Irene Papas: Greziar atorea eta abeslaria

Kantaria eta dantzaria zen; gaztetan ekin zion zinema-antzezle lanari. Estatu Batuetan, Frantzian, Italian eta Ingalaterran egin zuen lan. Filmetan erakutsitako indarraren adibide onak dira: Attila (1954), Tribute to a Bad Man (1956, Gizon gaizto bati tributoa), The Guns of Navarone (1961), Zorba the Greek (1964), Cristo si e fermato a Eboli (1979, Kristo Ebolin gelditu zen ), Z (1969) eta Erendira (1983).

Irene Papas
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Ειρήνη Λελέκου
Jaiotza	Chiliomodi (en) , 1929ko irailaren 3a
Herrialdea	Grezia
Heriotza	Chiliomodi (en) , 2022ko irailaren 14a (93 urte)
Hobiratze lekua	Cemetery Chiliomodi Corinthia (en)
Heriotza modua	berezko heriotza
Familia
Ezkontidea(k)	Alkis Papas (en)  (1947 -  1951) José Kohn (en)  (1957 -  1957)
Bikotekidea(k)	ikusi Marlon Brando
Anai-arrebak	ikusi Evangelie Lelekou - Manthopouloy (en) Despina Lelekou -Tataki (en)
Familia	ikusi Manousos Manousakis (en) (iloba) Aias Manthopoulos (en) (iloba)
Hezkuntza
Hizkuntzak	greziera greziera modernoa
Jarduerak
Jarduerak	aktorea eta abeslaria
Jasotako sariak	ikusi National Board of Review Award for Best Actress  (1971) : The Trojan Women (en) Arte eta letren komendadorea  (1995eko urtarrilaren 26a) Commander of the Order of the Phoenix Knight Commander of the Order of Alfonso X honorary doctorate at the University of Rome Tor Vergata  (2001)
Musika instrumentua	ahotsa

Hirurogeita hamar paper baino gehiago interpretatu zituen mende erdian. Katina Paxinouren ondoren, XX. mendeko heleniar aktore handietako bat Izan zen. Melína Mercoúriren garaikidea, Irene Papas nazioarteko ospetsu izaten hasi zen film arrakastatsu hauetan, hala nola, Navarongo kanoiak edo Zorba, grekoa 1969ko Costa-Gavras-en Z.

Irene Lelekou 1929ko irailaren 3an jaio zen Chiliomodin (Corintia, Grezia), gurasoak ziren irakasleengandik ikasi zuen. Aita, antzerki klasikoko irakaslea, eta ama, ipuinak eta alegiak kontatzen zizkion eskolako irakaslea ziren. Papasek bizia ematen zien kontakizun haiei etxeko ispiluaren aurrean. Harrezkero, interprete on gisa, ez zuen inoiz barruan zuen neskatoa hil, esan zuen behin aktoreak.

Atenasko Antzoki Grekoaren Eskola Nazionalean ikasi zuen, eta hortik Greziako Antzoki Nazionalera pasatu zen. Bertan, aktore tragiko gisa nabarmendu zen Las Troyanas, Medea (Euripides) eta Electra (Sofokles) lanetan.

Irene Papas Grezian hasi zuen bere karrera zinematografikoa. Elia Kazanek aurkitu zuen, eta oso arrakastatsuak izan ziren haren nazioarteko fama eman zioten filmak, besteak beste, Anthony Quinnekin batera egindako Los cañones de Navarone eta Zorba el griego, eta Electra (1962), Michael Cacoyannisen zuzendaritzapean. Zuzendari horrekin tragedia grekoen hainbat heroiren rola egin zuen zenbait filmetan: Antigona (1961), Ifigenia (1977) eta Katharine Hepburn eta Vanessa Redgraverekin batera Las troyanas (1971).

Irene Papasek mitologia grekoan antzeztu zituen pertsonaia batzuk Medea, Electra, Klitemnestra, Helena, Penélope eta Anticlea dira. Federico García Lorcaren pertsonaiak ere egin zituen Yerma eta Bodas de sangre antzezlanetan, eta Katalina Aragoikoa Ana de los mil días/Mila eguneko Ana izeneko filmean.

Meridan

1988ko udan, Badajozeko Meridako Antzerki Jaialdira (Espainia) gonbidatu zuten, eta poesia greko berriaren errezitaldia aurkeztu zuen, grekoz eta gaztelaniara itzulita, hispaniar ebakera perfektuarekin eta kantatutako zatian bigarren mailan aritu zen piano batekin.

Europako emakume

2002an "Europako Emakumea" (Europe's woman) izendatu zuten. Andreas Papandreu greziar lehen ministroaren lagun pertsonalak maitasun-harreman bat izan zuen Marlon Brandorekin. Federico Fellini zuzendaria Irene Papasen lanaren miresle handia zen. Alkis Papas aktore eta zuzendariarekin ezkonduta egon zen.

Abeslari

Abeslaria ere izan zen: Irene Pappas canta Mikis Theodorakis CDa 2006an kaleratu zuen ofizialki FMko (FM B0πGSA8G) etiketaren bidez. Hala ere, hainbat gairen artean, guztiak grekoz kantatuta, aurretik bootleg moduan ibili zen urte askoan. Mikis Theodorakis 1964an ezagutu zuen, Zorba grekoa pelikulan elkarrekin lan egin baitzuten. Irene Papasek pasioz eta trebetasunez interpretatu zituen kanta batzuk, eta, hala, film beraren antzeko kalitatea lortu zuten: adibidez, Áρνηση-k (Denial, CDan) eta Πεντε Πεντε Δεκα (Five Five Ten, CDtik baztertua); beraz, litekeena da 1964 baino geroago datatzea. Abestien moldaketak eta giro orokorra tradizionalak izan ziren, bouzukiaren erabilera zabalarekin, zeina folklore grekoanf untsezko tresna den.

Irene Papasek bere ahotsa jarri zion Aphrodite's Child taldearen 666. albumeko pieza bati (The Apocalypse of John, 13/18). Geroago, Vangelis (talde berekokide fundatzailearekin), Odes (1979) eta Rapsodies (1985) albumak grabatu zituen.

 

 

1947an Alkis Papas zinema-zuzendariarekin ezkondu zen; 1951n dibortziatu ziren. 1954an, Marlon Brando aktorea ezagutu zuen, eta maitasun-harreman luzea izan zuten, orduan sekretuan izan zutena. Berrogeita hamar urte geroago, Brando hil zenean, berak esan zuen:

"Inoiz ez dut gizon bat maitatu Marlon maite nuen bezala. Nire bizitzako pasio handia izan zen, gehien axola zitzaidan gizona, eta gehien estimatzen nuena ere bai, normalean uztartzen zailak diren bi gauza".

Bere bigarren ezkontza José Kohn zinema-ekoizlearekin izan zen 1957an; ezkontza hori geroago deuseztatu egin zen. Manouso Manousakis zinema-zuzendariaren eta Aias Manthopoulos aktorearen izeba zen. 2003an Anna-Marie Foundation-en administrazio-kontseiluko kide izan zen, Greziako landa-eremuetako biztanleei laguntzeko funtsa. 2013. urtean Alzheimer gaitza izaten hasi zen. 2022ko irailaren 14an hil zen, 93 urte zituela, eta azken urteak Chiliomodi jaioterrian igaro zituen.

 

Jarraian lana eta norena den, hurrenez hurren:

• 1961: Berlingo Nazioarteko 11. Zinemaldia (Aktore onena, Antigo filmerako)
• 1962: Salonikako Nazioarteko Zinemaldia (aktore onena, Elektra filmerako)
• 1971: National Board of Review (Emakumezko aktore onena, The Trojan Women filmerako)
• 1987 Veneziako Zinemaldiko epaimahaiburua
• 1993: Golden Arrow saria bizitza osorako, Hamptonseko Nazioarteko Zinemaldian[60]
• 1993: Antzerkiko Flaiano Saria(Carrera Saria
• 2009: Leone d'oro alla carriera (Golden Lion lasterketa-saria), Veneziako Biurtekoa

• Greziako Fenixaren Ordenako komandantearen, Frantziako Arteen eta Lettroen komandantearen eta Alfontso X.aren Ordena Zibileko komandantearen, Espainiako Jakintsuaren, ohoreak jaso zituen.
• 2017an iragarri zen Greziako antzerki eskola nazionala "Irene Papas – Atenasko eskola" berri batera aldatuko zela Atenasen, Agiou Konstantinou kalean, 2018tik.