Okcidenta Saharo
Okcidenta Saharo (EH en ISO 3166) estas dezerta regiono de nordokcidenta Afriko, apud Atlantika Oceano.
Ĝia oficiala statuso estas diskutata: dum multaj konsideras ĝin sendependa ŝtato, kiel Araba Demokratia Sahara Respubliko, aliaj agnoskas ĝin parto de Maroko.
_banner_Navarra_hospital.jpg)
| Okcidenta Saharo | |||
|---|---|---|---|
 | |||
 | |||
| pridisputata teritorio • Listo de Ne-Sin-Regantaj Landoj • okupita teritorio [+] | |||
| Landoj | Araba Demokratia Sahara Respubliko, Maroko | ||
| Supermara alteco | 237 m [+] | ||
| Ĉefurbo | Ajuno | ||
| - koordinatoj | , 13° 0′ 0″ U 25-1325° 0′ 0″ N, 13° 0′ 0″ U | ||
| Areo | 266 000 km² (26 600 000 ha) [+] | ||
| Loĝantaro | 612 000 [+] (2021) | ||
| Denseco | 2,3 loĝ./km² [+] [+] | ||
| Horzono | UTC±00:00, UTC+01:00, Afriko/Ajuno [+] | ||
| |||
| |||
| Okcidenta Saharo | |||
 Vikimedia Komunejo: Western Sahara [+] | |||
Oni kalkulas ke la nuna loĝantaro de Okcidenta Saharo estas 267 405 homoj (saharanoj). La ĉefa lingvo estas dialekto de la araba nomata hasanija; ankaŭ la kolonia lingvo, la hispana estas parolata; la lingvo de la administrado estas la oficiala araba, kun uzo de la franca.
Historio
Maroko praktike aneksis la nordajn du trionojn de Okcidenta Saharo (antaŭe Hispana Saharo) en 1976 (la invado komenciĝis per ŝtate kontrolata marŝo de multaj senarmiluloj, nomata la Verda marŝo), kaj la ceteron de la teritorio en 1979, post la retiriĝo de Maŭritanio. Gerila milito fare de la Fronto Polisario (Popola Fronto por la Liberigo de Saguía el Hamra kaj Río de Oro) kontestanta la suverenon de Rabat finiĝis en 1991 per pafado-ĉeso. Por forteni la gerilanojn ekster de la okupata regiono, Maroko dum pluraj jaroj konstruis en la dezerto la Marokan muron, kiu ĉe 2.720 kilometroj dividis la du grupojn, sed samtempe ankaŭ apartigis membrojn de multaj saharanaj familioj. Saharaj rifuĝintoj apogantaj Polisarion devas loĝi en dezertaj tendumejoj en Alĝerio, kie ili formis ŝtaton kun la nomo Araba Demokratia Sahara Respubliko, agnoskita de OAU kaj Afrika Unio. ADSR-anoj dependas de internacia helpo por nutrado. Referendumo pri la fina statuso estas ripetade prokrastita.
La dezerteco fokusas ekonomion je fosfatominado en Bukraa kaj fiŝkaptado.
Kronologio
- 1976, Hispanio abandonis la teritorion de Okcidenta Saharo; sekve, kaj Maroko, kaj Maŭritanio anoncis sian suverenecon super ĝi, dum la sahara partio Fronto Polisario malakceptis ambaŭ pretendojn. Maroko invadis la teritorion de la nordo kaj bombardis la lokan loĝantaron dum ties fuĝo al translimaj teritorioj en Alĝerio. Komenciĝis milito inter Maroko kaj Fronto Polisario.
- 1979, Maŭritanio post anekso de eta havena parto rezignas pri la resto; Maroko okupis ĝin.
- 1988, Maroko kaj Polisario akceptas militpaŭzon fare de Unuiĝintaj Nacioj.
- 1991, Unuiĝintaj Nacioj klopodas organizi referendumon.
- 1992, ne okazas planita referendumo.
- 1994, UN klopodas fari censon por posta referendumo.
- 1999, Maroko kaj Polisario akceptas novan censoprocezon.
- 2001, Plano Baker 1 planas integriĝon en Maroko kun aŭtonomio, Polisario malakceptas.
- 2003, Plano Baker 2 planas referendumon por memdetermino, Maroko malakceptas.
- 2010, Finas la periodon de negocado de Unuiĝintaj Nacioj (Minurso).
- La polico de Maroko faras multajn arestojn en Ajuno (Okcidenta Saharo) post starigo de protesta kampadejo fare de miloj da saharanoj kiuj petis plibonigon de ekonomia situacio, detruo de la kampadejo fare de la maroka polico (9 al 12 mortintoj) kaj sekvaj surstrataj protestoj en Ajuno. Dume sekvas ĉe Unuiĝintaj Nacioj negocado inter la reprezentantoj de la okupanta lando Maroko kaj la sendependismaj saharanoj. Laŭ lasta tendenco ankaŭ civilaj marokanoj enmigrintaj al Saharo atakis saharanojn, helpis la marokan policon kaj detruis posedaĵojn de saharanoj.
- Laŭ hispanaj spionoj en Okcidenta Saharo, la maroka polico arestis inter 400 kaj 800 saharanoj, el kiuj multaj estas torturataj. Aliaj aktivuloj kaŝiĝas aŭ fuĝas, inkluzive internaciajn apogantojn kaj ĵurnalistojn, kiuj krome ne rajtas eniri en la landon. La maroka polico montris filmetojn montrantajn saharanan perfortadon.
Loĝantaro
La Okcidentsaharanoj, Saharanoj aŭ Saharaŭoj (arabe صحراويون ṣaḥrāwīyūn; berbere: ⵉⵙⴻⵃⵔⴰⵡⵉⵢⴻⵏ Iseḥrawiyen; marokarabe: صحراوة Ṣeḥrawa; hispane Saharaui) estas la popolo kiu loĝas kaj loĝis en la okcidenta parto de Saharo kio inkludas teritoriojn de Okcidenta Saharo (postulita de la Polisario kaj ĉefe kontrolita de Maroko), aliaj partoj de suda Maroko ne postulitaj de Polisario, plej el Maŭritanio, kaj plej sudokcidento de Alĝerio.
Vidu ankaŭ
Notoj
Eksteraj ligiloj
This article uses material from the Wikipedia Esperanto article Okcidenta Saharo, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). La enhavo estas disponebla laŭ CC BY-SA 4.0, se ne estas alia indiko. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Esperanto (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.