Канстытуцыя Гарадзенскага Сойму
Канстыту́цыя Рэ́чы Паспалі́тай 1793 году, вядомая як Гарадзе́нская Канстыту́цыя або Канстыту́цыя Гарадзе́нскага со́йму — асноўны закон Рэчы Паспалітай, прыняты без абмеркаваньня Гарадзенскім Соймам 23 лістапада 1793 году.
Сутнасьць
Праект канстытуцыі распрацаваны Казімерам Рачынскім(d), Фёдарам Машчынскім, Людвікам Тышкевічам пад наглядам Якава Сівэрса.
Паводле Канстытуцыі, Рэч Паспалітая захоўвалася як унітарная дзяржава ў складзе правінцый Кароны й ВКЛ, падзялялася на ваяводзтвы, а тыя — на 3 паветы кожнае. Захоўваліся кардынальныя правы, гарантаваныя соймамі 1765, 1775 і Канстытуцыяй 3 траўня 1791 году. Аднаўлялася выбарнасьць караля. Найвышэйшым заканадаўчым органам краіны абвешчаны аднапалатны сойм, які склікаўся раз у 4 гады на 8 тыдняў. Ад кожнага ваяводзтва ў сойм выбіраліся па 6 паслоў. Рашэньні ў сойме прымаліся большасьцю галасоў (бяз права Liberum veto), акрамя самых важных пытаньняў заканадаўства, падаткаў, войска, пры разглядзе якіх каралю давалася права вета.
Выканаўчая ўлада перадавалася Пастаяннай Радзе з 24 чалавек (у тым ліку 11 ад ВКЛ), якая падзялялася на 6 дэпартамэнтаў. Рада павінна была рыхтаваць заканадаўчыя праекты, наглядаць за рэалізацыяй законаў, магла склікаць сойм нават бяз згоды караля. Улада ў паветах перададзена парадкавым камісіям. Сябраў камісіяў абіралі на мясцовых сойміках з аселай шляхты. Немаёмная шляхта пазбаўлялася выбарчых правоў. Мяшчане атрымалі права набываць землю й шляхецкую годнасьць, але ня мелі прадстаўніцтва ў сойме.
У якасьці саступкі рэформам Чатырохгадовага Сойму былі захаваныя земскія суды з выбарнымі пасадамі на дзяржаўным утрыманьні. Найвышэйшай апэляцыйнай інстанцыяй для судоў быў трыбунал, асобна для цывільных і духоўных справаў.
Фактычна гэтая канстытуцыя ня дзеяла, бо страціла сілу ў выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай.
Глядзіце таксама
Крыніцы
Літаратура
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Konstytucje Grodzieńskie z r. 1793 dotyczące ustroju państwa wraz z ustawą „Miasta wolne Rzeczypospolitej“ / wydał Zdzisław Kaczmarczyk. — Poznań: Księgarnia akademicka, 1949. — (Biblioteka źródeł historycznych). — 2000 ас.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Канстытуцыя Гарадзенскага сойму, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.