Askatasunaren Estatua (ingelesez: Statue of Liberty) —jatorrizko izena: Askatasuna, mundua argitzen (ingelesez: Liberty Enlightening the World; frantsesez: La Liberté éclairant le monde)— New Yorken (AEB) kokatutako eskultura erraldoia da.
Askatasunaren Estatua | |
---|---|
AEBko Leku Historikoa | |
Askatasunaren Estatua monumentu nazionala | |
Kokapena | |
Estatu burujabe | Ameriketako Estatu Batuak |
Estatua | New York |
Ameriketako Estatu Batuetako hiri | New York |
Kokapen fisikoa | Liberty Island |
Koordenatuak | 40°41′21″N 74°02′40″W / 40.6892092°N 74.0444253°W |
Historia eta erabilera | |
Garraioa | 1885eko ekaina |
Inaugurazioa | 1886ko urriaren 28a |
Jabea | Parke Nazionalen Zerbitzua |
Komisarioa | Édouard René Lefèbvre de Laboulaye (en) (1871) |
Izenaren jatorria | askatasun |
Arkitektura | |
Arkitektoa | Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc |
Egitura ingeniaritza | Gustave Eiffel Boo Ahaltsua |
Materiala(k) | kobrea, altzairua, hormigoia, Granitoa eta Urrebitsa |
Estiloa | Arkitektura neoklasikoa |
Dimentsioak | Idulki: 47 () m estatua: 46 () m |
Ondarea | |
AEBko Leku Historikoa | 100000829 |
Bisitariak urtean | 4.200.000 |
Webgune ofiziala | |
Askatasunaren Estatua Frantziak New York hiriari oparitutakoa da, AEBetako Independentzia Aldarrikapenaren mendeurrena ospatzeko eta bi nazioen arteko adiskidetasun ikur bezala. 1886ko urriaren 28an inauguratu zen Grover Cleveland AEBetako presidentearen aurrean. Estatua, Frédéric Auguste Bartholdi frantziar eskultoreak egina da, eta barne egitura, Alexandre Gustave Eiffel ingeniariak diseinatu zuen. Eugène Viollet-le-Duc arkitekto frantziarra arduratu zen estatua eraikitzeko erabilitako kobre xaflak aukeratzeaz. 1924ko urriaren 15ean estatua Estatu Batuetako monumentu nazional izendatua izan zen eta 1965eko urriaren 15ean Ellis uhartea gehitu zen. 1984an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen.
Askatasunaren Estatua, New Yorkeko monumentu garrantzitsu bat izateaz gain, ikur bihurtu zen Estatu Batuetan, eta, maila orokorrago batean, askatasuna eta zapalkuntzarekiko emantzipazioa irudikatzen ditu. 1886an inauguratu zenetik, estatua, etorkin europarrek Estatu Batuetara iristean zuten lehen ikuspegia izan zen, Ozeano Atlantikoan zehar bidaiatu ondoren. Arkitekturari dagokionez, estatuak Rodasko koloso ospetsua gogorarazten du, antzinako [[Munduko zazpi mirariak|munduko zazpi mirari]etako bat. Munduko zazpi mirari berrietarako izendatua izan zen, non finalista izan zen.
Édouard Lefebvre de Laboulaye politikari frantsesaren ideia izan zen Frantziak Estatu Batuei opari bat egitea haien askatasunaren mendeurrena ospatzeko. Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila amaitu berria zen eta herrialdea berreraikuntza lanetan ari zen.
Bartholdi eskultoreari egin zitzaion enkargua. Eskultore frantziarra aurrez Suezko kanalean lanean aritua zen eta bertan itsasargi bat egitea pentsatua zuen. Itsasargi honek itxura klasikoa behar zuen izan eta mitologia erromatarreko Libertas jainkosa izan zuen buruan. Ez zen ordea proiektua gauzatu.
Enkargu berria jasota, Egipton izandako ideia berreskuratu eta terrakotazko eredu bat egin zuen. 1871n New Yorkera bidaiatu zuen estatuaren kokapena zehazteko. Bedloe uhartea aukeratu zuen, garai hartan base militarra izan zena, hiriko badiaren sarreran. Uhartea gainera Ellis uhartearen ondoan kokaturik zegoen, eta horrela Europako etorkinek ikusiko zuten lehen irudia izango zen Askatasunaren Estatua.
Estatu Batuen askatasunaren mendeurrena 1876an izanik ordurako amaitu nahi izan zen proiektua baina aurrekontua nabarmen handitu zenez diru bilketak luze jo zuen eta eraikuntzak atzerapena izan zuen. Eskulturaren barne egitura egiteko Bartholdik Gustave Eiffel injeniaria kontratatu zuen. Estatuaren azala osatzeko kobrezko piezak Gaget, Gauthier et Cie enpresan eraiki ziren 1878an. Eskulturaren burua Parisko 1878ko Erakusketa Unibertsalean erakutsi zen. Aurrez 1876ko Filadelfiako Erakusketa Unibertsalean zuzia eta eskua erakutsi zen.
Estatua Frantzian egiten ari zen bitartean Estatu Batuetako gobernuak Bedloe uhartea erosi eta oinarria eraikitzen hasi ziren Bartholdiren diseinua jarraituz.
1884 urterako estatuaren atal guztiak amaituta zeuden. Eskulturaren piezak desmuntatu eta aurrena Rouenera trenez, ondoren Sena ibaian behera itsasontziz eta azkenik Frantziatik AEBetarako bidaia Iseré itsasontzian egin zuen. Estatua 350 piezatan desmuntatu zen eta 214 kutxatan izan zen garraiatua. New Yorken lau hilabete behar izan zuten eskultura berreraikitzeko eta 1886ko urriaren 28an inauguratu zuen Grover Cleveland presidenteak. Inaugurartu eta 1902 artean itsasargi funtzio izan zuen.
Eskulturak mitologia klasikoko jainkosa baten itxura du. Buruan zazpi puntadun koroa darama, zazpi itsaso klasikoak irudikatuz. Koroan 25 leiho daude, lurrean aurkituriko gemak eta eguzkiaren izpiak sinbolizatuz. Diademak Helios jainkoaren diademaren itxura du.
Eskumako besoa altxatua du eta piztutako zuzi bat eusten du. Eskultura klasikoetan ezpata izaten duten postura berean dago, horrela Argien Garaia hobesten du gerra garaiak baztertuz. Ezkerreko besoan taula bat darama eta Estatu Batuen independentziaren urtea ageri da zenbaki erromatarretan idatzia: JULY IV MDCCLXXVI.
Eskulturaren barnealdea altzairu herdoilgaitzez egina dago eta kobrezko azal fina du. Hasiera batean kobre kolorezkoa bazen ere aireak oxidatu egin du eta orain turkesa kolorekoa da. Antortxako sua urrezko laminaz estalita dago.
Estatua bera ekialdera begira dago, Europari begira.
Oinarria laukia da baina 11 punta dituen izar erregular baten gainean dago. Bertan brontzezko plaka batean Emma Lazarus poeta estatubatuarraren The New Colossus olerkia dago idatzita.
« | THE NEW COLOSSUS Not like the brazen giant of Greek fame, | » |
Ezaugarria | Neurria |
---|---|
Estatuaren altuera | 46,05 m |
Oinarriaren altuera | 46,94 m |
Guztizko altuera (oinarria+estatua) | 92,99 m |
Eskumako besoaren luzera | 12,80 m |
Eskuaren luzera | 5,00 m |
Hatz erakuslearen luzera | 2,44 m |
Buruaren altuera | 5,26 m |
Buruaren zabalera | 3,05 m |
Begiaren zabalera | 0,76 m |
Sudurraren altuera | 1,37 m |
Ahoaren zabalera | 0,91 m |
Taularen altuera | 7,19 m |
Taularen zabalera | 4,14 m |
Taularen lodiera | 0,61 m |
Kobrearen pisua | 31 tona |
Altzairuaren pisua | 125 tona |
Hormigoizko zimentuen pisua | 25.500 tona |
Kobrezko laminen lodiera | 2,38 mm |
Monumentu unibertsaltzat hartzen denez, Askatasunaren Estatua eskala ezberdinetan kopiatu eta erreproduzitu da, mundu osoan zehar, hainbat lekutan. Kopia hauek, estatuaren oinarrian dagoen museoaren dendan oroigarri bezala saldutako miniatura soiletatik, zenbait hiritan kokatutako eskala handiko erreprodukzioetara doaz. Estatuaren lehen miniaturak, Gaget, Gauthier & Cie enpresak eginak, 1886ko urriaren 28ko inaugurazio ekitaldian zeuden pertsona ospetsuen artean merkaturatu eta banatu ziren. Lehen erreprodukzio hauek, ondoren eraikitako zenbait erreplikatarako eredu bezala balio izan zuten. Eskala handikoak, gehienak Frantzian eta Estatu Batuetan aurkitzen dira, baina beste hainbat herrialdetan ere badaude, hala nola, Argentina, Austria, Alemania, Italia, Japonia, Txina eta Viet-namen.
Aipagarrienak honako hauek dira:
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Askatasunaren Estatua, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.