Bộ Cẩm chướng (danh pháp khoa học: Caryophyllales) là một bộ thực vật có hoa.
Theo cập nhật ngày 8 tháng 4 năm 2007 của hệ thống APG II thì bộ này chứa 33 họ với khoảng 692 chi và khoảng 11.155 loài. Hiện nay, Caryophyllales chứa 37 họ, 749 chi và 11.620 loài.
Caryophyllales chiếm khoảng 6,3% sự đa dạng của thực vật hai lá mầm (Magallön và ctv., 1999) và có thể đã xuất hiện từ thời kỳ của tầng Alba, 111-104 triệu năm trước (Ma) thuộc kỷ Phấn Trắng, mặc dù họ Rhabdodendraceae mãi tới khoảng 90-83 Ma (Wikström và ctv., 2001). Anderson và cộng tác viên (ctv) (2005: Rhabdodendraceae cũng được gộp vào) cho rằng các số liệu là 116-114 Ma cho nhóm phát sinh sớm của bộ Caryophyllales (nhóm thân cây) và 102-99 Ma cho nhóm phát sinh muộn (nhóm chỏm cây).
Các họ Kewaceae, Macarthuriaceae, Microteaceae và Petiveriaceae được thêm vào theo hệ thống APG IV Bộ Cẩm Chướng.
APG II và APG III Bộ Cẩm Chướng
Theo định nghĩa của hệ thống APG II năm 2003 thì bộ này bao gồm nhiều loài thực vật được nhiều người biết rõ như xương rồng, cẩm chướng, rau bina, củ dền, củ cải đường, đại hoàng, gọng vó và bông giấy. Các chứng cứ phân tử và hóa sinh học gần đây đã giải quyết quan hệ giữa các nhánh được hỗ trợ tốt bổ sung trong phạm vi bộ Caryophyllales.
Họ Limeaceae với 2 chi (Limeum, Macarthuria) và khoảng 23 loài. Họ này không được công nhận trong APG II mà các chi xếp trong họ Molluginaceae.
Họ Lophiocarpaceae với 2 chi (Corbichonia, Lophiocarpus) và khoảng 6 loài. Họ này không được công nhận trong APG II mà các chi xếp tương ứng trong các họ Aizoaceae và Phytolaccaceae (đều cùng bộ này).
Họ Molluginaceae – họ Cỏ bình cu, cỏ bụng cu hay họ Rau đắng đất
Họ Montiaceae với khoảng 10 chi (Claytonia, Hectorella, Lewisia, Montia, Montiopsis, Phemeranthus v.v)
Họ Nepenthaceae – họ Nắp ấm, sinh sống tại khu vực Cựu thế giới. Lưu ý còn một họ khác cũng gọi là họ Nắp ấm là họ Sarraceniaceae - họ Nắp ấm sinh sống tại khu vực Tân thế giới thuộc bộ Thạch nam (Ericales).
Họ Nyctaginaceae – họ Hoa giấy (bông phấn)
Họ Physenaceae: Họ đặc hữu Madagascar với khoảng 2 loài trong 1 chi Physena.
Họ Phytolaccaceae – họ Thương lục
Họ Plumbaginaceae – họ Bạch hoa đan (đuôi công)
Họ Polygonaceae – họ Rau răm
Họ Portulacaceae – họ Rau sam, theo APG III chỉ chứa 1 chi (Portulaca).
Họ Rhabdodendraceae: Hai đến ba loài trong một chi Rhabdodendron, vùng nhiệt đới Nam Mỹ.
Họ Sarcobataceae: Một đến hai loài trong chi Sarcobatus, trước đây coi thuộc về họ Rau muối (Chenopodiaceae). Bản thân họ Rau muối này hiện nay đa phần được coi là một phân họ trong họ Dền.
Họ Talinaceae với 2 chi (Talinella, Talinum) và khoảng 22 loài
Họ Tamaricaceae- Họ Thánh liễu (sanh liễu, dương liễu ??)
Các chi không xếp vào họ nào (APG II): 3-8 chi với khoảng 32 loài, bao gồm Anacampseros, Avonia, Grahamia, Talinopsis. Hệ thống APG III xếp các chi Anacampseros, Grahamia và Talinopsis trong họ Anacampserotaceae.
Website của APG còn ghi nhận họ Microteaceae, chỉ bao gồm 1 chi Microtea (tách ra từ họ Phytolaccaceae) với 9 loài ở Trung và Nam Mỹ, dựa theo kết quả nghiên cứu của Schäferhoff Bastian; Müller Kai F.; Borsch Thomas công bố tháng 12 năm 2009, sau khi đã có hệ thống APG III.
APG
Hệ thống APG II có một số thay đổi nhỏ so với hệ thống APG năm 1998
Bộ Caryophyllales
Họ Achatocarpaceae
Họ Aizoaceae
Họ Amaranthaceae
Họ Ancistrocladaceae
Họ Asteropeiaceae
Họ Basellaceae
Họ Cactaceae
Họ Caryophyllaceae
Họ Didiereaceae
Họ Dioncophyllaceae
Họ Droseraceae
Họ Drosophyllaceae
Họ Frankeniaceae
Họ Molluginaceae
Họ Nepenthaceae
Họ Nyctaginaceae
Họ Physenaceae
Họ Phytolaccaceae
Họ Plumbaginaceae
Họ Polygonaceae
Họ Portulacaceae
Họ Rhabdodendraceae
Họ Sarcobataceae
Họ Simmondsiaceae
Họ Stegnospermataceae
Họ Tamaricaceae
Cronquist Bộ Cẩm Chướng
Hệ thống Cronquist Bộ Cẩm Chướng năm 1981 cũng công nhận bộ này, với định nghĩa sau:
Bộ Caryophyllales
Họ Achatocarpaceae
Họ Aizoaceae
Họ Amaranthaceae
Họ Basellaceae
Họ Cactaceae
Họ Caryophyllaceae
Họ Chenopodiaceae
Họ Didiereaceae
Họ Nyctaginaceae
Họ Phytolaccaceae
Họ Portulacaceae
Họ Molluginaceae
Khác biệt với các bộ mà APG công nhận là do khái niệm về "bộ". APG ưa thích các bộ và họ lớn vì thế bộ Caryophyllales theo nghĩa của APG có thể so sánh với phân lớp Caryophyllidae theo nghĩa của Cronquist Bộ Cẩm Chướng.
Một phần của khác biệt nằm ở chỗ các họ nào được công nhận. Các chi, loài thực vật trong các họ Stegnospermataceae và Barbeuiaceae đã được gộp chung trong họ Phytolaccaceae trong hệ thống Cronquist Bộ Cẩm Chướng. Họ Chenopodiaceae (cũng được Cronquist Bộ Cẩm Chướng công nhận) được APG đưa vào trong họ Amaranthaceae.
Các bộ phận mới trong bộ này (theo nghĩa của APG) là các họ Asteropeiaceae và Physenaceae, mỗi họ chỉ có một chi, cùng hai chi lấy từ bộ Nepenthales của hệ thống Cronquist Bộ Cẩm Chướng.
Cũ hơn Bộ Cẩm Chướng
Các hệ thống cũ hơn, chẳng hạn hệ thống Wettstein trong phiên bản cuối cùng năm 1935 hay hệ thống Engler phiên bản năm 1964 cũng có bộ tương tự như bộ này dưới tên gọi Centrospermae.
Phát sinh chủng loài Bộ Cẩm Chướng
Cây phát sinh chủng loài dưới đây ở bên trái lấy theo APG III (vị trí của 2 họ Gisekiaceae và Microteaceae là chưa rõ ràng, nhưng Microteaceae có quan hệ chị em với nhánh chứa ba họ Caryophyllaceae - Achatocarpaceae - Amaranthaceae và Gisekiaceae có quan hệ chị em với nhánh chứa 3 họ Sarcobataceae - Phytolaccaceae - Nyctaginaceae) còn ở bên phải là lấy theo Schäferhoff Bastian và ctv,. Cây phát sinh chủng loài bên phải cho thấy họ Phytolaccaceae là cận ngành, trong khi họ Molluginaceae là đa ngành.
This article uses material from the Wikipedia Tiếng Việt article Bộ Cẩm chướng, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Nội dung được phát hành theo CC BY-SA 4.0, ngoại trừ khi có ghi chú khác. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tiếng Việt (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.