Mae hawliau plant yn hawl dynol, gyda sylw arbennig i hawliau amddiffyn a'r gofal a roddir i blant dan oed.
Set arall, gwahanol o hawliau yw hawliau ieuenctid. Mae Confensiwn 1989 ar Hawliau’r Plentyn (CRC) yn diffinio plentyn fel “unrhyw fod dynol o dan ddeunaw oed, oni bai ei fod, o dan y gyfraith sy’n berthnasol i’r plentyn, yn cael ei gyfri'n oedolyn cyn ei ddeunaw oed.”
Math | hawliau dynol |
---|---|
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia |
Mae hawliau plant yn cynnwys eu hawl i gysylltu â’r ddau riant, eu hawl i hunaniaeth ddynol yn ogystal â’r hawl i gael eu hanghenion corfforol: bwyd, addysg gan y wladwriaeth, gofal iechyd, a chyfreithiau troseddol sy’n briodol ar gyfer oedran a datblygiad y plentyn, hawliau sifil y plentyn, a rhyddid rhag gwahaniaethu ar sail hil, rhyw, cyfeiriadedd rhywiol, hunaniaeth rhywedd, tarddiad cenedlaethol, crefydd, anabledd, lliw, ethnigrwydd, neu nodweddion eraill y plentyn. Ceir cryn amrywiaeth o hawliau plant - o ganiatáu plant i weithredu'n annibynnol i orfodi plant i fod yn rhydd yn gorfforol, yn feddyliol ac yn emosiynol rhag camdriniaeth, er bod yr hyn sy'n gyfystyr â "cham-drin" yn destun dadl. Mae diffiniadau eraill yn cynnwys yr hawliau i ofal a magwraeth maethlon. Nid oes unrhyw ddiffiniadau o dermau eraill a ddefnyddir i ddisgrifio pobl ifanc megis "glasoed", "arddegwyr", neu "ieuenctid" mewn cyfraith ryngwladol, ond ystyrir y mudiad hawliau plant yn wahanol i'r mudiad hawliau ieuenctid. Mae maes hawliau plant yn rhychwantu meysydd y gyfraith, gwleidyddiaeth, crefydd a moesoldeb .
Fel plant dan oed yn ôl y gyfraith, nid oes gan blant yr hawl i wneud penderfyniadau drostynt eu hunain, yn unman yn y byd. Yn lle hynny, mae eu gofalwyr sy'n oedolion, gan gynnwys rhieni, gweithwyr cymdeithasol, athrawon, gweithwyr ieuenctid, ac eraill, wedi'u breinio i wneud penderfyniadau drostyn nhw, yn ol yr amgylchiadau. Mae rhai yn credu bod y sefyllfa hon yn rhoi rheolaeth annigonol i blant dros eu bywydau eu hunain ac yn eu peryglu. Mae Louis Althusser wedi mynd mor bell â disgrifio'r peirianwaith cyfreithiol hwn fel "repressive state apparatuses".
Mae strwythurau fel polisi’r llywodraeth yn cael eu gweld gan rai sylwebwyr yn cuddio’r ffyrdd y mae oedolion yn cam-drin ac yn cymryd mantais ar blant, gan arwain at dlodi, diffyg cyfleoedd addysgol, ac yn gorfodi plant i weithio.
Cydnabu Syr William Blackstone (1765-9) dair dyletswydd rhiant i'r plentyn: cynnal, amddiffyn ac addysg. Mae felly'n nodi fod gan y plentyn hawl i dderbyn y rhain gan y rhiant.
Mabwysiadodd Cynghrair y Cenhedloedd Ddatganiad Genefa ar Hawliau'r Plentyn (1924), a oedd yn datgan hawl y plentyn i dderbyn y gofynion ar gyfer datblygiad arferol, hawl y plentyn newynog i gael ei fwydo, hawl y plentyn sâl i gael iechyd. gofal, hawl y plentyn araf ei wthio ymlaen (yn addysgol), hawl plant amddifad i gael eu diogelu a'u hamddiffyn rhag cael eu hecsbloitio.
Roedd Datganiad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig o Hawliau Dynol (1948) yn Erthygl 25(2) yn cydnabod bod angen "amddiffyniad a chymorth arbennig" i famolau a phlentyndod a hawl pob plentyn i "gael ei amddiffyn gan gymdeithas".
Mabwysiadodd Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig Ddatganiad y Cenhedloedd Unedig o Hawliau’r Plentyn (1959), a oedd yn datgan deg egwyddor ar gyfer amddiffyn hawliau plant, gan gynnwys cyffredinolrwydd yr hawliau hyn, yr hawl i amddiffyniad arbennig, a’r hawl i amddiffyniad heb wahaniaethu, ymhlith hawliau eraill.
Mae consensws ar ddiffinio hawliau plant wedi dod yn gliriach yn yr hanner can mlynedd diwethaf. Nododd llyfryn a gyhoeddwyd yn 1973 gan Hillary Clinton (oedd yn dwrnai ar y pryd) fod hawliau plant yn “slogan sydd angen diffiniad”. Yn ôl rhai ymchwilwyr, nid yw'r syniad o hawliau plant wedi'i ddiffinio'n heddiw (2022), gydag o leiaf un yn cynnig nad oes un diffiniad nag un theori a dderbynnir yn fydeang, o'r hawliau sydd gan blant.
Mae’r Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol yn cael ei weld fel sail i’r holl safonau cyfreithiol rhyngwladol ar gyfer hawliau plant heddiw. Ceir sawl confensiwn a chyfreithaith sy'n mynd i'r afael â hawliau plant ledled y byd. Mae nifer o ddogfennau cyfredol a hanesyddol yn effeithio ar yr hawliau hynny, gan gynnwys y Datganiad o Hawliau'r Plentyn, a ddrafftiwyd gan Eglantyne Jebb yn 1923, ac a fabwysiadwyd gan Gynghrair y Cenhedloedd yn 1924 ac a ailddatganwyd ym 1934. Mabwysiadwyd hefyd fersiwn ychydig ehangach gan y Cenhedloedd Unedig ym 1946, ac yna fersiwn llawer ehangach a fabwysiadwyd gan y Cynulliad Cyffredinol ym 1959. Yn ddiweddarach bu'n sail i'r Confensiwn ar Hawliau'r Plentyn.
Mae rhai hawliau cyffredinol sy’n berthnasol i blant yn cynnwys:
This article uses material from the Wikipedia Cymraeg article Hawliau plant, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Rhoddir testun y dudalen ar gael ar delerau'r drwydded CC BY-SA 4.0, heblaw ei fod wedi nodi'n wahanol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Cymraeg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.