Адам Сміт (англ.: Adam Smith; 5 чэрвеня (16 чэрвеня) 1723, Керколды — 17 ліпеня 1790, Эдынбург) — шатландскі эканаміст, філосаф-этык; славуты прадстаўнік Шатландскага асветніцтва (руск.) (бел.; адзін з заснавальнікаў сучаснай эканамічнай тэорыі.
Адам Сміт | |
---|---|
Adam Smith | |
Дата нараджэння | не пазней за 16 чэрвеня 1723 |
Месца нараджэння | |
Дата смерці | 17 ліпеня 1790[…] |
Месца смерці | |
Месца пахавання | |
Грамадзянства | |
Бацька | Adam Smith[d] |
Маці | Margaret Douglas[d] |
Род дзейнасці | эканаміст, пісьменнік-дакументаліст, філосаф, пісьменнік, выкладчык універсітэта, French moralist, выдавец |
Навуковая сфера | эканоміка |
Месца працы | |
Навуковая ступень | доктар кананічнага і грамадзянскага права[d] (1762) |
Навуковае званне | |
Альма-матар | |
Навуковы кіраўнік | лорд Кэймс |
Вядомы як | адзін з заснавальнікаў сучаснай эканамічнай тэорыі |
Член у | |
Узнагароды | |
Подпіс | |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Нарадзіўся ў невялікім шатландскім горадзе Керколды ў сям’і мытніка. Бацька Адама Сміта памёр за 2 месяцы да яго нараджэння. У 4 гады Адама Сміта выкралі цыганы, быў выратаваны дзядзькам і вернуты маці.
З 1737 па 1746 год вучыўся ва ўніверсітэтах Глазга і Оксфарда. З 1748 чытае лекцыі ў Эдзінбургу. Падрыхтоўка лекцый для студэнтаў універсітэта гэтага горада стала штуршком да фармуліравання Адамам Смітам яго ўяўленняў аб праблемах эканомікі.
Каля 1750 года знаёміцца з Дэвідам Юмам, разам з якім яны інтэлектуальна аформяць сацыяльны рух, вядомы як Шатландскае асветніцтва.
У 1776 пераязджае ў Лондан і публікуе сваю самую вядомую працу «Даследаванне аб прыродзе і прычынах багацця народаў». У гэтай працы ён выклаў лагічную сістэму тлумачэння свабоднага рынку на падставе ўнутраных эканамічных механізмаў, а не знешняга (палітычнага, адміністрацыйнага) кіравання. Гэты падыход па сённяшні дзень з’яўляецца асновай эканамічнай адукацыі.
З 1778 года да самай смерці ў 1790 годзе працаваў кіраўніком мытнага ўпраўлення Эдынбурга.
Эканамічныя погляды выклаў у сваёй галоўнай працы «Даследаванне аб прыродзе і прычынах багацця народаў» (1776), якая складаецца з 5 кніг. У ёй разгледжаны тэорыя кошту і размеркавання даходаў, капітал і яго накапленне, эканамічная гісторыя Заходняй Еўропы, крытыка меркантылізму і погляды на эканамічную палітыку, фінансы дзяржавы. Пры жыцці аўтара кніга вытрымала 5 англійскіх і некалькі замежных выданняў і перакладаў. Асновай яго эканамічных поглядаў было ўяўленне, што законы эканомікі дзейнічаюць падобна законам прыроды і вызначаюць жыццё грамадства. У гэтым кантэксце ён найбольш усебакова выразіў ідэі эканамічнага лібералізму — прадастаўлення эканоміцы як мага большай свабоды. У сваёй працы А. Сміт выказвае ідэю пра тое, што рынак рэгулюецца самастойна ў працэсе канкурэнцыі прыватных таваравытворцаў, і праз яго ляжыць шлях да эканамічнага росту і дастатку.
Адам Сміт усебакова раскрыў унутраную сувязь многіх з’яў эканамічнага жыцця. Ён адхіліў погляд фізіякратаў аб выключным характары земляробчай працы як працы прадукцыйнай і развіў палажэнне, што кошт ствараецца працай незалежна ад галіны вытворчасці. Разам з тым ён лічыў, што змешчаная ў таварах праца з’яўляецца асновай іх менавога кошту толькі «ў раннім і прымітыўным стане грамадства». Але яго тэорыя ў тым выглядзе, як ён яе выкладаў, не магла растлумачыць двух найважнейшых фактаў рэальнасці: захаванне эквівалентнасці абмену пры куплі-продажы працы (рабочай сілы) і тэндэнцыю да ўсярэдненасці прыбытку, гэта значыць да прапарцыянальнасці прыбытку капіталу, які выкарыстоўваецца для вытворчасці дадзенага тавару.
Адаму Сміту належыць канцэпцыя кошту, які вызначаецца пакупной працай, гэта значыць заработнай платай, а таксама ўяўленне, што кошт тавару, які ствараецца, складаецца з сумы атрыманай ад яго рэалізацыі трох асноўных даходаў — заработнай платы, прыбытку і зямельнай рэнты. Гэта канцэпцыя стала зыходнай для тэорыі фактараў вытворчасці. Вучэнне Сміта мела вялікі ўплыў на развіццё эканамічнай думкі. У канцы XVIII — пачатку XIX ст. яно было вельмі пашырана ў Вялікабрытаніі, Францыі і іншых краінах. Бліжэйшым пераемнікам А. Сміта ў эканамічнай тэорыі быў Давід Рыкарда, які завяршыў стварэнне класічнай палітычнай эканомікі.
Адам Сміт быў першым, хто ў кантэксце сучаснага яму грамадства асэнсаваў маральную дылему стаўлення індывідаў да сацыяльных дабротаў, якую намагаліся вырашыць філосафы і асветнікі. Ён лічыў, што сістэма, якая грунтуецца на натуральнай свабодзе індывіда, свабодзе рынка і канкурэнцыі, вядзе да дабрабыту народа. У свабоднай канкурэнцыі карысталюбных індывідаў ён бачыў крыніцу эканамічнага росту, сацыяльнага парадку і грамадскага шчасця. Індывідуалізм вядзе не да хаосу, але да парадку і росквіту.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская article Адам Сміт, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Матэрыял даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначана іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.