Asturiera, bable ere deitua, hizkuntza erromantzea da, familia ibero-erromanikokoa.
Era berean, asturleonera hizkuntzaren familia barnean dago.
Asturiera | |
---|---|
asturianu | |
Asturieraren dialektoak eta, berde argiz, eonaviera. | |
Datu orokorrak | |
Lurralde eremua | Espainia |
Hiztunak | 550.000 (100.000 ama hizkuntza) |
Rankinga | ez 100 mintzatuenen artean |
Eskualdea | Asturias |
UNESCO sailkapena | 3: arriskuan |
Araugilea | Academia de la Llingua Asturiana |
Hizkuntza sailkapena | |
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza italikoak hizkuntza erromantzeak mendebaldeko hizkuntza erromantzeak hizkuntza galo-iberiarrak hizkuntza ibero-erromantzeak Iberia Mendebaldeko hizkuntzak Astur-leones | |
Informazio filologikoa | |
Hizkuntza-tipologia | subjektu aditza objektua eta SOV hizkuntza |
Genero gramatikalak | genero maskulinoa eta genero femeninoa |
Alfabetoa | latindar alfabetoa |
Hizkuntza kodeak | |
ISO 639-2 | ast |
ISO 639-3 | ast |
Ethnologue | ast |
Glottolog | astu1246 eta astu1245 |
Wiki | ast |
UNESCO | 332 |
IETF | ast |
Endangered Languages Project | 966 |
Hizkuntzak izen ugari hartzen ditu ohituraren arabera: asturianu, llingua asturiana edo bable; hala ere, azkena maiz hizkuntza gutxiesteko erabili izan da.
Estimazioen arabera, 550.000 bat lagunek hitz egiten dute Asturiasen (100.000k jatorrizko hizkuntza gisa dute).
Asturiasen hitz egiten da, batez ere: mendebaldean, galizierarekin oso nahasia, eonaviera edo fala esaten zaio.
Leon, Zamora eta Salamancan mintzatzen dena astur hizkuntza familiaren (asturleonera) dialekto berezitzat hartu ohi da, leonera (llionés) izenarekin.
Extremadura eta Kantabriako zonalde batzuetan ere aldaera bereziak mintzatzen dira, hizkuntza beregaitzat ere hartzen diren arren: extremeñoa eta montañera.
Portugalgo ipar ekialdean, Miranda do Douro inguruan, berriz, mirandera hitz egiten da (izaera ofiziala du): leoneraren aldaera da.
Asturiera hiru dialektotan banaturik dago: mendebaldekoa, erdialdekoa eta ekialdekoa eta horiek, era berean, zenbait azpidialektotan. Gainera, Llanes eta Ribeseyako tejeroek hizkera bat sortu zen, xíriga izenekoa.
Historian zehar, asturiera ez da hizkuntza onartua izan eta, askotan, espainieraren dialektotzat hartu dute zenbaitek.
Gaur egun, Asturiasko Printzerriko Autonomia Estatutuko 4. artikuluaren arabera babestuta dago, baina koofizialtasun izaerarik gabe.
Gaztela eta Leonen leonerak ez du inongo errekonozimendurik: soil-soilik, Leongo Unibertsitatean kurtso bat eskaintzen da eta Leon nahiz Zamorako udal batzuek erabiltzen dute.
Portugalen, mirandesa (Miranda do Douroko aldaera) ofiziala da, portugesarekin batera.
Mirandesak bere ahozkotasun ezaugarri eta idazketa-arauak ditu eta leonerarekin lotu izan da. Asturiera, hala ere, erdialdeko dialektoan oinarrituz idatzi da. Asturieraren gramatika, hiztegia eta ortografia arauak dialekto horretan oinarritzen dira, baina mirandesak grafia portugaldarraren eragina du.
Gaspar Melchor de Jovellanos ilustratua bultzatzaile handienetarikoa izan zen eta Josefa arreba, lehen emakume esanguratsua.
XIX. mendean, aipatzekoak dira Xosé Caveda y Nava, Xuan María Acebal eta Teodoro Cuesta poetak eta, agian guztien gainetik, Fernán Coronas.
Egile garaikideen artean, Manuel Asur eta Xuan Bello azpimarratuko ditugu.
Llan de Cubel, Dixebra eta Xera taldeak nabariak dira, folk musikaren arloan.
Academia de la Llingua Asturiana erakundeak hizkuntza arautzen du 1980tik. Beste alde batetik, Xunta Pola Defensa de la Llingua Asturiana eta Conceyu Abiertu pola Oficialidá taldeak ofizialtasunaren aldeko aldarria zabaltzen ari dira azken aldiotan.
Wikiztegian orri bat dago honi buruz: asturiera . |
Hizkuntza honek bere Wiki du: Bisita ezazu. |
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Asturiera, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.