Cossoune

L' ôte sôre di lete si lome voyale.

C' est les cossounes ki fôrmèt li vraiye tcherpinte des mots. Les prumîs alfabets ni scrijhént ki les cossounes (c' est co l' cas dins li scrijhaedje arabe des lives et des gazetes.

E walon, gn a cåzu måy troes cossounes ki s' shuvèt.

Les halcrossès cossounes, c' est des cossounes ki n' si prononcèt nén.

Les tcheyantès cossounes å coron, c' est des cossounes etimolodjikes ki n' si rtrovèt nén å coron d' on mot, mins rispitèt dins s' parintêye. Li minme piceure si rtove dins les codjowaedjes et dins l' aparintaedje.

Les tcheyantès cossounes å mitan, c' est des cossounes etimolodjikes ki n' si rtrovèt nén å mitan d' on mot. Minme sistinme eto dins les codjowaedjes et dins l' aparintaedje.

I gn a eto deus dmeyès cossounes (ou dmey-voyales): y (sicrît i pa dvant ene voyale ôte k' on i/î) eyet w.

Eyet ossu des ôtès cossounes ki n' sont ni des deurès cossounes ni des doûcès cossounes: c (ç), h, l, m, n, r.

E walon, on wangne di saveur ricnoxhe les doûcès cossounes, ca ele sont foirt consecantes pol fonolodjeye: ele s' adeurixhèt cwand k' ele sont å coron d' on mot; et ele ralonguixhèt tofer li voyale ki s' trouve pa dvant (såf si c' est on "o").

• adeurixhmint des cossounes å coron: prononçaedje d' ene doûce cossoune metowe al fén des mots come li deure cossoune adjermalêye. Metans: dj si prononce tch: rodje, bladje, araedje si vont prononcî rotche, blatche, araetche. Po rtrover l' sicrîte cossoune, i s' fåt dimander s' i gn a des ôtes del minme famile ki s' prononcèt avou "dj": "rodji, araedjî, bladjot".
• disfaflotaedje di sacwantès longuès voyales divant des doûcès cossounes eyet li R: çou ki fwait k' i gn a nén mezåjhe di scrire on tchapea so les a,e,i,u pa dvant ene doûce cossoune. Metans: Lidje est prononcî avou on longou i: Lîtche, scrire => scrîre.

• sonk (F. sang): sonkenaiwe.
• keute (F. coude): s' askeuter (pôreut vni direk do latén cubitus).
• haminte (li scrijhaedje Feller est "haminde" avou on D d' forcoridjaedje): nou parint avou D.
• drouke (F. drogue): a pårti do parint droucter
• fouke
• cawete -oke : asterloke

• Les cossounes do walon (e francès, dins l' grosse croejhete da Hendschel)
• Fi sol djåspinreye "Berdelaedje" so les noûmots pol rindjmint des cossounes (e walon)