Pilzeno: Distrikta urbo en Ĉeĥio

Ĝi situas en okcidenta Bohemio super kunfluiĝo de riveroj Mže, Radbuza, Úhlava kaj Úslava. La urbo kun 181 240 loĝantoj (2023) estas mondfama pro sia biero (Prazdroj [= pra-fonto], Gambrinus) kaj pro la maŝinfabriko Škoda. En la kvartalo Bory troviĝas ŝtata malliberejo por pezaj krimuloj. En 2015 Plzeň kune kun la belgia urbo Mons estis la du Eŭropaj Kulturaj Ĉefurboj.

Plzeň
germane Pilsen
urbo
Flago   Blazono
Oficiala nomo: Plzeň
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Regiono Plzeň
Distrikto	Distrikto Plzeň-urbo
Administra municipo	Plzeň
Historia regiono	Bohemio
Montaro	Plasa montetaro, Ŝvihova montetaro
Tipo de urbo	Statuta urbo
Konataj lokoj	4  - Granda sinagogo  - ZOO Plzeň  - Monumento al viktimoj de malbono  - Historia subterejo en Plzeň
Muzeoj	Okcidentbohemia muzeo, Bierfareja muzeo
Riveroj	5  - Mže  - Radbuza  - Úhlava  - Úslava  - Berounka
Situo	Plzeň
- koordinatoj	49° 44′ 53″ N 13° 22′ 27″ O / 49.74806 °N, 13.37417 °O / 49.74806; 13.37417
Plej alta punkto
- alteco	452 m s. m.
Plej malalta punkto
- alteco	293 m s. m.
Areo	137,65 km² (13 765 ha)
Loĝantaro	181 240 (2023)
Denseco	1 316,67 loĝ./km²
Unua skribmencio	976 Starý Plzenec
- fondo	1290
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	301 00
NUTS 3	CZ032
NUTS 4	CZ0323
NUTS 5	CZ0323 554791
Katastraj teritorioj	23
Partoj de urbo	10
Lokaj partoj	31
Bazaj setlejunuoj	104
Situo enkadre de Ĉeĥio
Vikimedia Komunejo: Plzeň
Retpaĝo: www.plzen.eu
Portalo pri Ĉeĥio

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Losiná, Chrást, Zruč-Senec, Nová Ves, Dobřany, Starý Plzenec, Letkov, Kyšice, Dýšina, Útušice, Štěnovice, Druztová, Město Touškov, Líně, Čeminy, Chotíkov, Vochov, Vejprnice kaj Třemošná.

La urbo estis fondita en 1290. En 1468 estis en Plzeň eldonita la unua ĉeĥlingva presita libro "Trajánská kronika". La ĉefa historia memorindaĵo estas la arkidekana gotika katedralo de Sankta Bartolomeo el la 14-a jarcento, kies turoj estas la plej altaj kirkaj turoj de Ĉeĥio (102 metroj). En 1599 kaj 1600 Pilseno estis rezidejo de la bohemia reĝo Rudolfo la 2-a.

La blazono de Pilseno enhavas kristanan krucon kun la latina devizo "In hoc signo vinces" (= "en tiu signo vi venkos"). Tiu devizo laŭlegende aperis al la romia imperiestro Konstanteno.

La historia urbokerno estas proklamita kiel urba monumentrezervejo. Sur teritorio de la urbo kroma troviĝaj kelkaj aliaj vilaĝaj monumentrezervejoj kaj urbaj kaj vilaĝaj monumentzonoj.

• Gotika katedralo de sankta Bartolomeo (el 1292) kun 102 m alta turo, la plej alta en Ĉeĥio (alireblas ankaŭ belvidejo en alto de 62 m, al kiu kondukas 301 ŝtupoj)
• eksa franciskana monaĥejo kun preĝejo de Ĉielenpreno de Virgulino Maria
• renesanca urbodomo el 16-a jarcento, ornamita de sgrafitoj
• baroka dominikanina monaĥejo kun preĝejo de Sankta Anna el 1711-1714, rekonstruita en 1805-1807 je lernejo, nuntempe Ŝtata scienca biblioteko
• Teatro de Josef Kajetán Tyl
• Granda sinagogo kaj malgranda sinagogo
• Historia subterejo
• Okcidentbohemia muzeo
• Bierfareja muzeo
• Monumento al viktimoj de malbono kaj uniketosa medita ĝardeno en Plzeň-Doudlevce

•  
  Katedralo de sankta Bartolomeo
•  
  Urbodomo
•  
  Domoj sur la ĉefplaco
•  
  Granda sinagogo
•  
  Teatro de J.K.Tyl
•  
  Okcidentbohemia muzeo
•  
  Ŝtata biblioteko
•  
  Pordego de la bierfarejo Pilsner Urquell

En Plzeň estas vojkruco de kvin fervojaj linioj:

• Linio numero 170 de Zdice al Mariánské Lázně kaj Cheb
• Linio numero 190 de Plzeň en direkto Nepomuk - Strakonice - České Budějovice
• Linio numero 183 en direkto Klatovy - Železná Ruda
• Linio numero 180 en direkto Domažlice - Furth im Wald
• Linio numero 160 en direkto Žatec

Tramtransporto en Plzeň funkcias ekde la 29-a de junio 1899.

•   Birmingham (Alabama) en Usono
•   Limoges en Francio
•   Regensburg en Germanio
•   Gera en Germanio
•   Takasaki en Japanio
•   Winterthur en Svislando
•   Santo André en Brazilo
•   Izmir en Turkio
•   Liège en Belgio
•   Hengelo en Nederlando

En la urbo naskiĝis

• Josef Beran, kardinalo
• Jiří Trnka, figurartisto kaj reĝisoro de animigitaj filmoj
• Miroslav Horníček, aktoro
• Miroslav Zikmund, vojaĝisto kaj verkisto
• Jiří Suchý, teatristo, poeto kaj muzikisto
• Karel Gott, kantisto
• Kateřina Kůrková, sportistino-pafistino
• Petr Čech, futbalgolejisto
• Peter Grünberg, germana fizikisto, Nobelpremiito
• Gertrud Fussenegger, germanlingva verkistino

En la urbo studis aŭ agadis

• Bedřich Smetana, muzikkomponisto
• Emil Škoda, fondinto de la firmao Škoda
• František Křižík, inventisto
• Josef Skupa, kreinto de popularaj marionetoj Spejbl kaj Hurvínek
• Pavel Nedvěd, futbalisto

• Discopříběh - filmo, kiu estis filmita en Plzeň

En Plzeň aktivas unu el plej malnovaj Esperanto-kluboj en la lando (fondita en 1905). Rudolf Novák movade aktivis kaj antaŭenigis Esperanton tie en la frua 20-a jarcento.

La formo Pilzeno estas uzita en jenaj libroj:

• Encklopedio de Esperanto, Budapest 1935, p. 294, vidu Frua Esperanto-gazetaro
• Kamarýt, Stanislav: Historio de la Esperanto-movado en Ĉeĥoslovakio, Praha 1983 (uzita 29-foje)
• Krause, Erich-Dieter: Großes Wörterbuch Esperanto-Deutsch, Hamburg 1999, p. 576
• Krause, Erich-Dieter: Großes Wörterbuch Deutsch-Esperanto, Hamburg 2007, p. 1050
• Eichholz, Rüdiger: Esperanta Bildvortaro, Ontario 1988, p. 93/40
• Desmet', Petro - Horváth, Jozefo: Bildvortaro, Antverpeno 2012, p. 247/21
• Schicke, Harald: Germanaj biero kaj bierkulturo, Bánská Bystrica 2006, p. 5 kaj 43
• Pilzeno vokas vin! - invitilo al Renkonto Pilzeno 1967