Тәһран: Ирандың баш ҡалаһы
Тәһран — Иран дәүләте территорияһында урынлашҡан ҡала.
| Ҡала | |||||
| Тәһран تهران  | |||||
| |||||
| Ил | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Остан | Тәһран | ||||
| Координаталар | |||||
| Эске бүленеш | 22 муниципаль округ | ||||
| Мэр | Мәхәммәд Багер Ғәлибаф | ||||
| Майҙаны | 707 (1500) км² | ||||
| ДК бейеклеге | 1200 м | ||||
| Рәсми теле | |||||
| Халҡы | 8 778 535 кеше (2012) | ||||
| Тығыҙлығы | 10000 кеше/км² | ||||
| Агломерация | 13 422 366 (ҙур Тәһран) | ||||
| Милли состав | фарсылар, әзербайжандар, | ||||
| Конфессиональ составы | мосолмандар (96%), христиандар, | ||||
| Этнохороним | 'Техрани́ (бер.), техраниа́н (күп.) | ||||
| Сәғәт бүлкәте | UTC+3:30 | ||||
| Телефон коды | +98 21 | ||||
| Һанлы танытмалар | |||||
| Рәсми сайт | tehran.ir | ||||
Этимологияһы
Ҡаланың рәсми сайтынан күренеүенсә, Тәһран атамаһы «төптә», «аҫ яҡта» мәғәнәһе биргән (تهтәһ) һәм «тау итәге» тигәнгә тап килгән иҫке (ران ран) һүҙҙәрҙән барлыҡҡа килгән. Шул рәүешле, Тәһран һүҙен "тау итәгендә" урынлашҡан тип тәржемә итергә була. Ҡала, ысынлап та, Точал тауынан көньяҡта урынлашҡан.
Башҡа риүәйәт, «Тегеран» парфяндарҙың Тиран ҡалаһы исеменән килеп сыҡҡан тип раҫлай, ул Ирандың хәҙерге баш ҡалаһынан алыҫ түгел урынлашҡан. Үҙенең исеме «Тир йәшәгән урын» тип тәржемә ителә (зороастрий мифологияһында ямғыр илаһы).
Өсөнсө теория буйынса, Тәһран «йылы урын» тигәнде аңлата һәм Шемиран тигән («һалҡын урын») биҫтә атамаһына ҡапма-ҡаршы итеп ҡабул ителгән.
Тарихы
Ғалимдар үткәргән ҡаҙыныуҙарҙан күренеүенсә, Тәһран хәҙерге урынға беҙҙең эраға тиклем 6 мең йыллап әүәл йәшәгән инде. Күскенселәр сүлдәге эҫенән ҡасып Эльбурс янына ҡасып килгән.
1228 йылда монголдар баҫып ингәс, улар яулап өлгөрмәгән Тәһран ҡалаһына халыҡ күпләп күсеп ултыра һәм ҡала әһәмиәтле сауҙа үҙәгенә әүерелә.
Халҡы
XVIII быуатта Тәһрандың халыҡ һаны яҡынса 100 мең кеше тәшкил итә. Айырыуса ҙур тиҙлек менән халыҡ һаны XX быуатта үҫә.
| 1891 | 1922 | 1932 | 1956 | 1966 | 1980 | 1986 | 1991 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Халыҡ | 160,000 | 210,000 | 249,504 | 1,512,082 | 2,719,730 | 5,361,335 | 6,042,584 | 6,475,527 |
| Тығыҙлыҡ (кеше/км²) | 6,540 | 8,590 | 10,200 | 15,120 | 9,610 | 9,600 | 8,430 | 8,990 |
| Йыллык артыу, % | 3 | 4 | 4,6 | 5,9 | 5,8 | 4,1 | ||
| Мигранттар һанының артыуы | 3,800 | 1,700 | 24,900 | 25,900 | 47,500 | 35,000 | ||
| Чыганак: Atlas de Téhéran et Mansour Ohadi | ||||||||
Телдәр
Тегеран донъяның фарсы телле иң эре ҡалаһы булып тора. Ҡала халҡы этник йәһәттән төрлөр, хатта төрлө телдәр һәм диалекттар фарсы теленең тәһран диалектын барлыҡҡа килтергән, ул Иран өсөн стандарт һанала.
Шулай уҡ Тегеран халҡының күпселек өлөшө исфахан, йәзид, шираз, йәһүди-тажик диалекттарында һәм дари телендә һөйләшә
Ҡулланылыш буйынса икенсе урында — әзербайжан теле.
Шулай уҡ, курдтар, гиләндәр, лурҙар, бәлүждәр, төркмәндәр, ғәрәптәр, әрмәндәр, ассириялылар йәмәғәттәре бар
Диндәр
Тәһран халҡының күпселеге — шиғыйҙар, улар 96 % тәшкил итә.
Бәһаиҙар - 2,8 % (200 мең самаһы кеше). Христиандар ҙа бар, уларға беренсе сиратта Әрмән апостол сиркәүе, Урыҫ правослау сиркәүе, Ассирия сиркәүе инә.
Йәһүдиҙәр йәмғиәтенә 16—18 мең кеше инә. Тәһранда 18 синагога бар. Зороастризм йәмғиәтенә 10 мең кеше йәлеп ителгән. Башҡа дини әҙселеккә сөнниҙәр, әҙ һандағы сикхтар, индуистар, буддасылар, мандейҙар, йәзидтәр, суфыйҙар инә.
Туғандаш ҡалалар
| Ил | Ҡала | |
|---|---|---|
 | Америка Ҡушма Штаттары | Лос-Анджелес |
 | Көньяҡ Корея | Сеул |
 | БҒӘ | Дубай |
 | Филипин | Манила |
 Беларусь | Беларусь | Минск |
 | Тажикстан | Дүшәнбе |
 Рәсәй Федерацияһы | Рәсәй | Мәскәү |
.svg) | Венесуэла | Каракас |
 | Куба | Гавана |
Галерея
-
Тәһран университеты -
Һынлы сәнғәт колледжы -
Тәһран университеты мәсетенең манаралары -
1979 йылдағы Иран революцияһы
Иҫкәрмәләр
Iran’s three northwestern most provinces are inhabited predominantly by Azerbaijanis: East Azerbaijan, West Azerbaijan, and Ardabil. Tehran, the capital city, has a large Azerbaijani population as well, estimated at close to 50 percent of the city’s residents.
 | Был Азия географияһы буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. Мөмкин булһа был иҫкәрмәне анығырағы менән алыштырыр кәрәк. |
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Тәһран, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.