श्री. शांतादुर्गा चामुंडेश्वरी महामया देवस्थान कुडतरी गोंय

तेन्नां ताणीं तीन काबिजादी घेतिल्ल्यो, तातुंतली एक म्हणल्यार साश्ट तालुको. साश्टी तालुक्यांतलो एक ल्हानसो गांव कुडतरी. हो कुडतरी गांव पुर्तुगेज तेंपार सावन फामाद आसा. पयलीं जेन्नां कुडतरी गांवांत देवूळ आशिल्लें तेन्नां थंय ३७वाडे आसलें, ५ तळीं, ५ ल्हान तळीं, १८ झरें, ७ झरें नामनेचे आशिल्लें आनी गिमाच्या म्हयन्यांत लोक थंय न्हावंक वताले. तातुंतलो म्हत्वाचो झरो मुगाळीं वाड्यांत आसलो. ५ तळ्यांमदीं म्हत्वाचें तळें म्हणल्यार रायतळें आशिल्लें, असो उल्लेख फिलिप नेरिच्या झेव्हीयरच्या बरपांत मेळटा.

हातुंतलें एक तळें म्हणल्यार आंगोडी तळें ह्या तळ्या सामकार श्री. शांतादुर्गा चामुंडेश्वरी महामया देवस्थान, हें कुडतरीचें देवूळ आसा. थंयचें वातावरण सुंदर आसा, देवळाच्या दक्षिणेक एक सुंदर तळें आसा, आनी उत्तरेक पाचविचार शेतां. आनी ताच्या पलतडी जुवारी न्हंय आसा, आनी शिरोडेचे दोंगर आसात. आनी पुर्वेक एक इर्गज आसा आनी एक मळ आसा. देवळा सामकार एक तळें आसा, तातूंत साळकां जातात, त्या तळ्यांत शेत रयतात आनी त्या तळ्यांत थंय गणपती विर्सजनूय करतात.

इतिहासा प्रमाण, 1 मे 1560 वर्सा जेजुयीत पाद्रीन क्रिस्ती धर्म साश्टी तालुक्यांत पयले फावट पावयलो, आनी तांचें जिवीत उदवस्त केलें. आनी हें धर्मांतर जाल्ल्यान जायते लोक गोंय सोडून गेले. पुर्तुगेज बरपावयल्यान कळून येता की 1567 वर्सा चडशीं देवळां मोडून नश्ठ केल्लीं. तेन्ना चडश्या लोकांनीं आपल्यो देवदेवताच्यो ल्हान ल्हान मुर्त्यो आपणा बरोबर व्हेल्यो आनी व्हड आसा त्यो मुर्त्यो दर्यांत, बांयत उडयल्यो, आनी कांय जाणानीं पुरून दवरल्यो मागीर सगळे सारकें जातकच व्हरपाक. पुराणशास्त्र विज्ञाना प्रमाण पुर्विल्या तेंपार 1560 वर्सा जीं देवळां कुडतरी गांवांत आशिल्लीं तीं म्हणल्यार सातेरी, नारायण, चंद्रश्वरी, सातोळ्यो, रवळनाथ, चंद्रनाथ, दुर्गादेवी, भगवती, शेत्रपाल, केशनाथ आनी मागीर नश्ठ केल्लीं तीं म्हळ्यार सातेरी, नारायण, चंद्रश्वरी, सातोळ्यो, रवळनाथ, चंद्रनाथ, दुर्गादेवी, भगवती, शेत्रपाल, केशनाथ, महेश्वर, गणेश डॉ. पिसुर्लकारा प्रमाण.

श्री. शांतादुर्गा संस्थान चामुंडेश्वरी महामया देवस्थान जें कुडतरी गांवांत आसा. तें देवूळ साश्टी तालुक्यांत 1560 वर्सा क्रिस्तीयुगा सावन आसा. कुडतरी गांवांत सांदेवूळ वाड्यांत आशिल्लें. मागीर 16व्या शेकड्यांत धर्मांतर जाल्लें तेन्नां लोकांच्या मनांत भिरांत निर्माण जालीं आनी ते लोक गांव सोडून वचपाक लागले. जे कुडतरी गांवचे संस्थापक आशिल्लें तांणी देवाच्यो मुर्त्यो तांच्या बरोबर व्हेल्यो. ह्यो मुर्त्यो तांकां तांच्या जिणेकून व्हड आसल्यो. त्याखातीर तांणी त्यो आपल्या बरोबर व्हेल्यो.

आफोंसो द आल्बुकेर हाणीं तिसवाडी गांव आपल्या ताब्यांत घेतिल्लो पूण ताणे हिन्दू त्रास दिलो नां, देवळां मोडल्लीं नांत. पुण अदिलशाक जीं देणगीं, जो कर फरिक करतालीं तो ताका दिवप. पुण साश्टी लोकांक खूब त्रास दिलें. जीं देवळां ताणीं मोडिल्लीं थंय ताणी इर्गजो बांदल्यो. धर्मांतर जातकच कोणाक रावपाक जाय, धर्म बदलपाक तयार आसा, घर, काम जाय ताणीं रावपाचे आनी नाका ताणीं वचपाचें.

पुर्विल्यां काळांत खंय कुडतरी गांवांत एकुण तेरा देवळां आशिल्लीं, तांतुतलीं मुखेल देवीं म्हळ्यार श्री शांतादुर्गा आनी श्री चामुडेश्वरी. पुर्विल्या काळांत खंय श्री. शातादुर्गेक सांतेरी म्हणटाली आनी चामुंडेश्वरीक चंडेश्वरी म्हणटाली. आनी आता श्री शांतादुर्गा आनी श्री चामुडेश्वरी महामाया म्हणटात. मागीर तीं तेरा देवळां पुर्तुगीजानीं नश्ठ केल्लीं. तेन्नां देवळाच्यो मुर्त्यो लोकानीं लिपून दवरल्यो आनी मागीर शेळवण गांवांत स्थलातरींत केली आनी मागीर शेळवण सावन आवडे गुडे गांवांच्या केपे तालुक्यांत व्हरून दवरल्यो आनी थंय तांची स्थापना जाली, सदाकाळ थंयच पुजपाक, आनी आवडे गांवांत आज श्री शांतादुर्गा, श्री चामुंडेश्वरी, श्री नारायण, श्री रवळनाथ, श्री गणपती आनी श्री ग्रामपुरुश हें देव आसात.

पयलीं जे दवूळ सांतेरीचे देवूळ आसलें कुडतरींत तें सांदेवूळ वाड्यांत आसलें.आनी ते थंय आसलें म्हुण पुरावो मेळटा की त्या देवळाची चौकी आजून आस, तळींय आसा पुण मातये भरवण जाल्या. पुण श्री शांतादुर्गेचे दवूळ सारके आनी खंय आसलें तें खबरनां. कांय लोक इर्गज आल्लीं थंय म्हणटात. पुर्तुगीजानीं राज्यकर्त्यानीं हिंदुचेर जे खर अत्याचार केल्लें आनी बाटाबाटी वेळार साश्टीतलें जे हिन्दू आशिल्लें ते गांव सोडून परगांवां गेले आनी दुस-या राज्यांत स्थलांतर जाले, आनी थोड्यानीं मागीर क्रिस्ती धर्म आपणायलो आनी थंयच्यान पळून गेले, ते लोक बरे कामकाजाचे आशिल्लें तेन्नां पुर्तुगीजानीं तांकां परते आपयलें पुण कांय लोक मागीर येवंक नात. ते परते गोंयांत आयलें पूण आपल्या मूळ गांवांत येवंक नात. ते दुस-या गांवांत स्थयीक जाले.

कारण कुडतरी गांवांत एकुय मनीस आडनांवान कुडतरकार नांत. आनी जे कुडतरी गांवांत आसा ते म्हळ्यार वेर्लेकार, शिरोडकार, शिंक्रे, पारोडेचे कामत, हें लोक कुडतरी गांवांत येवन सुमार 150 वर्सा जाली, तेन्नां ह्या गांवच्या लोकांक देवाच्या कार्य करपाक कितेंय जाय जाले तेन्नां त्या सांस्कृतिक कार्यक्रम जावपाक लागलें, आनी तो कुडतरी गांवचो एक म्हत्वाचो सण जावपाक लागलो. पूण कांय तेपान मागीर श्री विठ्ठल पुजन बंद पडलें, आनी मागीर त्याच काळांत थंय शाळा सुरू जाली आनी थंयच श्री सरस्वतीचे पुजन जावपाक लागलें. हें सरस्वती पुजन आनी ताच्यो कार्यावळीं तीन दीस चलताल्यो. थंय भजन, किर्तन आनी नाटकां जातालीं, आनी दर ओमाशेक भजनां जातालीं.

श्री. शांतादुर्गा संस्थान चामुंडेश्वरी महामया देवरस्थान आवडे केपे, हांगां कुडतरचो लोक जात्रेक वतालो आनी तेल दिताले आनी दस-याक कोबडो दितालें आनी दस-याक वचून कौल हाडटाले. जात्रेच्या दिसानीं एका दीसा कुडतरची गांवची थंय पालकी आसतालीं. 1937 वर्सा कुडतरी गांवच्या लोकांनीं पालखीत दवरपाखातीर एक चांदिची मुर्ती कानचोळी मोठ्या मिरणुकेतल्यान सरगेस्त वासू नारायण शिरोडकार हांच्या हस्तूकी श्री क ओपलीं. आनी हीं मुर्ती फामाद मुर्तीकार मुंकुद वासुदव वेर्णेकारान तयार केल्लीं. 1948 वर्सा कुडतरी गांवांत एक रघुवीर नांवाचो मास्तर आयलो, आनी त्यांच काळांत एक समाज कार्यकरतोय आयलो. आनी दोगांयनीं मेळून ‘’गृहलक्ष्मी मुष्टी फंड संस्था’’ स्थापन जाली. तीं खूब उपयोगाक पडलीं पुण कांय तेपान तीं बंद पडली.

1948 कुडतरी गांवांत उत्साहाचे वातवरण तयार जालें. गांवच्या लोकांनीं “लोक सेवा समाज” स्थापन केलो, आनी पयलीं काळासावन आशिल्लीं तीं शाळां ‘श्री शांतादुर्गा चामुंडेश्वरी विद्यालय’ हीं शाळां सुरु केली आनी हीं शाळां सरगेस्त विश्वंभर गणेश शिरोडकार हांच्या सालांत आसलीं. ह्या शाळेंत श्री चामुंडेश्वरी देवीचे पायणेल दवरलें आनी थंय तिची पुजा करपाक लागलें. दर आयतराक ननेमान आरत्यो आनी भजनां जावपाक लागलीं, आनी सगळे लोक भक्तीभावान त्या देवीकडे सांगणीं करतालें आनी गाराणीं घालतालें. दर वर्सा शारदात्सव जातालो आनी त्या निमतान भजनां, किर्तना आनी नाटकां जातालीं. फुडे थंय वाचपघर जालें आनी रोखडेंच बंद पडलें. थंय लक्ष्मीपुजन जातालें मागीर थंय देवूळ जालें. ‘श्री शांतादुर्गा चामुंडेश्वरी विद्यालयांत शिकून जायते लोक नामनेक पावलें आनी व्हडल्यावचू हुद्यार पावलें. अशे तरेन कुडतरी गांवचे लोक तें देवळां पासून आपलीं सांस्कृतिक जीण भागयतालें.

पुर्तुगेच्या तेंपार ज्या लोकांनीं ह्या समजाची घुरीं सांभाळीं ते म्हळ्यार, सरगेस्त कृष्णात विठ्ठ वेर्लेकार, अमृराव नारायण शिरोडकार, हातुतलें कांय अध्यक्ष देवळांचे आसलें,आनी एक म्हत्वाचो मनीस म्हळ्यार पुंडलीक सावळा हळर्णकार ताणें दर आयतरा वचून दिवली पेटोवन भजन, आरत्यो केल्यो. हें सगळें आसून लेगीत सगळ्यांक आपणालें स्वताचे दवूळ जायशें दिसलें. पुण कुडतरी गांवांत चड क्रिस्तवांची वस्ती आशिल्यान मदेकांक जागो मेळप कठिण जालें. मागीर देवी कृपेन तो मेळ्ळो. 1990 वर्सा युवा पिडिन एक जागो घेवपाक चितलो आनी एका क्रिस्तांव भाटकाराकडल्यान बाबुश व्हिगसाकडच्यान तो घेतलो, आनी सगळ्यांच्या सहकार्यांत ते यशस्वी जालें. जीं शाळां आसलीं तीं गोंयमुक्ते उपरांत सरकारान चलयलीं आनी मागीर सरकारी जाग्यार व्हेलीं. लोक सेवा बंद करुन श्री शांतादुर्गा चामुंडेश्वरी समाजांत विलीन केलो. श्री शांतादुर्गा चामुंडेश्वरीचे उदिश्ट सांस्कृतिक स्वरुपाचे आसलें, आनी दवूळ बांदून लोकांची सांस्कृतिक भूभागोवपाची.

देवूळ बांदपाक सुरु जाल्लें, सगळे सरकारी काम आसा ते देवूळ बांदपांखातीर तें करुन, देवूळ बांदपाक सुरू जाल्लें आनी जायत्या हिन्दू भावानीं तशेंच क्रिस्तवानीं मदत केलीं. देवूळ तश तशें घडत गेलें. खूब जाणानीं तकालस घेतल्या पुण उलेख करपा सारको जाणीं खूब तकालस घेतल्लीं ते म्हळ्यार श्री वसंत दत्ता वेर्लेकार. इंजिनियर श्री सुहास प्रभू नागवेकार हाणीं देवळाचो आराखडो तयार केलो, देवळाचे बांदकाम श्री वामन कोरगांवकारान केले, श्री.पै.मांजरेकारान दवीच्यो पाशाणीं मुर्त्यो तयार केल्यो कारकल कर्नाटक हांगच्यांन. 1994 सुमाराक देवूळ बादून जालें. बांदून जातकच चैत्र सप्तमीक 2 मे 1994 वर्सा सोमाराक देवळाची प्रतिष्ठापना जालीं

देवूळ बांदतकच जायते उत्सव जावपाक लागलें ते म्हळ्यार

• फाल्गून म्हयन्यातलीं होळी
• चैत्र शु . म्हयन्यांत मनमंतान संवत्सर
• चैत्र कृ. पक्ष सप्तमी वर्दापनदिन सुवाळो
• श्रावणांतल्या प्रत्येक आयतरा आनी सोमाराक भजन आनी आरत्यो, आनी शेवटच्या सोमारांक रात्रची सार्वजनिक पालखी आसता.
• आश्विन शु. नवरात्रां जातात
• आश्विन शुध्द महानम, कुमारिका पुजन, दश्मी, पालखी, आरती, प्रसाद आनी कौल.
• आश्विन म्हयन्यांत कौजागिरी पौर्णिमा
• आश्विन म्हयन्यांत लक्ष्मी पुजन कार्यक्रम
• कार्तिक शु. म्हयन्यांत तुळशी लग्न
• पौष पौर्णिमेक जात्रां जाता.

देवळांत जायते कार्यक्रम जातात, भुरग्यांखातीर आनी बायलां खातीर ते कार्यक्रम जात्रेक आनी वार्षिक उत्सांवां दिसा जातात.

• बायलो ज्यो कार्यावळीं करतात त्यो म्हळ्यार,श्रावण म्हयन्यांतलो शुक्रार, बायलो देवळांत वचून सगळीं एकठांय जमून लक्ष्मीपुजन करतात. मकर संक्ररांतेक सगळ्यो सुवसिनीं देवळांत वचून हळदी कुंकूची कार्यावळ करतात, देवळांत जेवण आसता तेन्नां बायलो एकठांय येवन रांदतात.
• असो कुडतरी गांव, क्रिस्तांव आनी हिन्दू भाव एकठांय येवन सगळें उत्सव मायेमोगान करतात.