Rau Sam: Thực vật có hoa

Nó có nguồn gốc từ vùng ven Địa Trung Hải, nhiệt đới châu Phi, Trung Đông tới Pakistan, Afghanistan, nhưng đã thích nghi với điều kiện môi trường ở các khu vực nhiệt đới và ôn đới khác. Ở nhiều nơi nó có thể bị coi là một loài cỏ dại.

Rau sam
Rau sam
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Eudicots
Bộ (ordo)	Caryophyllales
Họ (familia)	Portulacaceae
Chi (genus)	Portulaca
Loài (species)	P. oleracea
Danh pháp hai phần
Portulaca oleracea L., 1753
Danh pháp đồng nghĩa
Danh sách Portulaca hortensis Rupr., 1854 nom. superfl. Portulaca officinarum Crantz, 1766 Portulaca oleracea var. sylvestris DC., 1828 nom. inval. Portulaca oleracea subsp. sylvestris Čelak., 1875 nom. inval. Portulaca aurea DC., 1828 Portulaca consanguinea Schltdl., 1852 Portulaca cryptopetala var. poellnitziana (D.Legrand) D.Legrand, 1949 Portulaca dichotoma Gueldenst., 1787 Portulaca fosbergii Poelln., 1936 Portulaca fosbergii var. major Poelln., 1936 Portulaca laevis (Buch.-Ham.) N.Wallich, 1832 nom. inval. Portulaca latifolia Hornem., 1815 Portulaca marginata Kunth, 1823 Portulaca maritima S.G.Gmel., 1784 Portulaca neglecta Mack. & Bush, 1902 Portulaca oleracea var. alba Alef., 1866 Portulaca oleracea var. aurantia Alef., 1866 Portulaca oleracea var. aurea Alef., 1866 Portulaca oleracea var. caryophyllina Alef., 1866 Portulaca oleracea var. gillesii Alef., 1866 Portulaca oleracea var. gracilescens Domin, 1926 Portulaca oleracea var. grandiflora Benth., 1863 Portulaca oleracea var. haageana Alef., 1866 Portulaca oleracea var. linearifolia Sivar. & Manilal, 1977 Portulaca oleracea var. macrantha Eggers, 1879 Portulaca oleracea var. macrantha Speg., 1901 nom. illeg. Portulaca oleracea var. micrantha Speg., 1901 nom. illeg. Portulaca oleracea var. micrantha Eggers, 1879 Portulaca oleracea var. parvifolia (Haw.) Griseb., 1859 Portulaca oleracea var. rosea Alef., 1866 Portulaca oleracea subsp. sativa (DC.) Schübl. & G.Martens, 1834 Portulaca oleracea var. sativa (Haw.) DC., 1828 Portulaca oleracea subsp. stellata Danin & H.G.Baker, 1978 in 1979 Portulaca oleracea var. striata Alef., 1866 Portulaca oleracea var. violacea Alef., 1866 Portulaca olitoria Pall., 1776 Portulaca opposita Poelln., 1940 nom. provis. Portulaca papillosa Sennen, 1936 Portulaca parviflora Griseb., 1859 orth. var. Portulaca parvifolia Haw., 1812 Portulaca pilosa var. marginata (Kunth) Kuntze, 1898 Portulaca poellnitziana D.Legrand, 1935 Portulaca repens Noronha, 1790 nom. nud. Portulaca retusa Engelm., 1850 Portulaca rostellata Brign., 1845 Portulaca sativa Haw., 1803 Portulaca stellata (Danin & H.G.Baker) Ricceri & Arrigoni, 2000 Portulaca suffruticosa Thwaites, 1858 nom. illeg. Portulaca sylvestris Montandon, 1868 Portulaca sylvestris Garsault, 1767 nom. inval. Portulaca terraereginae Poelln., 1940 Portulaca viridis DC., 1828

Cây thân thảo sống một năm. Rau sam có rễ cái với các rễ thứ cấp dạng sợi và nó có thể chịu đựng được các loại đất sét rắn, nghèo dinh dưỡng cũng như chịu hạn tốt. Thân cây đôi khi có màu đỏ hoặc tía, trơn nhẵn, không khớp nối, phủ phục hoặc bò sát đất, ít gặp hơn là mọc thẳng đứng ít hay nhiều, lan tỏa, phân nhiều nhánh; các nách lá có một vài lông cứng khó thấy. Lá mọc so le hoặc đôi khi gần mọc đối; cuống lá ngắn; phiến lá phẳng, hình trứng ngược, 10-30 × 5-15 mm, đáy hình nêm, đỉnh tù, thuôn tròn, cắt cụt hoặc rộng đầu. Hoa mọc thành chùm 3-5, đường kính 0,4-0,5 cm, được bao quanh bằng một tổng bao gồm 2-6 lá bắc. Lá đài màu xanh lục, có nắp chụp, ~4 mm, đỉnh nhọn, có gờ. Cánh hoa 5, màu vàng, hình trứng ngược, 3-5 mm, hơi hợp sinh ở đáy, đỉnh rộng đầu. Nhị hoa 7-12, ~ 12 mm; bao phấn màu vàng. Bầu nhụy nhẵn nhụi. Đầu nhụy 4-6 thùy. Quả nang hình trứng, ~ 5 mm. Hạt khi thuần thục có màu đen bóng, không ngũ sắc, hình cầu lệch-hình thận, 0,6-1,2 mm; tế bào vỏ hình sao, thường có nốt sần giống như cái chốt ở trung tâm, đôi khi không có và khi đó có bề mặt dạng hạt ít hay nhiều. Ra hoa tháng 5-8, tạo quả tháng 6-9.

• Portulaca oleracea var. delicatula Fosberg, 1977: Đặc hữu đảo Aldabra.
• Portulaca oleracea var. oleracea: Nguyên chủng. Phân bố rộng khắp.

Ẩm thực

 

Tuy được gọi là rau nhưng thường thì người ta chỉ coi nó như là cỏ dại, chỉ dùng nó như là một loại rau ăn lá rất hạn chế. Nó có vị hơi chua và mặn. Nó có thể dùng tươi hay luộc, nấu tương tự như rau bi na. Do các chất nhầy mà nó chứa nên nó cũng được coi là thích hợp cho một số món súp hay thịt hầm. Thổ dân Australia dùng hạt của nó làm một loại bánh mì.

Rau sam chứa nhiều các axít béo omega-3 hơn các loại rau ăn lá khác. Nó là một trong số rất ít các loài cây có chứa EPA omega-3 chuỗi dài.. Nó cũng chứa nhiều loại vitamin (chủ yếu là vitamin C và một số vitamin B cùng các carotenoit), cũng như các chất khoáng dinh dưỡng như magiê, calci, kali và sắt. Trong rau sam còn có hai loại betalain ancaloit, là các betacyanin màu đỏ (trong thân cây màu hồng/đỏ) và các betaxanthin màu vàng (trong các hoa và những phần màu vàng của lá). Cả hai loại ancaloit này đều là các chất chống oxy hóa tiềm năng và người ta cũng phát hiện ra các tính chất chống đột biến gen trong các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm.

Y học

Trong y học truyền thống Hy Lạp, rau sam được dùng để điều trị táo bón và viêm nhiễm hệ bài tiết. Trong thời kỳ cổ đại, các tính chất chữa bệnh của nó được cho là đáng tin cậy đến mức Pliny đã khuyên rằng nên đeo rau sam làm bùa hộ mệnh để xua đuổi ma quỷ (NH 20.120)..

Đã từng được sử dụng rộng rãi tại Hy Lạp, nên các phát hiên cổ thực vật học là khá phổ biến tại nhiều khu vực tiền sử của quốc gia này. Trong ngữ cảnh lịch sử, các hạt thu được từ các lớp đất đá cổ tại Kastanas, cũng như tại khu vực Heraion, Sa mos có niên đại vào khoảng thế kỷ 7 TCN. Theophrastus đã đặt tên cho rau sam vào thế kỷ 4 TCN là andrákhne, và coi nó là một trong các loại rau cỏ mùa hè cần gieo hạt vào tháng Tư (H.P 7.12).

•  
  Thân và rễ cây.
•  
  Cây rau sam tại Cư Kuin, Đắk Lắk.

• Danh sách thực vật của thảm thực vật Caatinga tại Brasil
• Hoa mười giờ

• Portulaca oleracea Lưu trữ 2019-10-17 tại Wayback Machine tại FloraBase, Cục bảo tồn và môi trường, Tây Australia.

•   Dữ liệu liên quan tới Portulaca oleracea tại Wikispecies
•   Tư liệu liên quan tới Portulaca oleracea tại Wiki Commons