Наім Фрашэры: альбанскі паэт і пісьменьнік

Дзяяч Альбанскага нацыянальнага адраджэньня. Прызнаны нацыянальным паэтам Альбаніі.

Наім Фрашэры
альб. Naim Frashëri
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	25 траўня 1846 Фрашэры, Асманская імпэрыя, цяпер Альбанія
Памёр	20 кастрычніка 1900 (54 гады) Кадыкей, Асманская імпэрыя, цяпер Турэччына
Пахаваны	Frashër[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, перакладнік, цэнзар
Кірунак	рамантызм
Жанр	лірыка
Мовы	альбанская, пэрсыдзкая, турэцкая, грэцкая
Подпіс
Наім Фрашэры ў Вікісховішчы

Наім Фрашэры нарадзіўся ў вёсцы Фрашэры на поўдні Альбаніі. Ужо ў дзяцінстве складаў вершы. У 1865 годзе разам зь сям’ёй пераехаў у Яніну, дзе паступіў у грэцкую гімназію, выкладаньне ў якой засноўвалася на ідэях францускага Асьветніцтва, і дзе навучыўся пісаць вершы па-пэрсыдзку (упершыню яны былі апублікаваныя ў 1885 годзе ў Стамбуле ў зборніку «Лятункі»). Акрамя таго ў гімназіі паэт вывучаў яшчэ й грэцкую, францускую й італьянскую мовы

Па вяртаньні на радзіму разам з братам Абдзюлем Фрашэры ён удзельнічаў у барацьбе Прызрэнскай лігі, нацыянальнай альбанскай арганізацыі, якая першапачаткова была створаная пры падтрымцы турэцкага ўраду, але пасьля ўступіла зь ім ва ўзброены канфлікт. Барацьба арганізацыі скончылася арыштам яе правадыроў. У 1882 годзе Наім Фрашэры зьехаў з краіны й адправіўся ў Турэччыну, дзе атрымаў пасаду сябра цэнзурнай камісіі пры міністэрстве асьветы Асманскай імпэрыі. Пры гэтым ён не пераставаў прымаць актыўны ўдзел у жыцьці альбанскага народу, спрыяў выданьню многіх альбанскіх кніг, але свае ўласныя публікацыі падпісваў ня поўным імем, а выкарыстоўваючы толькі ініцыялы.

Наім Фрашэры зьяўляецца аўтарам патрыятычнай паэмы на грэцкай мове — «Сапраўднае жаданьне альбанцаў», удзельнічаў у стварэньні нацыянальных школ у Альбаніі, яму належаць першыя альбанскія азбукі, кнігі для чытаньня й падручнікі. Пераклаў Іліяду Гамэра, таксама перакладаў байкі Ляфантэна, пісаў артыкулы па дыдактыцы й ісламскай практыцы.

Агулам Наім Фрашэры напісаў дваццаць дзьве буйныя працы на турэцкай, грэцкай, пэрсыдзкай і альбанскай мовах. На ягоныя раньнія патрыятычныя вершы прыкметны ўплыў аказала пэрсыдзкая літаратура, а таксама француская. Аднак увесь ягоны творчы шлях быў працяты ідэямі суфійскага пантэізму, які казаў пра боскую сутнасьць ва ўсім, што існуе ў сьвеце, яркім пацьверджаньнем таму могуць служыць ягоныя вершы «Жалейка» і «Каганец», у якіх аўтар надзяляе рэчы, які апісвае, нейкай боскай сутнасьцю.

• Наім Фрашэры зьяўляецца дзядзькам Алі Самі Ена(en), заснавальніка стамбульскага футбольнага клюбу «Галатасарай».
• У цяперашняй незалежнай дзяржаве Альбаніі існуе адмысловы ордэн за заслугі, які носіць імя паэта.
• Наім Фрашэры быў намаляваны на купюры наміналам у пяцьсот альбанскіх лек, якая выпускалася ў 1992—1996 гадах, а таксама на банкноце ў дзьвесьце лек, што друкавалася пасьля 1996 году і да 2007 году.

1. Kavâid-i farisiyye dar tarz-i nevîn (па-беларуску: Граматыка пэрсыдзкае мовы), Стамбул, 1871.
2. Ihtiraat ve kessfiyyat (па-беларуску: Вынаходзтвы й адкрыцьці), Стамбул, 1881.
3. Fusuli erbea (па-беларуску: Поры году), Стамбул, 1884.
4. Tahayyülat (па-беларуску: Лятункі), Стамбул, 1884.
5. Bagëti e Bujqësija (па-беларуску: Статкі й збожжавыя), Бухарэст, 1886.
6. E këndimit çunavet (па-беларуску: Сьпіс чытаньня для хлопчыкаў), Бухарэст, 1886.
7. Istori e përgjithshme për mësonjëtoret të para (па-беларуску: Агульная гісторыя для першага курсу), Бухарэст, 1886.
8. Vjersha për mësonjëtoret të para (па-беларуску: Паэзія для першага курсу), Бухарэст, 1886.
9. Dituritë për mësonjëtoret të para (па-беларуску: Агульныя веды першага курсу), Бухарэст, 1886.
10. O alithis pothos ton Skypetaron (па-беларуску: Сапраўднае жаданьне альбанцаў), Бухарэст, 1886.
11. Luletë e Verësë (па-беларуску: Колеры лета), Бухарэст, 1890.
12. Mësime (па-беларуску: Заняткі), Бухарэст, 1894.
13. Parajsa dhe fjala fluturake (па-беларуску: Рай і лятучы сьвет), Бухарэст, 1894.
14. Gjithësia (па-беларуску: Сусьвет), Бухарэст, 1895.
15. Fletore e bektashinjët (па-беларуску: Часопіс бэкташы), Бухарэст, 1895.
16. O eros (па-беларуску: Каханьне), Стамбул, 1895.
17. Iliadh' e Omirit (па-беларуску: Іліяда Гамэра), Бухарэст, 1896.
18. Istori e Skënderbeut (па-беларуску: Гісторыя Скандэрбэга), Бухарэст, 1898.
19. Qerbelaja (па-беларуску: Кербэла), Бухарэст, 1898.
20. Istori e Shqipërisë (па-беларуску: Гісторыя Альбаніі), Сафія, 1899.
21. Shqipëria (па-беларуску: Альбанія), Сафія, 1902.

• Европейская поэзия девятнадцатого века; Библиотека Всемирной Литературы, серия вторая, том 85. — Москва: Художественная литература, 1977. — С. 928.

  Наім Фрашэры — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Наім Фрашэры ў «Вялікай Савецкай Энцыкляпэдыі» (рас.) Архіўная копія ад 2012-05-09 г.
• Robert Elsie «Albanian Literature in Translation» (анг.) Архіўная копія ад 2012-05-09 г.