Okzitania (Occitània, ahoskatuta: /utsiˈtanjɔ/, /uksiˈtanjɔ/, /ukʃiˈtanjɔ/, /uksiˈtanja/) okzitaniera hizkuntza hitz egiten den lurraldeari deritzo.
Okzitania | |||
---|---|---|---|
Occitània | |||
Occitanie.png | |||
Geografia | |||
Hiriburua | Bordele, Limoges, Marseilla, Niza, Tolosa | ||
Azalera | 190.000 | ||
Kontinentea | Europa | ||
Administrazioa | |||
Demografia | |||
Biztanleria | 16.922.045 | ||
Dentsitatea | 85,42 bizt/km² | ||
Erabilitako hizkuntzak | ikusi | ||
Bestelako informazioa | |||
Ordu eremua | ikusi
|
Frantziaren Midia, Italiako Piemonte eta Kataluniako Arango harana barne biltzen ditu.
Bearnok (eskualde okzitaniarra da) eta Ipar Euskal Herriak batera osatzen dute Frantziako 64. departamendua (Pirinio Atlantikoak). Gainera, zenbait talde okzitaniarzaleren aburuz, Baiona, Biarritz eta Angeluko inguruak ere kontuan izan beharko lirateke Okzitaniaz hitz egitean.
Okzitania literatura latindarrean XIII. mendearen bukaeran sorturiko terminoa da. Bi espresioren kontrakzioz sorturikoa da, Okz lenga d'Ocari erreferentzia eginez, Dantek emandako izena eta, itania ziurrenik Akitania terminoaren imitaziotik aterata.
Okzitania lau estatutan banatuta dago: Frantzia, Espainia, Italia eta Monako. Azken hiruretan hauexek dira banaketa administratiboak:
Frantziari dagokionez, eskualde hauetan banatu zituzten bere lurrak:
Estatu horretako 39 departamenduk Okzitaniako lur eremuak dituzte. 27 bere osotasunean dira okzitaniarrak, bost nagusiki eta beste zazpik lurraldeko erdia baino gutxiago den zatia dute Okzitanian. Departamenduko kodeak lagunduta eta horren arabera ordenatuta, hauexek dira:
|
|
|
(Oharra:*1999; **2004; ***2005)
Okzitania zazpi zonalde orografikotan bana daiteke:
* Loira ibaiaren arroa, Vienne, Allier, Creuse eta Gartempe ibaiekin.
Herrialdeko beste ibai batzuk dira Aturri, Charente, Aude, Argeç, Var, Eure, Illa, Llui, Midouze Midou eta Sason.
Laku nagusiak hauek dira: Airolha, Leucata edo Salses, Lacanau, Casau, Sijan, Biscarrosse, Carcanc, Taur, Mauguòu, Mar de Berra, Òrt , Charpal, Arcachon, Leon eta Sostons.
Okzitaniako biztanleek hiru hizkuntza nagusi indartsu erabiltzen dituzte: frantsesa eta italiera batik bat eta, neurri txikiagoan, gaztelania. Baina lurraldeari ezaugarri nagusia ematen dion hizkuntza ere egiten dute, okzitaniera alegia. Eta berarekin batera, baita beste mintzaira gutxitu batzuk ere: katalana esate baterako. Halaber, mugakideak dituzte beste hiztun gutxitu batzuk, mendebaldetik ekialdera euskaldunak, aragoieradunak eta katalanak.
Folk musika arloan, aipatzekoa da Xarnege taldea, Ipar Euskal Herria eta Gaskoniaren tradizioak uztartzen dituena.
Erdi Aroan, trobadore okzitaniarren jarduera nabarmena izan zen. Bestela, idazle klasikoen artean Frédéric Mistral azpimarragarria da, eta garaikideen artean bestela Adelina Yzac elebiduna dugu.
Okzitaniar sukaldaritzak Mediterranear sukaldaritza delakoaren barruan koka badaiteke ere, Kataluniako edo Italiakoengandik bereizten dituen elementuak ditu; eta Frantses estatuko iparraldeko sukaldaritzarekin desberdintasun nabariak ditu.
Mediterraneo itsasoaren inguruko beste lur batzuetan erabiltzen diren oinarrizko osagai eta zaporeak konpartitzen ditu (okela, arraina, barazkiak, oliba-olioa); ezaugarri berezia perrexila, erromeroa, ezkaia, oreganoa edo albaka bezalako belar aromatikoen erabilera zabala da. Baina Atlantiko aldera ere hurbiltzen da: kaloria gehiago duten gaztak, pateak, esne-gaina, gurina...Kostaldea-barnealdea banaketa ere pertinentea delarik, azkenean azpieremu gastronomikoak egiteko orduan mugaketak gutxi gorabehera okzitanieraren dialektoenarekin bat egiten du.
Eskualdeak izaera politiko uniformerik ez duenez, ikur okzitanoek ofizialtasun maila ezberdinak dauzkate lurraldearen arabera. Erabilienen artean aipa daitezke:
Okzitanian aukera politiko nazionalista gutxiengoa da, eta hauteskundeetan ez du inoiz emaitza aipagarririk lortu.
Okzitaniar nazionalismoak 1959an izan zuen bere lehen adierazpide politikoa, Francés Fontan-ek Partit Nacionalista Occità (gaur egun Partit de la Nacion Occitana) sortu zuenean. Ondoren, hainbat erakunde eta alderdi sortu ziren, Volèm Viure al País aldarrikapen mugimendua horien artean, 1974ean. Halaber, Partit Occitan sortu zen, Frantziako hauteskunde orokorretara eta eskualde hauteskundeetara aurkeztu izan den alderdia. 2003an, alterglobalizazio mugimendutik Gardarem la Tèrra alderdia sortu zuten.
- Bestelako mugimendu okzitaniarzaleak:
- Desagertutako erakunde nazionalistak:
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Okzitania, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.