Palestina Aŭtonomio
La Palestina Aŭtonomio aŭ Palestina Aŭtoritato aŭ Palestina Nacia Aŭtoritato (arabe السلطة الوطنية الفلسطينية, as-Sulṭa al-Waṭanīya al-Filasṭīnīya) estas araba ŝtato en Cisjordanio kaj la Gaza Sektoro.
Ĝi ne havas la plenan aŭtoritaton de ŝtato, kaj luktas kontraŭ Israelo en submilito por la teritorio de la Gaza Sektoro, Cisjordanio kaj orienta Jerusalemo, tero, kiun Israelo kaptis de Egiptio kaj Jordanio en la Sestaga milito de 1967. La Aŭtonomio naskiĝis en 1994.
| Palestina aŭtonomio | ||
|---|---|---|
 | ||
 | ||
| provizora registaro • registara organizaĵo • plenuma povo | ||
| Komenco | 1994 vd | |
| Fino | 5-a de januaro 2013 vd | |
| Poste | Palestino vd | |
| Geografia situo | , 35° 12′ 0″ O 31.8833333335.231° 53′ 0″ N, 35° 12′ 0″ O | |
| Lando(j) | Palestinaj teritorioj • Palestino vd | |
| Sidejo | Ramallah | |
| ||
| Palestina aŭtonomio | ||
| Lingvoj | ||
| Posedatoj | Faisal Al-Husseini International Stadium vd | |
| Retejo | Oficiala retejo | |
Datumoj
- Surfaca areo: 6 242 km²
- Regionoj: Cisjordanio, Gaza Sektoro, Orienta Jerusalemo
- Politika registaro: Palestina Aŭtonomec-Aŭtoritato
- Politika sistemo:
- Ŝtatestro: Maĥmud Abbas
- Urboj: Orienta Jerusalemo, Jeriko, Gaza, Qabatiya.
- Loĝantaro: 3.512 mil (2003), plejparte araboj.
- Oficiala lingvo: araba, palestina araba dialekto
- Kredantoj: islamanoj, kristanoj.
- Eksporto:
- Monunuo: nova siklo (NIS).
Historio
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Israel–Palestina konflikto.La 22-an de marto 2004 israelaj militistoj mortigis la handikapitan amasteroriston Aĥmed Jasin. La 11-an de novembro 2004 mortis la unua ŝtatestro de la Palestina Aŭtonomio, Jaser Arafat. Li estis anstataŭita de Maĥmud Abbas.
Provizora ŝtatestro estis, laŭ la konstitucio, parlamentestro Rauhi FATTUH, ĝis novelekto je la 9-a de januaro 2005.
La 26-an de januaro 2006 Hamas venkis la baloton sur Palestinaj teritorioj, okupinte 76 el la 132 disponeblaj lokoj kaj formis novan registaron. 77% el la loĝantaro voĉdonis. Israelo esprimis sian maltrankvilon pro la rezultoj de la palestina balotado, dum la antaŭe reganta partio Fatah (kiu gajnis 43 lokojn) anoncis ke ĝi entute ne partoprenos en la nova registaro. La nova registaro enoficiĝis la 28-an de marto 2006. Tamen plejparto de registaroj de aliaj landoj kaj eĉ multaj arabaj ŝtatoj ne agnoskis kaj la rezulton de la balotado kaj la registaron de Hamas, ĉar konsideris tiun organizon kiel terorisman organizaĵon, kaj la prezidento Maĥmud Abbas daŭre retenis la povon.
Post tio la diferencoj inter Hamas kaj Fatah pliiĝis kaj preskaŭ eksplodis enlanda milito per diversaj konfliktoj dum la resto de la jaro 2006; dum Hamas plifortigis sin kaj sian povon en la Gaza Sektoro, dum Fatah retenis la povon en Cisjordanio. Fine de la jaro 2008 ekis la Konflikto de la Gaza Sektoro (2008-2009), per kiu la armeo de Israelo atakis la sektoron entute.
Internacia agnosko
La 29-a de novembro 2012 Palestino estis agnoskata de Unuiĝintaj Nacioj kiel ŝtato. Poris 138 ŝtatoj, dum 41 sindetenis kaj nur 9 ŝtatoj voĉdonis kontraŭe nome Usono, Kanado, Israelo, Ĉeĥio, Panamo kaj aliaj malgrandaj ŝtatoj satelitoj de Usono. Estis la unua fojo ke Usono estis en tiom izola diplomatia situacio dum la lastaj jardekoj.
En aŭgusto 2018 Kolombio agnoskis Palestinon kiel sendependan ŝtaton .
Kulturo kaj socio
La palestina araba dialekto inkludas plurajn formojn de la levantenia dialekto de la araba, parolataj de la palestinanoj en Palestino kaj de la palestina diasporo tutmonde.
La Palestina Civila Polico ( arabe: الشرطة المدنية الفلسطينية ) estis kreita sub la Interkonsentoj de Oslo kaj la Konvencio de Kairo de 1994, ĉi tiu korpo de polico estis formita por akcepti la taskojn teni la sekurecon kaj la ordon en la ŝtato Palestino.
Referencoj
Vidu ankaŭ
Eksteraj ligiloj
(eo) Alternativa novaĵretejo nun ankaŭ en Esperanto (finaj komentoj de legantoj)
This article uses material from the Wikipedia Esperanto article Palestina aŭtonomio, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). La enhavo estas disponebla laŭ CC BY-SA 4.0, se ne estas alia indiko. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Esperanto (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.