Amprevan

• Evit ar ger kunujenniñ sellout ouzh kunujenn.

  ---

Amprevaned
Eristalinus taeniops
Rummatadur filogenetek
Riezad :	Animalia
Skourrad :	Arthropoda
Kevrennad :	Insecta
D'ar vevoniezh e tenn ar pennad-mañ.

En Devonian, war-dro 410 milion a vloavezhioù zo, e voe al loened c'hwec'hpavek kentañ ; er Glaouvezh (–360 m. a v.) e voe an amprevaned gwirion kentañ, en urzhadoù Hemiptera, Odonata, Orthoptera.

War-dro 5,5 milion a spesadoù amprevaned zo, da lavaret eo 70% eus ar spesadoù loened a zo war an Douar.
Ur milion hepken eus ar spesadoù amprevaned zo bet deskrivet gant ar skiantourien, pa 'z eus bet deskrivet 19 000 spesad pesked, 9 000 evn, 6 000 stlejvil, 4 500 bronneg ha 2 800 divelfenneg.

Rannet eo korf an amprevaned e teir lodenn goloet gant kitin : ar penn, ar brusk (pe toraks) hag ar c'hof (pe abdomen).

• Takad ar skiantoù eo ar penn gant al lagadoù, an tastornelloù...
• Takad an dilec'hiañ eo ar brusk gant ar pavioù hag an eskell.
• Takad ar gouennañ eo ar c'hof.

Tri re bavioù zo gant an amprevaned. En doare-se ez eus tu da verzout n'eo ket ar c'hevnid amprevaned met araknided.

 

Liesseurt eo reoliadur-emvagañ an amprevaned :

• Geotdebrerien : etre 40% ha 50% eus an amprevaned. En em vagañ a reont, diouzh ar spesadoù anezho, diwar lodennoù disheñvel ar plant (delioù, koad, greun, frouezh, pollen...).
• Kigdebrerien : preizhataerien (amprevaned all, koftroadeged...) pe arvevaded (war amprevaned all pe dre sunañ gwad mellkeineged).
• Hollzebrerien
• Saprofajed

...

An amprevaned karrekaet koshañ adkavet a vefe eus marevezh an Devonian, da lâret eo war-dro 350 milion a vloavezhioù zo. Diaskell e oant.

Evit pezh a sell eus an amprevaned askellek koshañ adkavet e vefent bet karrekaet etre -325 ha -300 milion a vloavezhioù zo. Tennañ a raent d'an nadozioù-aer a-vremañ, gant un hed-eskell etre 40 ha 60 cm.

Studiet e vez an amprevaned gant an amprevanoniourien, hag an amprevanoniezh eo anv o skiant.

• Dasparzh ar spesadoù bet deskrivet gant an amprevanoniezh
•  
  Coleoptera
  387 000
•  
  Lepidoptera
  157 000
•  
  Diptera
  155 000
•  
  Hymenoptera
  117 000
•  
  Hemiptera
  104 000
•  
  Amprevaned all
  80 000
•  
  Orthoptera
  24 000

• Gwelout Listennad anvioù amprevaned

Debret e vez an amprevaned gant meur a loen, en o zouez un urzhad bronneged a vez graet an amprevanetaerien anezho, evel

• an avalaouer,
• an askell-groc'hen,
• ar c'hoz,
• ar minoc'h

Estreget bronneged a zebr amprevaned avat: bez ez eus ivez

• amprevaned all
• pesked
• glazarded, gleskered
• evned.

Apterygota

• Monura, aet da get

Monocondylia

• Archaeognatha (=Microcoryphia)

Dicondylia

• Thysanura (=Zygentoma) (pesk-arc'hant)

Pterygota

Paleoptera
• Ephemeroptera
• Palaeodictyoptera, aet da get
• Megasecoptera, aet da get
• Archodonata, aet da get
• Diaphanopterodea , aet da get
• Protodonata (=Meganisoptera ), aet da get
• Protanisoptera , aet da get
• Triadophlebioptera , aet da get
• Protozygoptera (=Archizygoptera ), aet da get
• Odonata (nadoz-aer)
Neoptera

Polyneoptera
• Caloneurodea , aet da get
• Titanoptera , aet da get
• Protorthoptera , aet da get
• Plecoptera
• Embiidina (=Embioptera)
• Zoraptera
• Dermaptera
• Orthoptera
• Phasmatodea
• Notoptera
• Blattaria
• Isoptera
• Mantodea
Paraneoptera
• Psocoptera
• Mallophaga
• Anoplura
• Thysanoptera
• Hemiptera
Endopterygota (= Holometabola)
• Glosselytrodea , aet da get
• Miomoptera , aet da get
• Hymenoptera
• Coleoptera
• Strepsiptera
Neuropterida
• Raphidioptera
• Megaloptera
• Neuroptera
Antliophora/Mecopteroidea
• Mecoptera
• Siphonaptera
• Diptera
• Protodiptera , aet da get
Amphiesmenoptera
• Trichoptera
• Lepidoptera

• Insektors, Fantôme, 1994

• (br) G. B. Kerverziou : Levr an amprevaned, skeudennoù gant Yann Berthou, Skridoù Breizh, Brest.
• (en) Nigel E. Stork : How Many Species of Insect and Other Arthropods Are There on Earth? — Annual Review of Entomology
• (en) Bernhard Misof et al. : Phylogenomics resolves the timing and pattern of insect evolution — Science

• (fr) (en) Anima (ex) musica : amprevaned ramzel savet diwar tammoù binvioù-seniñ.

 

Muioc'h a restroù diwar-benn

Amprevan

a vo kavet e Wiki Commons.

 

Sellit ouzh ar ger amprevan er
wikeriadur, ar geriadur frank.