Cork: Urbo en Respubliko Irlando

Ĝi estas la dua plej granda urbo de la respubliko, post Dublino.

Cork
Fotomontaĵo
urbo • administrative city in the Republic of Ireland • urbego
Flago	Blazono
Administrado
Ĝemelurboj San-Francisko • Kaliningrado • Coventry • Renno • Swansea • Ŝanhajo • Kolonjo vd
Poŝtkodo	T12, T21 and T23
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	222 333  (2022) [+]
Loĝdenso	5 961 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	, 8° 28′ U 51.9-8.473055555555651° 54′ N, 8° 28′ U [+]
Alto	0 m [+]
Areo	37,3 km² (3 730 ha) [+]
Horzono	UTC±00:00 [+]
DEC Situo de Cork
Alia projekto
Vikimedia Komunejo Cork (city) [+]
v • d • r

Ĝi situas preskaŭ ĉe la bordo de la Kelta Maro, al kiu ĝin ligas rivero Lee. La rivero dispartigas la urbon kaj mem dispartiĝas, formante insuleton, kiu konsistigas gravan parton de la urbocentro. Cork posedas marhavenon ne sensignifan, en la proksima setlejo Cobh.

• Alto: marnivelo
• Areo: 36,3 km²
• Loĝantaro (2006): 119 418

Ĉar la ĉefurbo Dublino kvazaŭ ĉiam estis sub domina politika kaj kultura influo angla, multaj Cork-anoj konsideras sian urbon la vera kultura ĉefurbo de la lando.

Cork ĉiam estis konsiderata ribela urbo, de la vikinga tempo ĝis ĝiaj lastaj okupantoj anglaj, kiuj nomis la urbon kaj ĝian ĉirkaŭan teritorion the Rebel County (= la ribela graflando). La origino de tiu nomo estas ribelo kontraŭ Henriko la 7-a, en kiu helpis anoj de Cork.

La urbo havas sufiĉe malnovan originon; certaj spuroj de ĝia ekzisto estas de antaŭ 800 jaroj, kiam ĝi aperis sur reĝaj mapoj konfirmitaj de Johano Senlanda en 1185. Kredeble ĝi estis fondita kiel monaĥeja komplekso de s-ta Finbar; laŭ legendo en la jaro 606.

Dum la sekvaj jarcentoj okazadis atakoj de vikingoj kaj skandinavianoj, kiuj kaŭzis detruojn kaj rekonstruojn de la urbo ĝis la fina konstruo de urbodefenda muro, de kiu ankoraŭ restas multaj partoj kaj la centra pordego.

Ankaŭ en la moderna historio Cork havis elstaran rolon. Michael Collins devenis el ĝia distrikto, kiu estis ankaŭ bastiono de IRA dum la Irlanda Milito de Sendependeco kaj centro de tiuj, kiuj kontraŭis la anglan-irlandan traktaton dum la enlanda milito de 1922.

La angla nomo de la urbo deriviĝas de la gaela formo Corcaigh, kiu laŭlitere signifas "marĉejo" kaj rilatas al la situo ĉe rivero Lee. Male al aliaj urbonomoj tiu nomo estis de la angloj nek tradukita nek prononce adaptita, sed simple kripligita.

• Robert Bell, verkisto

•   Coventry en Anglio (1969)
•   Rennes en Francio (1982)
•   San-Francisko en Usono (1984)
•   Kolonjo en Germanio (1988)
•   Swansea en Kimrio (1994)
•   Ŝanhajo en Popola Respubliko Ĉinio (2005)

En 2005 Cork estis Eŭropa Kultura Ĉefurbo.

Laŭ la Enciklopedio de Esperanto en Cork naskiĝis James Charles O'Connor.