Provençal ( Frëngjisht: , vendase ; Ocitanisht: provençau ose prouvençau ) është një gjuhë romane, ose konsiderohet si një varietet i ocitanishtes ose një gjuhë më vete, e folur nga njerëzit në Provencë dhe disa pjesë të Drômës .
Historikisht, termi Provençal është përdorur për t'iu referuar të gjithë gjuhës ocitane, por sot konsiderohet teknikisht më e përshtatshme t'i referohemi vetëm llojit së ocitanishtes që flitet në Provence. Megjithatë, ende mund të gjendet duke u përdorur për t'iu referuar ocitanishtes në tërësi, p.sh Merriam-Webster thotë se mund të përdoret për t'iu referuar ocitanishtes së përgjithshme, megjithëse kjo po del jashtë përdorimit.
Provençal është gjithashtu emri i zakonshëm që i jepet versionit më të vjetër të gjuhës ocitane të përdorur nga trubadurët e letërsisë mesjetare, kur frëngjishtja e vjetër ose langue d'oïl kufizohej në zonat veriore të Francës. Kështu, kodi ISO 639-3 për Ocitanishten e Vjetër është [pro].
Në vitin 2007, të gjitha kodet ISO 639-3 për dialektet ocitane, duke përfshirë [prv] për Provençalin, u tërhoqën dhe u bashkuan në [oci] ocitane. Kodet e vjetra ([prv], [auv], [gsc], [lms], [lnc]) nuk janë më në përdorim aktiv, por kanë ende kuptimin e caktuar kur u vendosën në standard.
Nëndialektet kryesore të Provençalit janë:
Gavòt (në frëngjisht Gavot ), i folur në Alpet Ocitane Perëndimore, rreth Digne, Sisteron, Gap, Barcelonnette dhe në qarkun e sipërm të Nicës, por edhe në një pjesë të Ardeshës, nuk është saktësisht një nëndialekt i provençalit, por përkundrazi një nga afër. dialekt i lidhur ocitan, i njohur gjithashtu si Vivaro-Alpin . Kështu është edhe dialekti i folur në luginat e sipërme të Piemontes, Itali ( Val Maira, Val Varaita, Val Stura di Demonte, Entracque, Limone Piemonte, Vinadio, Sestriere ). Disa njerëz e shohin Gavòtin si një varietet provençalit, pasi një pjesë e zonës Gavot (afër Digne dhe Sisteron) i përket Provencës historike.
Kur shkruhet në normën mistraliane (" normo mistralenco "), nyjet e shquara janë lou në njëjësin mashkullor, la në njëjësin femëror dhe li në shumësin mashkullor dhe femëror ( lis para zanoreve). Emrat dhe mbiemrat zakonisht heqin mbaresat mashkullore latine, por -e mbetet; mbaresa femërore është -o (kjo është e kundërta e gjinisë mashkullore italiane). Emrat nuk lakohen sipas numrit, por të gjithë mbiemrat që mbarojnë me zanore ( -e ose -o ) bëhen -i dhe të gjithë mbiemrat e shumësit marrin -s para zanoreve.
Kur shkruhet në normën klasike (" norma classica "), nyjet e shquara janë mashkullore lo , femërore la , dhe shumës lis . Emrat dhe mbiemrat zakonisht heqin mbaresat mashkullore latine, por -e mbetet; mbaresa femërore është -a . Emrat lakohen për numër, të gjithë mbiemrat që mbarojnë me zanore ( -e ose -a ) bëhen -i, dhe të gjithë mbiemrat e shumësit marrin -s .
Shqip | Norma mistraliane | Norma klasike | ||
---|---|---|---|---|
Njëjës | Mashkullore | shoku i mirë | lou boun ami | lo bon amic |
Femërore | shoqja e mirë | la bouno amigo | la bona amiga | |
Shumësi | Mashkullore | shokët e mirë | li bouns ami | lis bons amics |
Femërore | shoqet e mira | li bounis amigo | lis bonis amigas |
Shqiptimi mbetet i njëjtë në të dyja normat (mistraliane dhe klasike), të cilat janë vetëm dy mënyra të ndryshme për të shkruar të njëjtën gjuhë.
Letërsisë moderne provençale iu dha shtysë nga laureati i Nobelit Frédéric Mistral dhe shoqata Félibrige që ai themeloi me shkrimtarë të tjerë, si Théodore Aubanel . Fillimi i shekullit të 20-të solli autorë të tjerë si Joseph d'Arbaud, Batisto Bonnet dhe Valère Bernard . Është përmirësuar dhe modernizuar që nga gjysma e dytë e shekullit të 20-të nga shkrimtarë si Robèrt Lafont, Pierre Pessemesse, Claude Barsotti, Danielle Julien , Jòrgi Gròs , Sèrgi Bec , Bernat Giély, dhe shumë të tjerë.
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Provençal, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.