Ngṳ̄-Ngiòng

/ 參考閩東語漢字其版本。

Cī piĕng ùng ciō-iéu tō̤-lâung ìng-lôi cê̤ṳ-iòng gì ngṳ̄-ngiòng. Buóh liēu-gāi gì-tă lôi-biék gì ngṳ̄-ngiòng, chiāng chăng-kō̤ ìng-cô̤ ngṳ̄-ngiòng, gé-sáung-gĭ ngṳ̄-ngiòng hĕ̤k-ciā piĕng-tiàng ngṳ̄-ngiòng.

Ngṳ̄-ngiòng (語言) sê ìng-lôi dò̤ lì gău-liù gì siŏh tó̤ hiê-tūng. Chŭi-iòng mūi ciáh ciáng-siòng gì duâi-nè̤ng dŭ â̤ gōng uâ, dáng-sê nè̤ng nâ ô tŭng-guó có̤-sá̤ sèng-âu gì hŏk-sĭk ciáh â̤ dáik diŏh ngṳ̄-ngiòng nèng-lĭk. Ngiēng-géu ngṳ̄-ngiòng gì kuŏ-hŏk giéu lō̤ ngṳ̄-ngiòng-hŏk.

Ĭng-ôi ngiēng-géu huŏng-huák gâe̤ng gáe̤k-dô mâ̤ dè̤ng, "ngṳ̄-ngiòng" gì kái-niêng iâ ô cêng sâ̤ bēng-buōng. Ék-buăng gōng, ngṳ̄-ngiòng sê mì-dŭk ìng-lôi ciáh ô gì dĕk-sṳ̀ gì hù-hô̤ hiê-tūng: dŏng cáuk-ê̤ṳng diŏh nè̤ng gâe̤ng nè̤ng gì guăng-hiê sèng-âu, ĭ sê gău-liù sṳ̆-siōng gì mùi-tā̤; dŏng cáuk-ê̤ṳng diŏh nè̤ng gâ̤eng káh-guăng sié-gái gì sèng-âu, sê nêng-sék sié-gái gì gĕ̤ng-gê̤ṳ; dŏng cáuk-ê̤ṳng diŏh ùng-huá gì sèng-âu, sê ùng-huá gì cái-tā̤.

Ngṳ̄-ngiòng hù-hô̤ gâe̤ng sê̤ṳ-ŭk cĭ-găng gì guăng-hiê sê êng-é gì, sê cī cṳ̄ng ngṳ̄-ngiòng găk iēng-huá gì guó-tiàng dṳ̆ng-găng giĕ-diâng hō̤ gì. Chiông Mìng-ngṳ̄ gì „Nĭk-tàu“ (日頭), găk Ĭng-ngṳ̄ sê „Sun“, găk Să̤-băng-ngà-ngṳ̄ sê „Sol“, mò̤ sié-nó̤h giĕ-lŭk.

Găk dè̤ng siŏh cṳ̄ng ngṳ̄-ngiòng gì nô̤i-buô, ék-buăng dŭ ô gáuk cṳ̄ng biéng-tā̤ còng-câi, cuòi cêu hô̤ lō̤ huŏng-ngiòng.

Ô-guăng ngṳ̄-ngiòng kī-nguòng gì ông-dà̤ gó ng-sê cĭng chĭng-chū. Ìng-lôi-hŏk-gă gū-liông, ngṳ̄-ngiòng kī-nguòng gì nièng-dô̤i dâi-kái sê tèng 2 báh-uâng nièng cĭ-sèng gáu 4 uâng nièng cō̤-êu. Gé-iòng sié-gái siông gì sū-iū cŭk-gùng dŭ ô ngṳ̄-ngiòng, cuòi cêu sê gōng, ìng-lôi liê-kŭi Hĭ-ciŭ buăng gáu sié-gái gáuk ôi-ché̤ṳ cĭ-sèng, ngṳ̄-ngiòng cêu ī-gĭng sāng-sĕng go̤ lāu.

Gŏng-gé̤ṳ Ethnologue gì tūng-gié, gáu 2007 nièng sèng buáng nièng, ciòng sié-gái dŭ-liāng ô 6,912 cṳ̄ng ngṳ̄-ngiòng. Áng ngṳ̄-ngiòng-hŏk-gă gâe̤ng ìng-lôi-hŏk-gă gì é-giéng, sié-gái gì ngṳ̄-ngiòng ciō-iéu â̤ buŏng có̤ â-dā̤ gūi lôi.

• Ă-ī-tái ngṳ̄-hiê

1. Ăi-nù-ngṳ̄
2. Dièu-siēng-ngṳ̄
3. Nĭk-ngṳ̄
4. Mūng-gū ngṳ̄-cŭk
5. Tŭk-kuŏk ngṳ̄-cŭk
6. Tŭng-gū-sṳ̆ ngṳ̄-cŭk

• Dū-lá-mì-dăk ngṳ̄-hiê
• Éng-Ĕu ngṳ̄-hiê

1. Ă-ī-bă-nà̤-ā-ngṳ̄
2. Ă-ná-tŏ̤-lé-ā ngṳ̄-cŭk
3. Bă-lò̤-dék ngṳ̄-cŭk
4. Éng-dô-Ĭ-lāng ngṳ̄-cŭk
5. Gé-ī-màng ngṳ̄-cŭk
6. Hĭ-lé-nà̤-ngṳ̄
7. Lò̤-màng ngṳ̄-cŭk
8. Kāi-ī-táik ngṳ̄-cŭk
9. Sṳ̆-lá-hù ngṳ̄-cŭk
10. Tū-huō-lò̤ ngṳ̄-cŭk

• Háng-Câung ngṳ̄-hiê

1. Háng-ngṳ̄
2. Câung-Miēng ngṳ̄-cŭk

• Hĭ-ā ngṳ̄-hiê (iâ giéu lō̤ „Siēng-Hàng ngṳ̄-hiê“)

1. Ăi-gĭk ngṳ̄-cŭk
2. Bĕ̤-bĕ̤ ngṳ̄-cŭk
3. Chă-dáik ngṳ̄-cŭk
4. Kó-sṳ̆ ngṳ̄-cŭk
5. Ó̤-mò̤-dék ngṳ̄-cŭk
6. Siēng ngṳ̄-cŭk

• Kău-kă-só̤h ngṳ̄-hiê
• Nàng-ā ngṳ̄-hiê
• Nàng-dō̤ ngṳ̄-hiê
• Ŭ-lá-lĭk ngṳ̄-hiê

1. Hŭng-làng-Ŭ-gū-lĭk ngṳ̄-cŭk
2. Sák-mò̤-ià-dáik ngṳ̄-cŭk

• Ethnologue, Sié-gái gì Ngṳ̄-ngiòng

Wiki Commons diē-sié ô gâe̤ng Ngṳ̄-ngiòng dê-dù ô-găng-guó gì nô̤i-ṳ̀ng.