Università

Sta voxe o sesion ła xe ritegnesta da controłar Partèsipa a ła discusion e/o corexi ła voxe. Spesifegare ła data: {{C|modivo|argomento|mexe ano}}

L'università (dal łatino universitas, - atis) ła xe un'istitusion o l'insieme de łe unità che ghe xe dae a l'educasion superiore e a ła riserca (studi detajai) in ogni modo. L'università ła dà gradi academeghi e titołi profesionałi.

Łe università łe gà sorte inte i Medioevo europeo. Ła prima istitusion de sto tipo ła xe l'Università de Bołogna che ła xe stà doparà pì tardi quelo che modelo par l'istitusion simiłe d'insegnamento. Sto termine el pol èser doparà łargamente par consernar i sentri de l'educasion superiore e de pì alto pensiero in altre culture, anca se el łuri ato de crear el pol èser inte i Medioevo.

Inisialmente, łe università łe se gera formae secondo el modelo de łe corporasioi artisianałi e, quelo che squaxi tuto in Medioevo, ła xe restà łimite a ła Ciexa Catołega. A l'inisio, łe aveva łavorà a insegnar łe coxidite "sete arti łiberałi" (trivium e quadrivium):

• Trivium: gramatega, łoxega e retorega.
• Quadrivium: aritmetega e xeometria, astronomia in muxega.

Da quela prima devizion, łe devizioi atuałi tra desipline łeterarie e sientifeghe ghe xe venute.

Un'università ła pol èser devixa in alcune sità universitarie (canpus), siascuna in un posto defferente. In ogni sità universitaria, si ghe xe alcune facoltà e scołe universitarie (dae prinsipalmente a l'educasion), e anca łaboratori, departementi, e i istituti de riserca che i pol gaver łe struture nesesarie (na biblioteca, stanze de studio, pałestra, e coxi via). In ogni facoltà un o alcuni corsi universitari ghe xe insegnai.

Ła persóna col derito pì alto par controłar e comandar in un'università el xe el retor chel goerna l'università co l'juto del partio del vise-retori e de altri organi: consejo sosiałe, corpo goernante, ec.

• Educasion
• Mejo università al mondo

• (ES) Storia de łe università. Archivià il 5 de agosto 2007 in Internet Archive.