Η Ειρήνη Παπά (γεννημένη ως Ειρήνη Λελέκου, Χιλιομόδι Κορινθίας, 3 Σεπτεμβρίου 1929 - Αθήνα, 14 Σεπτεμβρίου 2022) ήταν Ελληνίδα ηθοποιός με διεθνή σταδιοδρομία.
Το 1995 τιμήθηκε ανάμεσα σε πολλές άλλες διακρίσεις και με το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος. Συμμετείχε σε σημαντικές διεθνείς παραγωγές όπως Τα κανόνια του Ναβαρόνε (1961), ο Αλέξης Ζορμπάς (1964) και το Z (1969).
Ειρήνη Παπά | |
---|---|
Όνομα στη μητρική γλώσσα | Ειρήνη Παππά (Ελληνικά) |
Γέννηση | 3 Σεπτεμβρίου 1929 Χιλιομόδι Κορινθίας |
Θάνατος | 14 Σεπτεμβρίου 2022 (93 ετών) Αθήνα |
Συνθήκες θανάτου | φυσικά αίτια |
Τόπος ταφής | Κοιμητήριο Χιλιομοδίου Κορινθίας |
Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
Ιδιότητα | ηθοποιός και τραγουδιστής |
Σύζυγος | Άλκης Παπάς (1947–1951) και José Kohn (1957) |
Συγγενείς | Μανούσος Μανουσάκης (ανιψιός) και Αίας Μανθόπουλος (ανιψιός) |
Όργανα | φωνή |
Βραβεύσεις | National Board of Review Award for Best Actress (1971), Διοικητής του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (26 Ιανουαρίου 1995), Ταξιάρχης του Τάγματος του Φοίνικα, Knight Commander of the Order of Alfonso X και honorary doctorate at the University of Rome Tor Vergata (2001) |
Σχετικά πολυμέσα | |
Γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1929 στο Χιλιομόδι Κορινθίας ως Ειρήνη Λελέκου μέλος οικογένειας δασκάλων, όπως ο παππούς της, οι γονείς της και η θεία της, που την επηρέασαν στη μόρφωσή της. Η μητέρα της Ελένη Λελέκου, από το γένος Πρεβεζάνου (1902-1990), ήταν δασκάλα, από την οποία είχε ακούσει πολλά παραμύθια και ιστορίες. Ο πατέρας της Σταύρος Λελέκος (1870-1968) ήταν καθηγητής κλασικού δράματος, υπήρξε διευθυντής στο σχολείο του Σοφικού Κορινθίας και την έμαθε να διαβάζει αρχαίους Έλληνες. Ανίψια της ήταν ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Μανούσος Μανουσάκης (1950), γιός της αδελφής της Δέσποινας και ο ηθοποιός Αίαντας Μανθόπουλος (1962-2023).
Το 1947 παντρεύτηκε τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Άλκη Παπά (1922-2018), με τον οποίο χώρισαν το 1951, αλλά διατήρησε το επίθετό του. Σύμφωνα με άλλες πληροφορίες ο γάμος τους διήρκεσε από το 1943 έως το 1947. Δεν απέκτησε δικά της παιδιά.
Η ίδια είχε αποκαλύψει το 2004 στην ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera, μετά τον θάνατο του Μάρλον Μπράντο, ότι είχαν συναντηθεί το 1954 στη Ρώμη, και ότι είχαν συνάψει μακροχρόνια σχέση. Όπως είπε τον εκτιμούσε πολύ, ήταν το «μεγάλο πάθος της ζωής της» και συναντήθηκαν για τελευταία φορά το 1999 στην Αθήνα.
Το 2013, διαγνώστηκε με τη Νόσο Αλτσχάιμερ. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της έμενε σε κατ’ οίκον φροντίδα στην οικία της ανιψιάς της στη Κηφισιά, όπου και απεβίωσε στις 14 Σεπτεμβρίου 2022 σε ηλικία 93 ετών.
Ξεκίνησε από την ηλικία των 15 ετών ως ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε διάφορες εκδηλώσεις. Παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, που τότε ονομαζόταν Εθνική Σχολή Κλασικού Θεάτρου με δασκάλους τους Γιώργο Γληνό, Νικόλαο Παρασκευά, Λουκά Καρυντινό, Πέλο Κατσέλη, Δημήτρη Ροντήρη, κλπ.
Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1948, στην επιθεώρηση των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου Άνθρωποι… Άνθρωποι, στη Λυρική Σκηνή. Στην αυτοβιογραφία του ο Αλέκος Σακελλάριος, γράφει ότι την πρωτοείδε στο Σύνταγμα. Λόγω της εμφάνισής της, της ένδυσης και του περπατήματος της του έμοιαζε σαν «ζωντανή Καρυάτιδα». Την παρουσίασε στον Φίνο και έπαιξε στην πρώτη της ταινία το 1948, που ήταν οι Χαμένοι άγγελοι του Νίκου Τσιφόρου.
Το 1951 έγινε γνωστή διεθνώς με την κοινωνική δραματική ταινία Νεκρή Πολιτεία της Φίνος Φιλμ που προβλήθηκε, αντιπροσωπεύοντας την Ελλάδα, στο Φεστιβάλ των Καννών, του σκηνοθέτη Φρίξου Ηλιάδη και συμπρωταγωνιστή τον Γιώργο Φούντα (ο οποίος εμφανίζεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο) και διαδραματίζεται στον Μυστρά. Στη συνέχεια έλαβε μέρος σε δεκάδες ταινίες, πολλές από τις οποίες ήταν αμερικανικής, γαλλικής και ιταλικής παραγωγής. Ανάμεσα σε αυτές ήταν οι βραβευμένες Τα κανόνια του Ναβαρόνε (1961), ο Αλέξης Ζορμπάς (1964) και το Z (1969). Συμμετείχε και σε ελληνικές ταινίες, όπως οι μεταφορές στην μεγάλη οθόνη των αρχαίων τραγωδιών, Ηλέκτρα (1962) και Ιφιγένεια (1977) που αναδείχτηκαν υποψήφιες για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Επίσης πρωταγωνίστησε το 1967 και στο θέατρο Μπρόντγουεϊ. Το 1979 στο Ηρώδειο, όταν ήταν να παιχτεί το Αντώνιος και Κλεοπάτρα, βρέθηκε σε διαμάχη με τον Δημήτρη Χορν που είχε εκφραστεί απαξιωτικά εναντίον της. Το 1983 εμφανίστηκε στην Επίδαυρο ενσαρκώνοντας την Ηλέκτρα στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, σε μια παραγωγή του ΘΟΚ, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, με τον οποίο είχε συνεργαστεί και στον κινηματογράφο.
Σύμφωνα με τον κριτικό Ρότζερ Ίμπερτ, είχε τρία «μειονεκτήματα», το ύψος της, που έκανε πολλούς ηθοποιούς να μην θέλουν να σταθούν δίπλα της, την ομορφιά της που ήταν ανταγωνιστική για τις άλλες ηθοποιούς και τη «βαριά» πελοποννησιακή προφορά της. Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα, είχε πει ότι είναι «η πανέμορφη και μεγαλοπρεπή φιγούρα που ενσαρκώνει τη γυναικεία ψυχή στη βαθύτερη έκφραση της και η εικόνα της Ελλάδας όλων των εποχών».
Τιμήθηκε με το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο το 1995.
Το 2008, η Ιταλία την τίμησε με το «Βραβείο Ρώμη» στο αρχαίο θέατρο της «Όστια Αντίκα». Τότε όταν παρέλαβε το βραβείο είχε πει: «Δεν ξέρω αν πρέπει να γελάσω ή να κλάψω, μπορώ μόνο να πω ότι η Αθήνα θα είναι πάντα η μητέρα μου, αλλά η Ρώμη, παράλληλα, είναι δεύτερη μητέρα μου, από ξεκάθαρη επιλογή μου». Στην Ιταλία συνεργάστηκε με πολλούς Ιταλούς σκηνοθέτες και οι Ιταλοί την αγάπησαν, λέγοντας Bella Greca και Irene Nostra (δηλ. «η δικιά μας Ειρήνη»). Στην Ιταλία κατέφυγε τα χρόνια της χούντας, δεδομένου ότι ήταν υποστηρίκτρια του κομμουνισμού.
Η Πορτογαλία έδειξε την εκτίμησή της με την υποστήριξη στο θέατρο που ίδρυσε εκεί για να παίζονται αρχαίες τραγωδίες. Γι' αυτό το θέατρο η Ειρήνη Παπά διέμενε στην Πορτογαλία τα τελευταία ενεργά χρόνια της.
Το 2000 τιμήθηκε με τον τίτλο «Γυναίκα της Ευρώπης» και το 2009 με τον Χρυσό Λέοντα Μπιενάλε του Θεάτρου της Βενετίας, από τα χέρια του σκηνοθέτη Μαουρίτσιο Σκαπάρο.
Τα τελευταία χρόνια είχε τιμηθεί και με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Τορ Βεργκάτα της Ρώμης στην Ιταλία. Συνολικά έλαβε περισσότερες από 24 τιμητικές διακρίσεις και βραβεία.
Την περίοδο της Χούντας αυτοεξορίστηκε εκτός Ελλάδας και ανέπτυξε αντιδικτατορική δράση. Ήταν μέλος του ΚΚΕ, αλλά θαύμαζε την προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου.
Ενδεικτικά:
Έτος | Τίτλος | Ρόλος |
---|---|---|
1948 | Χαμένοι άγγελοι | Λιάνα |
1951 | Νεκρή πολιτεία | Λένα |
1952 | Le infedeli | Λουίζα Ατσάλι |
1953 | Για όλες όσες πόνεσαν (Vortice) | Κλάρα |
Dramma nella Casbah | Ιβόν Λεμπό | |
Μια από εκείνες (Una di quelle) | Μόνικα | |
1954 | Αττίλας, η μάστιξ του Θεού (Attila Fragello di Dio) | σύζυγος Αττίλα |
Θεοδώρα, η αυτοκράτειρα του Βυζαντίου (Teodora, l’imperatrice de Bisanzio) | Φαιδία | |
1956 | Ελύγισα για πρώτη φορά (Tribute To A Bad Man) | Ιοκάστη Κωνσταντίνου |
The Power and the prize | ||
1959 | Ψιτ... κορίτσια | Ελένη |
Μπουμπουλίνα | Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα | |
Η λίμνη των στεναγμών | κυρα-Φροσύνη | |
1960 | Αναξιόπιστη | |
1961 | Αντιγόνη | Αντιγόνη |
Τα κανόνια του Ναβαρόνε (The Guns of Navarone) | Παρία Παπαδήμου | |
1962 | Αντιγόνη | Αντιγόνη |
Ηλέκτρα | Ηλέκτρα | |
1964 | Αλέξης Ζορμπάς (Zorba the Greek) | χήρα |
1967 | A ciascuno il suo | Λουίζα Ρόσιο |
1968 | Οδύσσεια (Odissea) (τηλεοπτική μίνι σειρά) | Πηνελόπη |
1969 | Ζ[εκκρεμεί παραπομπή] | Ελένη |
1971 | Τρωάδες | Ελένη |
1976 | Ο λέων της Αραβίας (The Message) | |
1977 | Ιφιγένεια | Κλυταιμνήστρα |
1979 | Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι (Cristo si è fermato a Eboli) | Τζούλια Βένερε |
1983 | Ερέντιρα (Erendira) | γιαγιά |
1993 | Πάνω, κάτω και πλαγίως | Μαρία |
1997 | Οδύσσεια (τηλεοπτική μίνι σειρά) | Αντίκλεια |
2001 | Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι (Captain Corelli's Mandolin) | Δροσούλα |
2002 | Και το τρένο πάει στον ουρανό | Ελένα Μιχαήλοβνα |
2003 | Λόγια μιας ταινίας (Um Filme Falado) | Έλενα |
Περισσότερες πληροφορίες για κάθε παράσταση εμφανίζονται ενεργοποιώντας τον σύνδεσμο που υπάρχει στο όνομα της κάθε παράστασης
This article uses material from the Wikipedia Ελληνικά article Ειρήνη Παπά, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Το περιεχόμενο είναι διαθέσιμο υπό CC BY-SA 4.0 εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ελληνικά (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.