Osasun publikoa ekintza kolektiboaren bidez gizabanakoaren gaixotasunak prebenitzeko, osasuna mantentzeko edota berreskuratzen laguntzeko eta bizitza luzatzeko, gizartearen ahalegina antolatu eta zuzentzeko zientzia eta tekniken multzoa da.
Osasun publikoak, zientzia gisa, mende bat baino ez du, baina herrien osasuna kontserbatzeko senaren adierazpenak gizadiaren historiaren hasieratik daude.
Osasuna zaintzea eta sustatzea, biztanleria osoari edo biztanleriaren talde zehatz bati aplikatuta.
Osasun publikoaren arloak komunitate baten ongizaterako prebentzioa, diagnostikoa, ebaluazioa, ikerketa eta neurriak hartzea bilatzen du.
OMSren arabera, osasun publikoa honela definitzen da: "osasun publikoa komunitatearen osasuna sustatu, mantendu eta babestera eta gaixotasunak, lesioak eta ezintasuna prebenitzera zuzendutako gizarte baten erantzun antolatua da".
Bizimodua: Osasunean eragin handiena duen determinatzailea da eta osasuna sustatzeko edo lehen mailako prebentzioko jardueren bidez gehien alda daitekeena.
Giza biologia: herentzia genetikoa da, eta gaur egun ezin da aldatu eskura dagoen teknologia medikoarekin.
Osasun-sistema: Osasunean eragin txikiena duenetako bat da, eta, hala ere, biztanleriaren osasuna zaintzeko baliabide ekonomiko gehien jasotzen dituen osasun-determinatzailea da, herrialde garatuetan behintzat. Garapen-bidean dauden herrialdeetan eta, bereziki, landa-eremuetan, teknologia sinpleek, hala nola zulo-komunek, giroa saneatu dezakete aire librean libratzea saihesteko.
Ingurumena: Airearen, uraren, lurzoruaren eta ingurumen psikosozial eta soziokulturalaren kutsadura, naturako faktoreen arabera.
Biologikoa (bakterioak, birusak, onddoak, etab.)
Fisika (erradiazioak, keak, hondakinak, etab.)
Kimika (hidrokarburoak, beruna, plagizidak, etab.)
Psikosoziala eta soziokulturala (mendekotasunak, indarkeriak, estresa, lehiakortasuna, etab.)
Osasun publikoko jarduerak dira, ingurumenaren kontrol sanitarioa helburu dutenak, zentzurik zabalenean, eta lurzoruaren, uraren, airearen, elikagaien eta baliabideen kutsadura kontrolatzen dute. Gainera, herritarrentzako arrisku-faktoreak detektatzen dituzten gizarte-segurantza eta gizartearentzako osasun-programak egiten dituzte. Edozein populazio inplikatzen duten gaixotasunei irtenbidea emateko alternatibak ematea.
Galduz gero osasuna berreskuratzeko egiten diren jarduera guztiak dira, eta jarduerak bi mailatan hedatzen dituzten osasun-laguntzako zerbitzuen ardura dira: lehen mailako arreta eta ospitale-arreta.
Gizabanakoen eta kolektibitateen osasuna sustatzen saiatzen diren jarduerak dira, bizimodu osasungarriak hartzea sustatuz, masa-komunikabideen bidez osasun-hezkuntzako esku-hartzeen bidez, eskoletan eta lehen mailako arretan.
Komunitateak antolatutako jarduera batzuek osasunean eragiten dute, hala nola:
Galduz gero osasuna berreskuratzeko egiten diren jarduera guztiak dira, eta jarduerak bi mailatan hedatzen dituzten osasun-laguntzako zerbitzuen ardura dira: lehen mailako arreta eta ospitale-arreta.
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Osasun publiko, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.