ఇందు మల్హోత్రా

ఇందు మల్హోత్రా
భారత సుప్రీం కోర్టు న్యాయమూర్తి
In office 27 ఏప్రిల్ 2018 – 13 మార్చి 2021
Nominated by	దీపక్ మిశ్రా
Appointed by	రామ్ నాథ్ కోవింద్
వ్యక్తిగత వివరాలు
జననం	(1956-03-14) 1956 మార్చి 14 (వయసు 68) బెంగళూరు, మైసూరు రాష్ట్రం, భారతదేశం
కళాశాల	క్యాంపస్ లా సెంటర్, ఫ్యాకల్టీ ఆఫ్ లా, ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయం

ఇందు మల్హోత్రా రిటైర్డ్ జడ్జి, సుప్రీంకోర్టు సీనియర్ న్యాయవాది. సుప్రీంకోర్టు సీనియర్ న్యాయవాదిగా నియమించిన రెండో మహిళ ఆమె. బార్ నుంచి నేరుగా సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తిగా పదోన్నతి పొందిన తొలి మహిళా న్యాయవాది ఆమె. ఆమె ది లా అండ్ ప్రాక్టీస్ ఆఫ్ ఆర్బిట్రేషన్ అండ్ కన్సిలియేషన్ (2014) యొక్క మూడవ సంచికను కూడా రాశారు.

సుప్రీంకోర్టు సీనియర్ న్యాయవాది, రచయిత ఓం ప్రకాశ్ మల్హోత్రా, సత్య మల్హోత్రాల చిన్న కుమార్తె ఇందు మల్హోత్రా 1956 మార్చి 14న బెంగళూరులో జన్మించారు.

మల్హోత్రా న్యూఢిల్లీలోని కార్మెల్ కాన్వెంట్ స్కూల్లో బ్యాచిలర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ (ఆనర్స్) చదవడానికి ముందు, తరువాత ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయంలోని లేడీ శ్రీరామ్ కాలేజీ నుండి పొలిటికల్ సైన్స్లో మాస్టర్స్ చేశారు. మాస్టర్స్ డిగ్రీ పొందిన తరువాత, ఆమె ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయంలోని మిరాండా హౌస్, వివేకానంద కళాశాలలో రాజనీతి శాస్త్రంలో లెక్చరర్ గా కొంతకాలం పనిచేసింది.

1982లో ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయంలోని ఫ్యాకల్టీ ఆఫ్ లా క్యాంపస్ లా సెంటర్ నుంచి బ్యాచిలర్ ఆఫ్ లాస్ పూర్తి చేశారు.

మల్హోత్రా 1983లో న్యాయవాద వృత్తిలో చేరి ఢిల్లీ బార్ కౌన్సిల్ లో చేరారు. 1988 లో ఆమె సుప్రీంకోర్టులో న్యాయవాది-ఆన్-రికార్డ్గా అర్హత సాధించింది, పరీక్షలో మొదటి స్థానాన్ని పొందింది, దీనికి ఆమెకు జాతీయ న్యాయ దినోత్సవం రోజున ముఖేష్ గోస్వామి మెమోరియల్ బహుమతి లభించింది.

మల్హోత్రా 1991 నుంచి 1996 వరకు సుప్రీంకోర్టులో హర్యానా రాష్ట్రానికి స్టాండింగ్ కౌన్సెల్ గా నియమితులయ్యారు. సెక్యూరిటీస్ ఎక్స్ఛేంజ్ బోర్డ్ ఆఫ్ ఇండియా, ఢిల్లీ డెవలప్మెంట్ అథారిటీ, కౌన్సిల్ ఫర్ సైంటిఫిక్ అండ్ ఇండస్ట్రియల్ రీసెర్చ్, ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఫర్ అగ్రికల్చరల్ రీసెర్చ్తో సహా వివిధ చట్టబద్ధమైన సంస్థలకు ఆమె సుప్రీంకోర్టు ముందు ప్రాతినిధ్యం వహించారు. 2007లో సుప్రీంకోర్టులో సీనియర్ న్యాయవాదిగా నియమితులయ్యారు. 30 ఏళ్ల తర్వాత సుప్రీంకోర్టు నియమించిన రెండో మహిళగా ఆమె రికార్డు సృష్టించారు. కొన్ని కేసుల్లో ఆమెను సుప్రీంకోర్టు వివిధ బెంచ్ లు అమికస్ క్యూరీగా నియమించాయి. ఇటీవల, జైపూర్ ను వారసత్వ నగరంగా పునరుద్ధరించడానికి ఆమెను అమికస్ గా నియమించారు.

మల్హోత్రా మధ్యవర్తిత్వ చట్టంలో ప్రత్యేకత కలిగి ఉన్నారు, వివిధ దేశీయ, అంతర్జాతీయ వాణిజ్య మధ్యవర్తిత్వాలలో కనిపించారు. డిసెంబర్ 2016 లో, భారతదేశంలో మధ్యవర్తిత్వ యంత్రాంగం సంస్థాగతీకరణను సమీక్షించడానికి ఇందును న్యాయ, న్యాయ మంత్రిత్వ శాఖలోని ఉన్నత స్థాయి కమిటీ (హెచ్ఎల్సి) సభ్యురాలిగా నియమించారు.

30 ఏళ్ల పాటు సుప్రీంకోర్టులో న్యాయ సలహాదారుగా పనిచేసిన మల్హోత్రాను సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తిగా నియమించాలని ఏకగ్రీవంగా సిఫారసు చేశారు. ఆమె నియామకాన్ని ప్రభుత్వం 2018 ఏప్రిల్ 26 న ధృవీకరించింది, ఆదేశించింది; బార్ నుండి నేరుగా పదోన్నతి పొందిన మొదటి మహిళా న్యాయమూర్తి ఆమె. మల్హోత్రా 13 మార్చి 2021 న పదవీ విరమణ చేశారు.

 మల్హోత్రా హాజరైన కొన్ని ముఖ్యమైన కేసులు:

• నవతేజ్ సింగ్ జోహార్ అండ్ ఓర్స్. వర్సెస్ యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా (2018)
• జోసెఫ్ షైన్ వర్సెస్ యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా (2018)
• ఇండియా ఆక్సిజన్ వి. సెంట్రల్ ఎక్సైజ్ కలెక్టరు [1998 ఎస్.సి.సి 658]
• యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా వర్సెస్ హర్జీత్ సింగ్ సంధు [(2001) 5 ఎస్ సిసి 593]
• ఎస్బీపీ అండ్ కో. వి. పటేల్ ఇంజనీరింగ్ లిమిటెడ్ [ (2005) 8 ఎస్సిసి 618]
• జయ షా వర్సెస్ బాంబే స్టాక్ ఎక్సేంజ్ [(2004) 1 ఎస్ సిసి 160]
• హర్షద్ సి.మోడీ వర్సెస్ డి.ఎల్.ఎఫ్ [(2005) 7 ఎస్.సి.సి 791]
• ఎవరెస్ట్ కాపీయర్స్ వి. తమిళనాడు రాష్ట్రం [(1996) 5 ఎస్.సి.సి 390]
• ఖలీల్ అహ్మద్ దఖానీ వర్సెస్ హట్టి గోల్డ్ మైన్స్ కంపెనీ లిమిటెడ్ [(2000) 3 ఎస్ సిసి 755]
• హరీష్ వర్మ అండ్ ఓర్స్. వి. అజయ్ శ్రీవాస్తవ [(2003) 8 ఎస్సిసి 69]
• హిందుస్థాన్ పోల్స్ కార్పొరేషన్ వి. కమిషనర్ ఆఫ్ సెంట్రల్ ఎక్సైజ్ [(2006) 4 ఎస్ సిసి 85]
• ఆర్.కళ్యాణి వర్సెస్ జనక్ సి.మెహతా అండ్ ఓర్స్. [(2009) 1 ఎస్సిసి 516]
• రమేష్ కుమారి వి. రాష్ట్రం (ఎన్ సిటి ఆఫ్ ఢిల్లీ)
• బూజ్ అలెన్ హామిల్టన్ ఇంక్ వర్సెస్ ఎస్.బి.ఐ. హోమ్ ఫైనాన్స్ లిమిటెడ్ & ఓర్స్ [(2011) 5 ఎస్సిసి 532]
• యోగరాజ్ ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చర్ లిమిటెడ్ వర్సెస్ సాంగ్ యాంగ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ కన్స్ట్రక్షన్ కంపెనీ లిమిటెడ్ [(2011) 9 ఎస్సిసి 735]
• యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా వర్సెస్ మాస్టర్ కన్స్ట్రక్షన్ కంపెనీ [(2011) 12 ఎస్సిసి 349]
• పి.ఆర్. షా, షేర్స్ అండ్ స్టాక్ బ్రోకర్ (పి) లిమిటెడ్ వర్సెస్ బి.హెచ్.హెచ్ సెక్యూరిటీస్ (పి) లిమిటెడ్ [(2012) 1 ఎస్.సి.సి 594]
• ఎ.సి.నారాయణన్ వి. మహారాష్ట్ర రాష్ట్రం [(2013) 11 స్కేల్ 360]
• పుణె మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ & మరొకరు వి. హరక్ చంద్ మిసిరిమల్ సోలంకి & ఇతరులు, [(2014) 3 ఎస్ సిసి 183].

 

మల్హోత్రా మధ్యవర్తిత్వ చట్టంలో నిపుణురాయలు, వివిధ దేశీయ, అంతర్జాతీయ వాణిజ్య మధ్యవర్తిత్వాలలో కనిపించారు. ఆమె ఇంగ్లాండ్ లోని చార్టర్డ్ ఇన్ స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఆర్బిట్రేటర్స్ (సిఐఆర్ బి)లో ఫెలోగా ఉన్నారు. ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఆర్బిట్రేషన్ (ఐసీఏ), ఢిల్లీ ఇంటర్నేషనల్ ఆర్బిట్రేషన్ సెంటర్ (డీఏసీ) వంటి పలు సంస్థాగత మధ్యవర్తిత్వ సంస్థలకు ఆర్బిట్రేటర్గా పనిచేశారు. ఆర్బిట్రేషన్ అండ్ కన్సిలియేషన్ యాక్ట్ 1996పై ఆమె ఇటీవల వ్యాఖ్యానం రాశారు. ప్రముఖ న్యాయనిపుణులు దీనిని మధ్యవర్తిత్వంపై చట్టబద్ధమైన క్లాసిక్ గా అభివర్ణించారు. ప్రసిద్ధ శబరిమాల ఆలయంలోకి మహిళల ప్రవేశాన్ని అనుమతిస్తూ మెజారిటీ తీర్పుపై ఆమె చేసిన అసమ్మతి లేఖ విస్తృత దృష్టిని ఆకర్షించింది. ప్యానెల్ లోని ఏకైక మహిళా న్యాయమూర్తిగా ఆమె తన అసమ్మతి తీర్పులో "ఒక ముఖ్యమైన మత ఆచారం ఏమిటో మత సమాజం నిర్ణయించాలి", న్యాయస్థానాలు నిర్ణయించాల్సిన విషయం కాదని పేర్కొంది. "ఆర్ విషయంలో హేతువాద భావనలను ఉపయోగించలేము" అని ఆమె అన్నారు.

భారతదేశంలో అంగీకారంతో కూడిన స్వలింగ సంబంధాలను నేరంగా పరిగణిస్తూ, లైంగిక ధోరణి, లింగ గుర్తింపును చేర్చడానికి భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 15 ను పొడిగించిన చారిత్రక తీర్పు ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనంలో మల్హోత్రా భాగం. ఆమెతో కూడిన ధర్మాసనం ఐపీసీ సెక్షన్ 497 రాజ్యాంగ విరుద్ధమని ప్రకటించింది. 2020లో పద్మనాభస్వామి ఆలయ పగ్గాలను ట్రావెన్కోర్ రాజకుటుంబానికి అప్పగించిన ద్విసభ్య కమిటీలో మల్హోత్రా కూడా ఉన్నారు.

మల్హోత్రా సేవ్ లైఫ్ ఫౌండేషన్ అనే లాభాపేక్షలేని, ప్రభుత్వేతర సంస్థకు ట్రస్టీగా ఉన్నారు, ఇది ట్రాఫిక్ ప్రమాదాలను నివారించడానికి, ట్రాఫిక్ ప్రమాదాల బాధితుల ప్రాణాలను కాపాడటానికి తక్షణ ప్రమాద అనంతర ప్రతిస్పందనను అందించడానికి ఒక వ్యవస్థను రూపొందించడానికి లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.

మల్హోత్రా రాసిన 'లా అండ్ ప్రాక్టీస్ ఆఫ్ ఆర్బిట్రేషన్ ఇన్ ఇండియా' పుస్తకాన్ని 2014 ఏప్రిల్ 7న సుప్రీంకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి విడుదల చేశారు. వివిధ పత్రికలు, పత్రికల్లో వ్యాసాలు ప్రచురించారు.