Insekto: Klase ng mga artropodo

Ang insekto o kulisap (mula sa Latin insectum) ay mga pancrustacean hexapod na imbertebrado ng klaseng Insecta.

Ito ang pinakamalaking pangkat ng phylum na arthropod. Ang mga insekto ay may chitin na exoskeleton, isang tatlong bahaging katawan (ulo, thorax at abdomen) , tatlong pares ng magkadugtong na mga hita, mata at isang pares ng antena. Ang kanilang dugo ay hindi buong nasa loob ng mga vessel. ang ilan ay sumisirkula sa isang bukas na kabidad na tinatawag na haemocel. Ang mga insekto ang pinakamaraming uring pangkat ng mga hayop. Ito ay kinabibilangan ng higit sa isang milyong espesye at kumakatawan sa higit as kalahati ng lahat ng alam na mga buhay na organismo sa mundo. Ang kabuuang bilang ng mga nabubuhay na espesye nito ay tinataya sa pagitan ng anim hanggang sampung milyong at potensiyal na 90 porsiyento ng lahat ng mga anyong buhay na hayop sa mundo. Ang mga insekto ay matatagpuan sa lahat ng kapaligiran ngunit ang ilang maliit na bilang ng espesye ay naninirahan sa mga karagatan na nadodominahan ng isa pang pangkat ng arthropod na mga crustacean na ayon sa kamakailang pag-aaral ay ninuno ng mga insekto.

Insekto
Temporal na saklaw: Carboniferous–Present
Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunianCommon scorpionflyBlue emperorCoffee locustEuropean earwigVinegar flyGerman waspMarch brown mayflyDouble drummerDog fleaMonarch butterflyEuropean mantisPhyllium philippinicumHead louseSilverfishChrysopa perlaEuropean stag beetleNorthern harvester termiteDichrostigma flavipes
Diversity of insects from different orders.
Klasipikasyong pang-agham e
Dominyo: Eukaryota
Kaharian: Animalia
Kalapian: Arthropoda
Klado: Pancrustacea
Subpilo: Hexapoda
Hati: Insecta
Linnaeus, 1758
Subgroups

See text.

Kasingkahulugan
  • Ectognatha
  • Entomida

Ebolusyon ng mga insekto

Ang mga insekto ay lumitaw sa mundo noong 480 milyong taon ang nakakalipa sa panahong [[Ordobisiyano] sa parehong panahon ng paglitaw ng mga halaman sa lupain. Ang mga insekto ay maaaring nag-ebolb mula sa isang pangkat ng mga crustacean. Ang mga unang insekto ay mga panglupain ngunit noong mga 400 milyong taon ang nakakalipas sa Deboniyano, ang isang linya ng mga insekto ay nag-ebolb ng kakayahan sa paglipad at ang unang mga hayop na nakagawa nito. Ang pinakamatandang fossil ng ng inekto ang Rhyniognatha hirsti ca. 400 milyon taon ang edad. Ang mga may pakpak na insektong Pterygote ay sumailalim sa isang mahalagang adaptibong radyasyon sa panahongn Karbonipero ca. 356 hanggang 299 milyong taon ang nakakalipas samantalang ang mga insektong Endopterygota ay sumailalim sa isa pang mahalagang radyasyon noong Permiyano ca. 299 hanggang 252 milyong taon ang nakakalipas. Ang karamihan sa mga nabubuhay ngayong orden ng mga insekto ay nag-ebolb noong Permiyano. Ang karamihan sa mga maagang pangkat ay naglaho sa ekstinksiyong Permiyano-Triasiko na pinakamalaking ekstinksiyon sa kasaysayan ng mundo mga 253 milyong taon ang nakakalipas. Ang mga nakaligtas sa ekstinksiyong ito ay nagebolb noong Triasiko ca. 252 hanggang 201 milyong taon ang nakakalipas sa ngayong mga modernong orden ng insekto. Ang karamihan sa mga modernong insektong pamilya ay lumitaw noong panahong Hurasiko.


Panarthropoda

Onychophora (velvet worms)


Tactopoda

Tardigrada (water bears)


Euarthropoda

Chelicerata (spiders and allies)


Mandibulata

Myriapoda (millipedes and centipedes)


Pancrustacea

Oligostraca (ostracods and allies)






Copepods and allies



Malacostraca (crabs, lobsters)






Branchiopoda (fairy shrimps)



Hexapoda


Collembola (springtails)



Protura (coneheads)





Diplura (bristletails)



Insecta













Insecta

Insecta
Monocondylia

Archaeognatha (hump-backed/jumping bristletails)


Dicondylia

Zygentoma (silverfish, firebrats, fishmoths)


Paranotalia

†Carbotriplurida


Pterygota
Hydropalaeoptera

†Bojophlebiidae




Odonatoptera (tutubi)Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 



Panephemeroptera (mayflies)




Neoptera
Polyneoptera
Haplocercata

Zoraptera (angel insects)



Dermaptera (earwigs)





Plecoptera (stoneflies)




Orthoptera (tipaklong, balang, katydids)Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 



Dictyoptera

Mantodea (mantises)



Blattodea (ipis & anay)Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 




Notoptera

Grylloblattodea (ice crawlers)



Mantophasmatodea (gladiators)



Eukinolabia

Phasmatodea (stick insects)



Embioptera (webspinners)








Eumetabola
Acercaria

Psocodea (book lice, barklice & sumisipsip na kuto)Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 




Hemiptera (true bugs, surot)Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 



Thysanoptera (thrips)




Holometabola
Hymenopterida

Hymenoptera (sawflies, putakti, bubuyog, langgam)


Aparaglossata
Neuropteriforma
Coleopterida

Strepsiptera



Coleoptera (beetle, alitaptap) Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 



Neuropterida

Rhaphidioptera




Neuroptera (lacewings)



Megaloptera





Panorpida
Amphiesmenoptera

Lepidoptera (paro-paro at gamu-gamo)



Trichoptera (caddisflies)



Antliophora

Diptera (
Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian  langaw, lamok Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 




Nannomecoptera




Mecoptera (scorpionflies)




Neomecoptera (winter scorpionflies)



Siphonaptera (pulgas)Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 
















Morpolohiya

Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 
Insect morphology
A- Head B- Thorax C- Abdomen
  1. antenna
  2. ocelli (ibaba)
  3. ocelli (upper)
  4. compound eye
  5. brain (cerebral ganglia)
  6. prothorax
  7. dorsal blood vessel
  8. tracheal tubes (trunk with spiracle)
  9. mesothorax
  10. metathorax
  11. forewing
  12. likurang pakpak
  13. mid-gut (tiyan)
  14. dorsal tube (puso)
  15. ovary
  16. hind-gut (intestine, rectum & tumbong)
  17. anus
  18. oviduct
  19. nerve chord (abdominal ganglia)
  20. Malpighian tubes
  21. tarsal pads
  22. claws
  23. tarsus
  24. tibia
  25. femur
  26. trochanter
  27. fore-gut (crop, gizzard)
  28. thoracic ganglion
  29. coxa
  30. glandulang panglaway
  31. subesophageal ganglion
  32. mga bahaging pambibig
Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian 
Anatomiya ng aspetong dorsal ng shield bug.

Mga sanggunian


Insekto: Ebolusyon ng mga insekto, Morpolohiya, Mga sanggunian  Ang lathalaing ito na tungkol sa Kulisap ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wiki sa pagpapalawig nito.

Tags:

Insekto Ebolusyon ng mga insektoInsekto MorpolohiyaInsekto Mga sanggunianInsekto

🔥 Trending searches on Wiki Tagalog:

Pagkakapantay-pantay ng mga kasarianArtikuloTayutayHigadAspinPapelKaranasanLope K. SantosAndrés BonifacioBuwisBagyoChie FilomenoPang-abayBodabilNorzagarayHeneral Luna (pelikula)ThailandParokya ni EdgarKapangyarihang AksisGawgawKarahasan laban sa kababaihanGastroenteritisPangngalanEstados UnidosTalaan ng mga Pangulo ng PilipinasApolinario MabiniHermano PuleBuod (paglilinaw)LapayBintiDaliri sa kamayAlkoholismoKaragatang Kanlurang PilipinasPistaMuslimAbakaMga rehiyon ng PilipinasPartido Komunista ng TsinaPamayananWatawat ng PilipinasFrancisco BalagtasBarenaGabriela SilangSosyalismoKapeng barakoEleanor RooseveltMariano GómezEat Bulaga!SurotAlpabetong FilipinoSayaw sa ObandoParihabaPananaliksikPamamaraang parlamentaryoLeni RobredoDaunganIndiyaMindanaoPangunang lunasKampanya laban sa iligal na droga sa PilipinasKalikasanPamahalaan ng PilipinasAraw ng mga Nagkakaisang BansaSalapiILOVEYOUWikang KapampanganIskwalang panubokKultura ng PilipinasMga lalawigan ng PilipinasKasuotanSalagubangMoralidadKrisis sa MarawiFreddie AguilarPasigIkalawang Digmaang PandaigdigKinaltas na Kabanata ng Noli me TangereKulugo🡆 More