्तिगणित राशींचेर आदारील्लें आशिल्ल्यान भारतीय ज्योतिश्यांनी तांची राशीवयल्यान फळादेश सांगपाक सुरवात केली असो समज आसा. इ. स. प. 425 वर्सा हो भारतांतलो राशी प्रचारांत येवपाचो काळ अशें शं. बा. दक्षित मानतात, तर इ.स.प. दोनशें वर्सांच्या सुमाराक राशी प्रचारांत आयल्यो असें श्री. चि. वि. वैद्य मानतात. ह्या काळाउपरांत सरळे ज्योर्तिग्रंथ राशींचेर आदारुन बरयल्ले आसात. राशींचे सायन – निरयण अस आनीक दोन भेद आसात. वयर अश्र्विन्यादी गणनेक धरुन ज्यो राशी दिल्ल्यो आसात त्यो निरयणराशी आसात. निरयण हाचो अर्थ गती नाशिल्लो असो जाता. निरयण पद्दतींत मेष राशीची सुरवात ही क्रांतिवृत्तावयल्या एकाच बिंदू कडल्यान जातां.

वसंतसंपातबिंदू सावन वा स्थूल मानान सांप्रतच्या उत्तर भाद्रपदासवन जें 30 -30 अंशांचें अंतर, ताकाय राशी अशेंच नांव आसा. वसंतसंपातबिंदू ल्हव ल्हव आपलो जागो सोडून दर एका हजार वर्सांनी सुमार 13 अंश अस्तंतेकडे वतात. म्हणून तांकां सायन (गतियुक्त) राशी म्हणटात.

पंचांगांतल्यो सायन राशी दवरी नासताना निरयणच राशी वापरतात.