Helen Griffin: Actores a aned yn Abertawe yn 1958

Ymddangosodd yn rheolaidd mewn cynyrchiadau Cymreig yn y theatr ac ar y teledu. Ysgrifennodd a serennodd yn y ffilm Little White Lies (2005). Yn 2006 ymddangosodd mewn dwy bennod o'r gyfres Doctor Who, penodau "Rise of the Cybermen" a "The Age of Steel".

Helen Griffin
Ganwyd	1958  Abertawe
Bu farw	29 Mehefin 2018
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	actor, dramodydd, sgriptiwr

Fe'i ganwyd yn Abertawe a'i magwyd yn Nhreboeth a mynychodd Ysgol Bishop Vaughan. Bu Griffin yn hyfforddi i fod yn nyrs ar yr un cwrs a'r digrifwr Jo Brand a bu'n gweithio fel nyrs seiciatryddol hyd at 1986, pan ddaeth yn actores. Roedd hi'n byw yn Abertawe.

Roedd Griffin wedi ymddangos mewn nifer o ddramâu, rhaglenni teledu a ffilmiau. Ar y teledu, mae hi wedi ymddangos yn y comedi cwlt Satellite City, A Mind to Kill, Life Force, Holby City, Doctor Who, Gavin & Stacey, Coronation Street a Getting On. Roedd gwaith ffilm Griffin yn cynnwys Twin Town, Solomon a Gaenor, Human Traffic, The Machine, Camelion a'r ffilmiau cefn wrth gefn Dan y Wenallt / Under Milkwood (2015).

Yn 2003, bu Griffin yn perfformio sioe un-fenyw o'r enw Caitlin, yn seiliedig ar fywyd Caitlin Macnamara, gwraig Dylan Thomas; roedd y Western Mail yn canmol ei "pherfformiad craff a deallusol". Atgyfododd y sioe yn 2014 i nodi canmlwyddiant geni Dylan Thomas.

Yn 2012 - 2013 bu Helen yn serennu mewn sioe un fenyw Who's afraid of Rachel Roberts a oedd yn cynnwys perfformiad yn Gŵyl Caeredin 2013.

Yn 2005, enillodd Griffin clod am ei rôl fel Karen yn Little White Lies. Roedd y sgript yn seiliedig ar y ddrama Flesh and Blood a ysgrifennwyd gan Griffin. Enillodd y wobr am Actores Orau BAFTA Cymru 2005. Bu Griffin  yn gysylltiedig â'r gyfres Dr Who gan gael ei ddefnyddio fel eilydd yn ystod darlleniadau sgript ar gyfer actorion nad oedd ar gael ar y diwrnod. Bu hyn yn arwain at gynnig rhan iddi yn y penodau 'Rise y Cybermen' a 'The Age of Steel'. Yn y bennod olaf o'r ail gyfres o Gavin & Stacey, bu Griffin yn ymddangos fel Rita, menyw tollau. Bu hi hefyd yn ymddangos fel gweithiwr cymdeithasol mewn pum pennod o Coronation Street. Ymddangosodd ym mhob un o'r tair cyfres o'r comedi arobryn Getting On. Yn 2016, bu hi'n serennu mewn atodiad i Getting On - Going Forward ond gan chwarae rhan cymeriad gwahanol.

Ysgrifennodd Griffin ei drama fer cyntaf Killjoy,  ar gyfer y Theatr Gorllewin Morgannwg (a ailenwyd wedyn yn Theatr na n'Og). Cafodd ei berfformio am y tro cyntaf ym 1993. Cafodd dwy o'u dramau byrion eraill, The Change a A Generation Arises, eu perfformio ym 1994. Ym 1997 bu Griffin yn cydweithio gyda Jo Brand ar y ddrama fer, Mental, a oedd yn seiliedig ar brofiadau'r ddwy fel nyrsiaid seiciatrig. Bu'r ddwy yn perfformio fersiwn a diweddarwyd yn 2003 yng Ngŵyl Ymylol Caeredin. Drama hir cyntaf Griffin oedd Flesh and Blood, sy'n delio gyda hiliaeth yn y gymdeithas Gymreig. Cafodd ei berfformio gyntaf yn Theatr y Sherman Caerdydd yn 2000, ac yn ddiweddarach symudodd i'r Hampstead Theatr Llundain. Yn 2002 perfformiodd Theatr y Byd Casnewydd ei drama I Love You Superstar am y tro cyntaf.

Addasodd Griffin ei sgript drama Flesh and Blood yn sgript ffilm o'r enw Little White Lies, a gafodd ei ffilmio ar leoliad yng Nghaerdydd ac Abertawe, ac â dangoswyd am y tro cyntaf yn y Deyrnas Unedig ar 10 Ionawr 2006.

Bu Griffin yn weithredol mewn ymgyrchoedd gwrth-ryfel, gwrth-hiliaeth a ffeministaidd. Yn ystod cyfnod cynhyrchu Flesh and Blood, meddai, "Ni allwn fforddio cael diffiniad cul o'r hyn mae'n golygu i fod yn Gymreig. Os ydym am symud ymlaen dylem fod yn falch o amlddiwylliant Cymru." Yn 2003 bu Griffin yn protestio yn erbyn Rhyfel Irac yn Abertawe, a fu yn llefarydd ar ran Clymblaid Abertawe yn Erbyn y Rhyfel. Yn 2004, safodd fel ymgeisydd ar gyfer  Senedd Ewrop ar lechen y Glymblaid PARCH . ni fu'n llwyddiannus. Yn 2006 cafodd Griffin ei arestio am baentio slogan mewn paent coch ar furiau'r Amgueddfa Genedlaethol fel rhan o brotest yn erbyn Cam weithredu Israel yn Libanus. Cafodd ei ddal gan yr heddlu am ddeng awr cyn cael ei ryddhau gyda rhybudd.

Derbyniodd Doethuriaeth er Anrhydedd gan y Brifysgol Agored yng Nghymru fel cydnabyddiaeth am ei ymgyrchu cymdeithasol

• Helen Griffin ar wefan Internet Movie Database